NFT دینامیک (dNFT)، نسل بعدیِ یکی از برجسته‌ترین کاربردهای بلاک‌چین و قرارداد هوشمند، یعنی فناوری توکن NFT است. این توکن‌ها که به NFT زنده یا پویا نیز معروفند، با قابلیت خود در تغییر بر اساس رویدادها و داده‌های خارجی (external) شناخته می‌شوند. در ادامه با ویژگی‌ها و پتانسیل‌های این نوآوری آشنا خواهیم شد.
NFT دینامیک از کجا آمد؟
توکن‌های NFT دارایی‌های دیجیتال منحصربه‌فرد هستند که به عنوان یک رکورد دائمی در یک بلاک‌چین وجود دارند. کار آن‌ها ارائه یک سند دیجیتال قابل تأیید، برای اثبات مالکیت دارایی‌های دیجیتال منحصربه‌فرد است. این سندیت با ظهور توکن‌های NFT دینامیک (dNFT) بهبود می‌یابد؛ چراکه می‌توان تمام تغییرات را در کد NFT بازتاب داد؛ یک دستور کامپیوتری که به‌طور کامل از کلاه‌برداری و جعل در امان است و در عین حال قابلیت تغییر دارد.
مدل NFT ایستا، که اغلب توکن‌ها در بازارهای NFT از آن دسته‌اند، محدودیت دارد زیرا ابَردادۀ (متادیتا) متصل‌شده به آن‌ها از زمان مینت در یک بلاک‌چین، ثابت شده و قابلیت تغییر ندارد. متادیتا شامل نام، توضیحات، ویژگی‌ها و لینک‌هایی است که در قرارداد هوشمند به NFT نسبت داده می‌شوند. در کاربردهایی مانند توکن کردن دارایی‌های دنیای واقع، بازی‌های ویدیویی تصاعدی (progressive)، دنیای متاورس یا مسابقات فوتبال فانتزی (Fantasy Football)، نیاز است که پیوسته داده‌ها به‌روزرسانی شوند.
اما اگر تصور می‌کنید که NFT دینامیک هم این محدودیت را دارد، باید دیدگاه خود را تغییر دهید. در واقع یک کلاس کامل از توکن‌های NFT وجود دارد که می‌تواند بسته به شرایط بیرونی و ویژگی‌های کدنویسی، دگرگون شود. اغلب این توکن‌ها تاکنون با استفاده از استاندارد توکن ERC-1155 در شبکه اتریوم ساخته شده‌اند.
الکساندر گای، توسعه‌دهنده و بازاریاب ارشد شرکت زریون (Zerion) به مجله دکریپت (Decrypt) گفت: «نوآوری یک NFT دینامیک تنها پویایی و قابلیت تغییر آن است؛ درست برخلاف یک پروژه مثل کریپتوپانکس که چیزی جز تصاویر پروفایل ساده و ایستا نیست. توکن‌های NFT دینامیک راه‌های جذابی به هولدرها ارائه می‌دهند که با NFTهایی که جمع می‌کنند، رفتار و فعالیت‌های خود را به زنجیره وصل کنند».
پیشنهاد مطالعه: ضرب کردن یا مینت NFT چیست؟ راهنمای گام‌به‌گام ساخت NFT
ویژگی‌های NFT دینامیک
همان‌طور که می‌دانیم بیشتر توکن‌های NFT با استاندارد ERC-721 ساخته شده‌اند. اما استاندارد ERC-1155 علاوه‌بر ویژگی‌هایی مانند مینت‌کردن چندین NFT در یک قرارداد و انتقال دسته‌ایِ آن‌ها، و نیز پشتیبانی از هر دو نوع دارایی قابل‌تعویض و غیرقابل‌تعویض و امکان تبدیل آن‌ها به هم، همچنین اجازه می‌دهد چندین وضعیت در یک قرارداد هوشمند واحد پشتیبانی شوند. بر اساس همین ویژگی است که استاندارد ERC-1155 برای ساخت توکن NFT دینامیک انتخاب شده است.
این نوآوری کمک می‌کند یک توکن منحصربه‌فرد داشته باشیم که برخی از جنبه‌هایش به‌روزرسانی می‌شود. این کار با کدنویسیِ تغییرات خودکار در قرارداد هوشمند یک توکن NFT انجام می‌شود. در واقع دستوراتی به توکن داده شده که چه‌وقت و چگونه باید متادیتا تغییر کند. تغییرات توکن dNFT می‌تواند بسته به هر تعداد رخداد یا دادۀ آنچین یا آفچین، به حقیقت بپیوندد. این ویژگی از پتانسیل‌های بدون سقف این نوآوری و گسترش فضای طراحی توکن NFT سخن می‌گوید.
