سازمان خودمختار غیرمتمرکز یا DAO چیست؟
در پاسخ به سوال DAO چیست باید گفت DAO یا سازمان خودمختار غیرمتمرکز (DAO مخفف Decentralized Autonomous Organization است) به نهادهایی اطلاق میشود که رهبری آنها برعهدهی جامعهی کاربری بوده و فاقد هرگونه قدرت تصمیمگیری مرکزی هستند. سازوکار این نهادها کاملا خودمختار بوده و دارای قوانین شفافی هستند که ازطریق قراردادهای هوشمند وضع میگردند. این قوانین در مرحلهی بعد به رایگیری گذاشته شده و هنگامی که به تصمیمگیری واحدی برسند اجرایی خواهند شد؛ دسترسی و نظارت همگانی بر پروسهی پیشنهادات، رایگیری و حتی کدهای نگارش قراردادهای هوشمند در هرلحظه امکانپذیر است.
رهبری سازمان خودمختار غیرمتمرکز کاملا برعهدهی هریک از اعضای خود است که برای آیندهی پروژه، همچون بهروزرسانیهای فنی و اختصاص پاداشها و خزانه، تصمیمهای لازم را اتخاذ میکنند. در نگاه کلی، جامعهی کاربریِ یک DAO پیشنهادات خود را به عملیات آتی پروتکل ارائه داده و برای رایگیری هریک از آنها مشارکت میکند. آن دسته از پیشنهاداتی که به یک سطح قابلقبولی از اجماع و توافق رسیده باشند پذیرفته شده و سپس طبق قوانین موجود در قراردادهای هوشمند اجرایی میشوند.
ساختار سلسه مراتبی استفادهشده در سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز شباهت فراوانی به سازوکار شرکتهای بزرگ داشته که هریک از کاربران تا حدی بر نظارت پروتکلهای اجرایی مشارکت دارند. شاید بخش مهمی از جذابیت این نوع سازوکار همراستایی پاداشها و آیتمهای انگیزهبخش باشد؛ به بیان دیگر هر کاربر تنها لازم است به پیشنهاداتی رای دهد که به پویایی بیشتر پروتکل منجر خواهند شد.
سلامت و انسجام یک پروتکل به کارایی و ارزش توکنهایی که دراختیار کاربران آن است خواهد افزود؛ این یک پیروزی دوطرفه برای دارندگان توکن و قوانین DAO خواهد بود.
عملکرد DAO چگونه است؟
قوانین اجرایی هر DAO را یک تیم مرکزی متشکل از اعضای جامعه کاربری از طریق قوانین هوشمند تدوین میکنند. این قوانین هوشمند در حکم چارچوبی بنیادین برای عملکرد صحیح DAO وضع شدهاند، بسیار شفاف بوده، قابل تاییدند و امکان بازبینی و بازرسی عمومی آنها برای هریک از اعضا و در هر مرحله از عملکرد وجود دارد.
پس از نگارش رسمی این قوانین بر بلاکچین، نوبت به مرحلهی بعدی یعنی جذب سرمایه و تامین مالی میرسد. یک سازمان خودمختار غیرمتمرکز باید نحوهی دریافت بودجه و مدیریت آن را تعیین کند. فرآیند فوق ازطریق صدور توکن محقق میشود که در آن یک پروتکل DAO با فروش توکن به پشتوانهی مالی موردنظر دست یافته و ذخایر خود را پر میکند.
سرمایهگذاران در ازای پرداخت ارز فیات از حق رایدهی خاصی متناسب با مقدار ارز فیات پرداختشده برخوردار خواهند شد. پس از آنکه بودجهی DAO به حدنصاب خود رسید، فعالیت آن آغاز خواهد شد. با تایید و اجرایی شدن کدهای قرارداد هوشمند امکان تغییر آن تنها ازطریق اجماع و رایگیری اعضای DAO ممکن خواهد بود. بهعبارت دیگر هیچ مقام دولتی و یا شخص حقیقی با امتیازات ویژه قدرت تغییر یا حذف قوانین DAO را نداشته و تنها دارندگان توکن قادر به تصمیمگیری در این موارد هستند.
چگونه از DAOها استفاده کنیم؟
پس از یافتن پروژهی موردعلاقهی خود، از راههای گوناگونی میتوان مستقیما با آن کار کرد. با درنظر داشتن این امر که تمام DAOها با یک هدف کار میکنند، قدم اول ما برای شروع کار آشنایی با عملکرد مرکزی آنهاست.
آندسته از DAOهایی که بر حاکمیت فنی متمرکز شدهاند نیازمند آشنایی با چگونگی اعطای حق رایدهی به دارندگان توکنها و انواع پیشنهادات ریسکی هستند.
