از سوشال‌فای (SocialFi) و آیندۀ شبکه‌های اجتماعی چه می‌دانیم؟

جدیدترین تحقیقات نشان می‌دهند که بیش از نیمی از جمعیت جهان به‌طور متوسط ۲.۵ ساعت از وقت روزانۀ خود را به گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی وب۲ اختصاص می‌دهند. با این وجود نسل دوم اینترنت و پلتفرم‌های آن به‌زودی با فناوری جدید وب۳ جایگزین خواهند شد. پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا شبکه‌های اجتماعی فعلی می‌توانند حجم تعاملات خود را پس از پذیرش عمومی وب۳ حفظ کنند؟ در این مقاله شما را با آیندۀ شبکه‌های اجتماعی و سوشال‌فای (SocialFi) آشنا خواهیم کرد.

SocialFi ترکیبی از فناوری امورمالی و شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز است و به نوعی پاسخ فناوری وب۳ به پلتفرم‌های شرکت‌های بزرگی مانند مِتا (Meta) و توئیتر تلقی می‌شود. ممکن است با خود بگویید در دنیایی که در انحصار شبکه‌های اجتماعی متعدد وب۲ است، SocialFi چگونه می‌تواند شانسی برای موفقیت داشته باشد؟ در پاسخ باید گفت که با قدرت سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز (DAO)، توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT)، رمز ارزها و سایر محصولات وب۳ سوشال‌ فای شانس بالایی برای پیروزی دارد.

سوشال‌فای (SocialFi) چیست؟

سوشال‌فای نسخۀ وب۳ از پلتفرم‌های اجتماعی است که اینفلوئنسرها، تولیدکنندگان محتوا و شرکت‌کنندگان، کنترل کاملی بر داده‌های خود خواهند داشت و می‌توانند از فالوورها و تعامل آن‌ها به‌طور موثرتری کسب درآمد کنند. برای درک بهتر SocialFi باید نخست وجه تمایز آن را با شبکه‌های اجتماعی سنتی بدانیم.

اولین تفاوت، در روش درآمدزایی سوشال‌فای به‌وسیلۀ رمز ارزهاست که در آن NFTها مالکیت دیجیتالی را مدیریت کرده و DAOها مسئول تنظیم حکمرانی هستند. دومین تفاوت، تغییر ماهیت بنیادین فناوری وب۳ است که در آن مدیریت انحصاری و متمرکز وب۲ از بین رفته است.

اکنون که با مفاهیم اولیه آشنا شدیم می‌توان جزئیات بیشتری از SocialFi را با هم مرور کنیم.

تاثیر سوشال‌فای بر درآمد تولید‌کنندگان محتوا

تولیدکنندگان محتوا در پلتفرم‌های وب۲ آزادی عمل چندانی برای کسب درآمد مستقیم از برند خود ندارند. علاوه‌براین اعتبار و کثرت فالوورها نیز تضمین‌‌کنندۀ افزایش درآمد اینفلوئنسرها نیست، زیرا این نسل از شبکه‌های اجتماعی توسط گروه محدودی کنترل شده و این افراد سهم عمدۀ جریان‌های مالی را به خود اختصاص می‌دهند. اما اپلیکیشن‌های وب۳ سیستم منصفانه‌تری برای توزیع پاداش داشته و تمام حاضرین اعم از تولیدکنندۀ محتوا و سهام‌دار از آن بهره‌مند خواهند شد. این فرآیند توسط DAOها نظارت شده و اپلیکیشن‌های SocialFi به کمک توکن‌های اجتماعی آن را محقق می‌سازند.

پیشنهاد مطالعه: معرفی بهترین ارزهای وب۳ (Web 3.0)

تاثیر سوشال فای بر توکن‌های اجتماعی و تعامل کاربران

سوشال‌فای باعث تسهیل دسترسی کاربران به توکن‌های اجتماعی می‌شود؛ کلیۀ هنرمندان، تولیدکنندگان محتوا یا اینفلوئنسرهای علاقه‌مند به خلق برند شخصی، قادر به داشتن این توکن‌ها خواهند بود؛ بنابراین ارزش این توکن‌های اجتماعی به‌شدت وابسته به نفوذ سازندۀ آن است. برای نمونه اگر ایلان ماسک توکنی ایجاد کند، ارزش آن به مراتب از توکن وابسته به شخصی با ۱میلیون فالوور بیشتر خواهد بود.