تعدادی از سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز مانند صرافی یونیسوآپ (Uniswap) به دارندگان توکن اجازهی آن را میدهند تا به توزیع بخشی از کارمزدهای پروتکل رای دهند. کاربران و دارندگان توکن در پلتفرم دیگری مانند کامپاند (Compound) میتوانند از حق رایدهی خود برای توزیع و اختصاص کارمزدها برای رفع باگها و بهروزرسانیهای سیستمی استفاده کنند.
پیشنهاد مطالعه: آموزش کار با صرافی یونی سواپ (Uniswap) + ویدیو
فریلنسرها و افرادی که به این پروژهها علاقهمند باشند بهکمک این ویژگی قادرند تا به آن ملحق شده و برای مشارکت خود پاداشهایی ازسوی صندوق حمایتی DAO دریافت نمایند. اغلب DAOها معمولا دارای سه طبقهبندی پروژه هستند که در بستر Discord آنها را پست و اطلاعرسانی میکنند.
گروه دیگری از DAOها تمرکز بیشتری بر مدیریت مالی و استراتژیهای تخصیص منابع داشته و کمتر پیرامون مسایل حاکمیتی و فنی فعالیت دارند.
SharkDAO را میتوان یکی از این نوع DAOها دانست که هدف اصلی آن مدیریت و تامین مالی دارندگان توکنهای خود برای دستیابی به نسخههای کمیابی از توکنهای غیرقابلتعویض (NFT) است که در حالت عادی قیمت بسیار بالایی داشته و برای بسیاری از کاربران قابل خریداری نیستند. SharkDAO این کار را با تخصیص توکنهای Nouns انجام میدهد که ارزشی بیش از ۲۵۰ هزار دلار دارند. این سازوکارِ بسیار نوینی بوده و فرصتهای مطلوبی برای استفاده از قدرت مالی این نوع داراییها دراختیار کاربران قرار میدهد.
پیشنهاد مطالعه: تحلیل آنچین بازار NFT ها در سال ۲۰۲۱
نکتهی حائز اهمیت، دانستن شفافیت استفادهشده در سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز است. جزئیات هر پیشنهاد در دسترس کاربران بوده، سابقهی رایگیری بهطور پیوسته ثبت شده و حتی فرآیند رایدهی هریک از دارندگان توکن قابل مشاهده است.
DAOها از راه بودجهی بهدستآمده از پروژهها، کاربران خود را به توسعهی ایدههای جالب تشویق نموده و افرادی که دارای ذهنیت کارآفرینانه هستند بهراحتی میتوانند طرحهای خود را ثبت و در رهبری آیندهی پروتکل نقش ایفا کنند.
مشارکت در DAOها دارای سطوح گوناگونی است و به انتخاب کاربران بستگی دارد. کاربران میتوانند همزمان توکنهای حاکمیتی را تعویض نموده و در رایهای Snapshot نیز حضور یابند، با ملحق شدن به تالار گفتمان هر DAO در پلتفرم Discord پروژههای دلخواه خود را انتخاب و برای تکمیل آنها پاداش دریافت کنند یا حتی با بازاریابی و کنفرانسها در DAOهای محبوب خود سرمایهگذاری نمایند.
مسئلهی کارفرما-کارگزار (The principal-agent dilemma)
مسئلهی کارفرما-کارگزار یکی از مسائل پرکاربرد در علوم سیاسی و علم اقتصاد است. این مسئله زمانی رخ میدهد که یک گروه (کارفرمایان) اختیاراتی را به گروه دیگر (کارگزاران) تفویض میکند؛ ولی از آنجا که منافع این دو گروه الزاماً همسو نیستند، ممکن است کارگزاران تصمیماتی را اتخاذ کنند که مطلوب کارفرمایانشان نباشد؛ به این ترتیب، تعارض منافع این دو گروه منجر به ایجاد مسئله کارفرما- کارگزار میشود.
شاید بتوان برتری اصلی DAOها را ارائهی راهحلی برای برطرف کردن مسئلهی کارفرما-کارگزار دانست. این مشکلات در برخی شرایط بروز میدهند که رابطهی بین سهامداران و مدیرعامل یکی از متداولترین آنهاست. مدیرعامل یک سازمان ممکن است در مسیری فعالیت کند که در راستای اهداف و اولویتهای گروه سهامدار نبوده و مطابق با نفع شخصی خود باشد.
دیگر نمونههای این مسئله را میتوان وقتی دانست که بار مسئولیت وظایف برعهدهی سهامداران بوده و مدیرعامل آزادانه هر ریسکی را قبول میکند. برای مثال هنگامی که یک تریدر از حمایت مالی سهامداران در مواقع ضرر اطمینان حاصل کند، اقدام به استفاده از معاملات اهرمی بسیار شدیدی برای دستیابی به سود کلان مینماید.
راهحل پیشنهادی سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز برای رفع مسئلهی فوق، استفاده از حاکمیت جامعهی کاربری است. سهامداران هرگز برای پیوستن به DAO با اجبار روبرو نشده و تنها هنگامی که از قوانین حاکمیتی اطلاع کافی داشته باشند به آن ملحق میشوند. سهامداران برای تحقق وظایف خود به مدیرعامل و فرد واسطه بینیاز بوده و درعوض با اعضای دیگری که اهداف مشابه دارند مشارکت میکنند.
ماهیت دوستانهی DAOها سهامداران را به تفاهم دعوت نموده و بنابراین اهداف و انگیزهی آنان را در یک راستا قرار میدهد. باتوجه به اینکه هریک از کاربران از سهم معینی در شبکه برخوردارند، تلاش خود را برای موفقیت آن بهکار بسته و از هرگونه خرابکاری اجتناب میکنند، زیرا مستقیما منافع شخصی خودشان را هدف قرار میدهد.
کمبودهای DAO چیست؟
سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز کامل نیستند. این نهادها از فناوری بسیار نوینی برخوردارند که نگرانیها و انتقادهای فراوانی را درخصوص قانونمندی، امنیت و ساختار اجرایی خود برانگیختهاند.
نشریهی دوماههی «MIT Technology Review» در بررسیهای خود بیان داشت که اعتماد به یک جامعهی کاربری برای اتخاذ تصمیمات مهم مالی ایدهی عاقلانهای نیست. باآنکه این مقاله در سال ۲۰۱۶ توسط MIT منتشر شد، اما این دانشگاه معتبر از آن زمان تاکنون موضعگیری خود را درخصوص این نهادها تغییر نداده است. حملات هک از دیگر نقاط ضعف DAOها هستند؛ مسائل امنیتی موجود در قراردادهای هوشمند حتی پس از شناسایی بهسختی برطرف میگردند.
سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز حوزهی قضایی گستردهای داشته و تاکنون هیچ چارچوب واحد قانونی برای آنها وجود ندارد. چنانچه یک مسالهی قانونی در یک DAO رخ دهد، پروندهی قضایی آن باید با کشورهای فراوانی وارد یک جنگ قانونی پیچیده شود.
برای درک بهتر این موضوع بهتر است به پروندهی قانونی سال ۲۰۱۷ اشاره کرد که در جریان آن کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) در گزارشی از اقدام یک DAO برای فروش اوراق بهادار در قالب توکنهایی بر بلاکچین اتریوم و نقض بخشی از قوانین نظارتی آمریکا، شکایت نمود.
برخی از کاربردهای DAO
پس از آنکه سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز در سالهای اخیر موفق به جلب توجه کاربران و متخصصان شدند، اکنون در بسیاری از پروژههای بلاکچینی بهکار گرفته میشوند. برای نمونه حوزه امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای از DAOها برای تمرکززدایی کامل از اپلیکیشنها بهره میبرد.
پیشنهاد مطالعه: هرآنچه که برای سرمایهگذاری در دیفای باید بدانید!
برخی افراد معتقدند که شبکهی بیت کوین یکی از نخستین نمونههای DAO است. شبکهی این رمز ارز ازطریق توافق جامعهی کاربری خود مقیاسپذیر است، علیرغم آنکه مشارکتکنندگان این شبکه هرگز یکدیگر را ندیدهاند. بهعلاوه بیت کوین فاقد هرگونه مکانیسم مدیریت سازمانی بوده و درعوض حمایت آن از سوی ماینرها و نودهای موجود تامین میگردد.
بااینحال براساس معیارهای امروز نمیتوان بیت کوین را یک DAO محسوب نمود. طبق استانداردهای حاضر، رمز ارز Dash نخستین سازمان خودمختار غیرمتمرکز واقعی است، زیرا در این پروژه یک مکانیسم حکمرانی به دارندگان توکن قدرت رایگیری بر نحوهی استفاده از خزانه را میدهد.
از بین سایر DAOهای پیشرفته میتوان به شبکههای غیرمتمرکزی اشاره داشت که بر بلاکچین اتریوم وجود داشته و مسئولیت ایجاد و صدور استیبلکوینهای با پشتوانهی رمز ارز را برعهده دارند. سازمانهایی که نخستین بار این DAOها را راهاندازی نمودند بهمرور از نقض حاکمیتی خود کم کردند تاجاییکه پس از مدتی حضور آنها غیرضروری اطلاق میگردد. در چنین مواردی دارندگان توکنها در رایگیریِ پیشنهادهای حاکمیتی فعالیت داشته، توکنهای جدید را بهعنوان وثیقه برای داراییهای موجود به شبکه افزوده و یا پارامترهای عملکرد را تنظیم میکنند.