اینفلوئنسرها همچنین ممکن است از فالوورهای خود بخواهند تا به منظور تعامل در شبکه‌های اجتماعی مقدار مشخصی از این توکن‌ها را همواره نزد خود نگه دارند. درنتیجه اگر هواداران بخواهند با محتوای یک هنرمند تعامل برقرار کرده و آن را به‌اشتراک بگذارند، ملزم به خرید توکن‌های اجتماعی وی هستند.

سایر روش‌ها برای جذب مخاطب در شبکه‌های اجتماعی

ابزار دیگرِ اینفلوئنسرها تعیین کمینۀ لازم برای تعامل است، به‌طوری که هواداران برای ارسال پیام ملزم به دراختیار داشتن مقدار مشخصی از توکن‌های اجتماعی هستند. آن دسته از تولیدکنندگان محتوا که فالوورهای زیادی دارند می‌توانند برای دسترسی به محتوای ویژه، حق اشتراک‌های سفارشی خود را طراحی کنند.

رابطۀ SocialFi و NFTها

حامیان SocialFi درحال آزمودن مدل‌های اقتصادی پیرامون اصول بنیادین کسب درآمد از تعامل هواداران هستند. پلتفرم‌های SocialFi ابزارهای لازم برای توزیع NFT را دراختیار تولیدکنندگان محتوا قرار می‌دهند تا ضریب نفوذ جامعۀ آماری خود را گسترش دهند. هنرمندان همچنین می‌توانند درآمد حاصله از محل فروش NFTهای خود را با دارندگان توکن‌های اجتماعی به اشتراک بگذارند و یک سازوکار تشویقی خودکار جهت جذب مخاطب بیشتر دراختیار داشته باشند.

پیشنهاد مطالعه: راهنمای سرمایه‌گذاری در NFTها + بهترین پلتفرم‌های سرمایه‌گذاری

NFT و مالکیت دیجیتال

اپلیکیشن‌های وب۲ برای مدیریت مالکیت دیجیتال و رهگیری آن نیازمند کمک هستند. این مقوله برای هنرمندانی که خواهان به‌اشتراک‌گذاری آنلاین آثار خود هستند بسیار حائز اهمیت است. فقدان سامانۀ رهگیری مالکیت دیجیتال احتمال سوءاستفاده از آثار هنری را به‌شدت افزایش خواهد داد و هنرمندان را با زیان قابل‌توجهی روبه‌رو خواهد ساخت. خوشبختانه NFTها توانسته‌اند راهکاری موثر برای اثبات هویت معرفی کنند.

پیشنهاد مطالعه: بررسی مالکیت در فروش آثار هنری دیجیتال NFT

NFTهای اثبات تصویر (PFP)

ظهور NFTهای اثبات تصویر (Picture for Proof) هویت دیجیتال را به‌طور معجزه‌آسایی ارتقا بخشید. دارندگان این NFTها می‌توانند از آن‌ها به عنوان تصویر پروفایل خود در SocialFi استفاده کنند. اثبات مالکیت، مقولۀ بنیادین NFTها به‌شمار می‌آید و دارندگان با همگام‌سازی کیف‌پول قادر به تایید این امر خواهند بود.

NFTهای اثبات تصویر نه تنها در مبحث احراز هویت مفیدند بلکه دسترسی به گروه‌های انحصاری سوشال‌فای را نیز تسهیل می‌کنند. این گروه‌ها اهداف متعددی از قبیل موقعیت‌های مدیریتی یا فرصت‌های سرمایه‌گذاری را دربرمی‌گیرند. با وجود آنکه پلتفرم‌هایی همچون دیسکورد (Discord) هم‌اکنون میزبان چنین گروه‌هایی هستند، سوشال‌فای درآمدزایی از این مقوله را ممکن خواهد ساخت.

پیشنهاد مطالعه: NFT موزیک چیست؟ (Music NFT) + بازارهای خرید و فروش NFT موزیک

محدودیت‌های شبکه‌های اجتماعی

فناوری وب۲ از محدودیت‌های متعددی رنج می‌برد؛ برای نمونه هنگامی که مدیریت مرکزی این شبکه‌ها با محتوای تولید‌شده مخالف باشد اقدام به حذف آن خواهد کرد. با آنکه پروتکل‌های ارتباطی ملزم به حفاظت از کودکان، جلوگیری از نشر اطلاعات غلط و پست‌های مضر است، نظارت غیرمتمرکز شبکه‌های SocialFi پایبندی بیشتری به اصول اخلاقی دارد.

ابراز نظر یکی از چالش‌های اصلی پلتفرم‌های وب۲ است. در اغلب این شبکه‌ها نظرات کاربران ارزیابی شده و درصورتی که با چهارچوب توسعه‌دهندگان مطابقت نداشته باشند حذف می‌شوند. این امر مانع از پیدایش گفتمان‌های سالم شده و استدلال‌های منطقی را حذف خواهد کرد.