در سال ۲۰۲۰ شاهد آن بودیم که یک پروتکل وامدهی دیفای، توکن بومی حاکمیتی خود را ایجاد و آن را توسط یک پروسهی استخراج نقدینگی بین کاربران توزیع کرد. این مدل که به تمام شرکتکنندگان پاداشهایی متناسب با فعالیتشان پرداخت میکرد، بهمرور به الگوی سایر پروژهها بدل شد.
پیشنهاد مطالعه: بازده وامدهی دیفای در مقایسه با بازده سرمایهگذاری در طبقات مختلف داراییهای سنتی
درحالحاضر DAOها توانستهاند توصیف شفافی از عملکرد خود ارائه دهند و توجه کاربران را به خود معطوف سازند. بسیاری از پروژههای رمزنگاری همچنان خواهان آن هستند تا با استفاده از یک مدل DAO به تمرکززدایی مطلق دست یابند، بااینحال لازم به ذکر است که این پروژهها بسیار نوپا بوده و برای تحقق اهداف نهایی خود نیازمند زمان بیشتری هستند.
باتوجه به اینکه سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز از نهادهای بومی اینترنتی بهحساب میآیند، قدرت این را دارند تا نحوهی حاکمیت شرکتها را بهکلی دگرگون سازند. همزمان با شفافیت مفاهیم موجود و مباحث مربوط به قوانین عملکردی، سازمانهای بیشتری از مدلهای DAO برای مدیریت فعالیتهای خود بهره میبرند.
برخی از پروژههای DAO
DAOhaus: این پروژه یک پلتفرم فاقد کد برای عرضه و راهاندازی سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز است که مالکیت و مدیریتاش دراختیار جامعهی کاربری آن است. اگر شما خواهان توسعه و راهاندازی DAO خود هستید و یا قصد آن را دارید تا با این حوزهی نوظهور آشنا شوید، این پروژه را ازدست ندهید.
MakerDAO: با رایدادن بر نحوهی حکمرانی پروتکل MakerDAO شانس این را دارید تا به پروتکلی ملحق شوید که نخستین استیبلکوین غیرمتمرکز یعنی DAI را به دنیا معرفی کرد.
پیشنهاد مطالعه: بررسی MakerDAO ؛ نگاهی عمیق و کلی
RaidGuild: این پروژه یک DAO مبتنی بر خدمات از شبکهی MetaCartel است که بهشدت بر نسخهی سوم اینترنت (Web3) مستقر است. اگر شما میخواهید تا از مهارتهای خود در شاخههای توسعهدهنده، بازاریابی یا طراحی رابط کاربری بهخوبی استفاده کنید؛ RaidGuild همواره با آغوشی باز از افراد بااستعدادی همچون شما استقبال خواهد نمود.
پیشنهاد مطالعه: وب ۳.۰ چیست؟ (Web 3.0)
Proof Of Humanity: این پروژه که در برابر حملات سیبیل ایمنی بالایی دارد از دو روش تایید اجتماعی و مجمعهای Kleros برای توزیع توکنهای Universal Basic Income (UBI) به کاربران احرازهویتشده استفاده میکند. اگر علاقهمند به عضویت به یک جنبش عدالتخواهانه هستید از این سازمان خودمختار غیرمتمرکز دموکرات بازدید کنید.
Opolis: شاید بهترین توصیف این پروژه تعاونی اشتغال دیجیتالی کاربر-محور باشد؛ Opolis به هریک از اعضای خود مزایا و خدمات اشتراکی ارائه میکند. اگر حضور در آیندهی دنیای اشتغال یکی از دغدغههای شماست، میتوانید در تصمیمگیریهای این DAO نقش فعالی داشته باشید.
BanklessDAO: اگر مشتاق فراگیری نسخهی سوم اینترنت (Web3) و آموزش آن به مردم هستید، از این سازمان خودمختار غیرمتمرکز که از بسیاری از مدیومهای رسانهای استفاده میکند، غافل نشوید.
MolochDAO: این پروژهی قدیمی DAO به افرادی که در راه توسعهی شبکهی اتریوم فعالیت داشته باشند پاداشهای نقدی اهدا میکند. چنانچه میخواهید نقشی در تصمیمگیریهای مدیریتی داشته باشید حتما به این گروه بپیوندید.
جمعبندی
در این مقاله بررسی کردیم که DAO چیست و چه کاربردی دارد. در پایان میتوان پروسهی استفاده از DAOها را در انتخاب پروژهی موردنظر، ملحق شدن به تالار گفتگوی آن در Discord و درج درخواست عضویت، خلاصه نمود. درضمن بهتر است نحوهی کار با یک کیفپول Web3 مانند متامسک و اپلیکیشن رایدهی مانند Snapshot را بدانید. عضویت در DAOها آغاز یک ماجراجویی برای بهاشتراکگذاری تحلیلها و نگارش مقالات در بین اعضای انجمن است.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید بهعنوان مشاورهٔ تجاری و سرمایهگذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.