آزادی بیان و مقام تصمیم‌گیرندۀ مرکزی

علاوه‌بر اینکه اکثر کاربران علاقه‌ای به تصمیم‌گیری یک مقام مرکزی دربارۀ موضوعات گفتگوی شبکه‌های اجتماعی ندارند، مخالف انتشار محتوای مضر در این پلتفرم‌ها نیز هستند. ارزیابی محتوای مضر موضوعی شخصی است و ممکن است باعث حذف موضوعات مفید شود. تمام شبکه‌های مجازی، چه مبتنی بر وب۲ چه بر وب۳، به سیستم ارزیابی محتوا مجهز هستند تا از گسترش محتوای غیراخلاقی جلوگیری نمایند.

چالش بنیادین این موضوع دربارۀ ضرورت اجرای این قوانین نیست، بلکه در خصوص شخصی است که آن‌ها را وضع می‌کند. آیا مالکین ثروتمند شرکت‌های فناوری مانند مارک زوکربرگ و جمع کثیر سرمایه‌گذاران شرکت مِتا (Meta) باید محتوای مفید و اطلاعات معتبر را ارزیابی کنند؟ این افراد تنها به سود مالی خود فکر ‌کرده و به شکلی انحصاری قوانین انتشار محتوا را کنترل می‌کنند.

پیشنهاد مطالعه: NFT دینامیک چیست؟ کاربردهای Dynamic NFT

نودها (Node) و داده‌های آن‌چین

استفاده از فرآیند غیرمتمرکز برای برچسب‌گذاری داده‌های آن‌چین موجب تفاوت پلتفرم‌های سوشال‌فای شده است. با توجه به این امر که پست‌های عمومی پلتفرم‌های سوشال‌فای به‌صورت آن‌چین قابل مشاهده هستند، الگوریتم مخصوص برچسب‌گذاریِ موضوعی و کلماتی مشمول آن‌ها خواهد شد. نودها نیز توانایی تعامل یا مسدودسازی برچسب‌ها را خواهند داشت.

برای نمونه در یک پلتفرم سوشال‌فای انحصاریِ علاقه‌مندان به سگ، نودها اقدام به مسدودسازی محتوایی خواهند کرد که با کلیدواژۀ «گربه» برچسب‌گذاری شده‌اند یا گربه‌ها را با القاب مثبت توصیف می‌کنند.

حکمرانی غیرمتمرکز به کمک DAOها

در پلتفرم‌های سوشال‌فای تصمیم‌گیری درخصوص ارزیابی محتوا برعهدۀ گروه بزرگی از افرادی است که سهم بزرگی در سیاست‌گذاری‌های آتی این پلتفرم‌ها دارند. این افراد در حکم یک DAO در فرآیند تصمیم‌گیری غیرمتمرکز حضور یافته و مسائل موجود را برطرف می‌کنند.

در این فرآیند نودهای متخلف مشمول مجازات‌های سنگینی از قبیل اسلشینگ یا از دست رفتن دارایی‌های استیک‌شده خواهند شد. آن دسته از DAOهایی که قوانین سخت‌گیرانه‌ای ندارند ممکن است از تخلفات نودها تا زمانی که کاربران حاضر به خرید توکن‌های اجتماعی باشند چشم‌پوشی کرده و درآمد کسب کنند.

چالش‌های سوشال فای

سوشال فای برتری‌های جذابی دارد، اما این فناوری نیز با چالش‌هایی روبه‌روست. برای اجرای بی‌نقص اصول بنیادین سوشال‌فای نخست لازم است تا برخی از چالش‌های آن برطرف شود؛ در ادامه آن‌ها را باهم مرور خواهیم کرد.

• زیرساخت‌ و توان پردازشی مقیاس‌پذیر

با توسعۀ روزافزون فناوری بلاک‌چین پلتفرم‌های سوشال‌فای باید بتوانند ظرفیت بالای تعاملات اجتماعی را مدیریت و پردازش کنند. خوشبختانه زنجیره‌های SocialFi می‌توانند به کمک فناوری‌هایی همچون شاردینگ (Sharding) و Warp Sync توان پردازشی را بهبود بخشند.

• شاردینگ و Warp Sync

فناوری شاردینگ با انجام پردازش‌های موازی توان خروجی را برای سفارش‌های بزرگ افزایش خواهد داد. از سوی دیگر Warp Sync نیز قادر به تایید تراکنش‌ها به شکلی است که نیازی به حضور تمامی نودها برای اعتبارسنجی تاریخچۀ تراکنش‌ها نخواهد بود. این امکانات موجب شده است تا شبکۀ سوشال‌فای بتواند در هر ثانیه ۸۰ پست از جامعه ‌کاربری ۴ میلیونی خود را به خوبی پردازش کند.

این آمار حتی در بهترین حالت همچنان درمقایسه با توان پردازشی توئیتر، غول شبکه‌های اجتماعی وب۲، که در هر ثانیه ۶۰۰۰ پست از جامعه‌ کاربری ۳۰۰ میلیونی خود را پردازش می‌کند قابل مقایسه نیست. شرکت مِتا، رقیب اصلی توئیتر، در هر ثانیه تقریبا ۵۰۰هزار نظر جدید و ۴ میلیون «لایک» را پردازش می‌کند. هنوز مشخص نیست که آیا بلاک‌چین‌های SocialFi ظرفیت مدیریت این حجم از داده‌های کاربران را خواهند داشت یا خیر.

• اقتصاد پایدار

تیم‌های توسعه‌دهندۀ سوشال‌فای همچنان مشغول آزمایش مقدماتی برای طراحی یک مدل اقتصادی پایدار هستند. این مدل‌ها برای اینکه بتوانند در شرایط پیش‌بینی‌نشدۀ بازار یا اصطلاحا قوی سیاه (Black swan theory) عملکرد مطلوبی داشته باشند، نیازمند آزمایش‌های شدیدتری هستند. نظریۀ قوی سیاه استعاره‌ای است از پیشامدهایی که مشاهده آن‌ها شگفت‌انگیز و بسیار نادر است و چون کسی به‌طور معمول انتظار وقوع آن‌ها را ندارد وقتی اتفاق می‌افتند افراد در توجیه دلایل وقوع چنین پدیده‌هایی گاه به استدلال غیرعقلانی و حتی خرافی روی می‌آورند.

• فروپاشی اینفلوئنسرها

از دیگر نگرانی‌های قابل‌توجه، احتمال ریزش ضریب نفوذ اینفلوئنسرها است، زیرا تنها یک پست نابجا ممکن است مخالفت جمع کثیری از کاربران را برانگیزد. شبکه‌های اجتماعی در اتاق‌های پژواک (echo chamber) رونق خواهند یافت. اتاق پژواک محلی است که در آن اطلاعات، ایده‌ها، یا باورها با ارتباطات و تکرار درون یک سامانۀ تعریف‌شده تقویت می‌شوند و آستانۀ تحمل کاربران برای مخالفت بسیار اندک است. در چنین شرایطی با نارضایتی گروهی از هواداران، سایر فالوورها نیز سلسله‌وار تحت‌تاثیر عواطف منفی قرار گرفته و اینفلوئنسر خاطی را ترک کرده و موجب تقلیل ارزش توکن‌های اجتماعی وی می‌شوند. این روند خرسی به دارندگان این توکن‌ها آسیب جبران‌ناپذیری وارد خواهد ساخت، زیرا دیگر کسی مایل به خرید این توکن‌ها نخواهد بود.

• فروش استقراضی توکن‌های اجتماعی

هنگامی که گروهی از دارندگان اقدام به فروش استقراضی یک توکن‌ اجتماعی کنند، اینفلوئنسر مربوطه با خطر ریزش ناگهانی توکن‌های خود روبه‌رو خواهد شد. نوسان قیمتی در چنین شرایطی رابطۀ مستقیمی با تصمیم این فروشندگان خواهد داشت.

پیشنهاد مطالعه: معرفی استارتاپ‌های مرتبط با فناوری NFT و متاورس در ایران

جمع‌بندی

در مقالۀ فوق سعی کردیم تا جوانب مختلفی از SocialFi را همچون توکن‌های اجتماعی و NFT پوشش دهیم. می‌توان گفت که با استقرار نسل سوم اینترنت (وب۳) شاهد پذیرش اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز سوشال‌فای از سوی کاربران و تحول شگرف شبکه‌های اجتماعی باشیم.

با وجود چالش‌هایی همچون محدودیت توان پردازشی و سناریوی قوی سیاه، پلتفرم‌های SocialFi از کاربرد هدفمندی برخوردارند. این روند هم‌سو با استقبال فناوری NFT از مدل‌های اقتصادی تولیدکنندگان محتوا است. عامل تعیین‌کننده در پیروزی این نسل جدید از شبکه‌های اجتماعی، حمایت سرمایه‌گذاران از پروژه‌های نوپای سوشال‌فای و حذف رقبای وب۲ است.

این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاورهٔ تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.