برای مثال، تحویل محموله‌های منجمد از شرق آفریقا به اروپا نیازمند تأیید و مجوز از حدود 30 واسطه دارد و برای آن، سازمان‌ها باید بیش از 200 مرتبه با یکدیگر ارتباط داخلی برقرار کنند. هزینه‌های ترکیبی پردازش اسناد با چنین سیستم لجستیکی بین 15 تا 50 درصد از هزینه حمل و نقل برآورد می‌شوند. شرکت Accenture یک سیستم مبتنی بر بلاک‌چین توسعه می‌دهد تا جایگزین بارنامه‌های سنتی شود و یک منبع حقیقت یکپارچه و متحد برای تمام ذینفعان در زنجیرۀ تأمین و فروش باشد.
یا به عنوان مثال، توکن NFT دینامیک برای یک ملک می‌تواند سابقۀ تعمیرات، عمر، ارزش بازاری و بسیاری دیگر از جنبه‌های آن را به‌صورت لحظه‌ای و قابل‌اعتماد نشان دهد. یا حتی یک کلاه در یک NFT تصویر پروفایل، متناسب با دمای هوا در یک منطقه، یا حالت چهرۀ یک ستارۀ ورزشی متناسب با نتیجۀ آخرین مسابقه، تغییر می‌کند.
به هر حال، یکی از عناصر مهم در فناوری dNFT این است که چگونه می‌توان به‌شکل قابل‌اعتماد منابع اطلاعاتی و داده‌های موردنیاز را برای ساختن نوعی پویایی امن و خودکار فراهم کرد. در نهایت سرنوشت NFT دینامیک به چگونگی گرفتن داده گره خورده است. این می‌تواند یک نقطۀ شکست بالقوه باشد که در آن یک NFT زنده (دینامیک) جان خود را از دست می‌دهد.
پتانسیل‌های کاربرد ان‌اف‌تی دینامیک
یکی از کاربردهای عمدۀ توکن dNFT در زمینۀ هنر زایا یا مولد (generative arts) است؛ جایی که طیفی گوناگون از خصوصیات که برخی بسیار نادرتر هستند، وجود دارند. همچنین برای توکن کردن دارایی‌های دنیای واقع که مجموعه‌ای از معیارهای درحال تغییر توصیف می‌شوند، کاربرد فراوانی دارند. از این فناوری می‌توان در زمینۀ مدارک هویتی مثل پاسپورت، گواهینامه‌ها و مدارک تحصیلی و شغلی، بیمه، حساب‌های بانکی، زنجیره تأمین، حقوق مالکیت و بسیاری دیگر استفاده کرد.
استارت‌آپ زریون (Zerion) که از مدیر بازاریابی آن در قسمت قبل نقل‌قولی آورده شد، یک پروژۀ NFT دینامیک راه‌اندازی کرد که این توکن‌ها با داده‌های گرفته‌شده از فعالیت‌های آنچین کیف‌پول‌های مبتنی بر وبِ Zerion تغییر می‌کنند. آن‌ها پایۀ پروژۀ خود را بر این اصل نهادند که کمیابی، تابعی از ویژگی‌های تصادفی نبوده و درحقیقت تابعی از فعالیت‌های حقیقی کاربران و هولدرها است. این شرکت تنها یکی از موارد بسیاری است که پروژه‌های خود را با استفاده از فناوری NFT دینامیک راه‌اندازی کرده‌اند.
پروژه‌های برجسته NFT داینامیک
یکی از اولین توکن‌های NFT که وضعیت خود را تغییر می‌داد، اثر هنرمند دیجیتال، مایکل وینکلمن بود که به بیپِل (Beeple) مشهور است. اواخر 2020 بود که بیپِل، پیش از انتخابات آمریکا، یک اثر هنری دیجیتال ساخت که ماهیت و ظاهر خود را بر اساس نتیجۀ انتخابات می‌توانست تغییر دهد. اگر رئیس‌جمهور پیشین، دونالد ترامپ برنده می‌شد، توکن NFT تصویر جسد پف‌کردۀ ترامپ را درحال پوسیدن در گوشه‌ای از یک پارک نشان می‌داد. ولی اگر ترامپ به دور دوم می‌رفت، NFT برای همیشه یک کلیپ از ترامپ نشان می‌داد که با استایل گودزیلا در یک منظرۀ جهنمی درحال دویدن است.
ترامپ در دور دوم انتخابات بازنده شد و این در وضعیت NFT دینامیک بازتاب یافت. اما سازندۀ اثر، کار خود را قبل از مشخص شدن نتیجه فروخت. توجیه وی برای خریدار اثر خود این بود که اگرچه آن‌ها ایده‌ای از محتوای NFT خود نداشتند، اما این‌گونه می‌توان «یک قطعه از تاریخ را کدگذاری کرد».
یک خریدار کاملا از آن الهام گرفته بود. بعد از اینکه بیپِل در مرحلۀ اول اثر تقاطع (Crossroad) را با قیمت 66 هزار دلار به فروش رساند، بعدتر در یک فروش ثاویۀ 6.6 میلیون دلاری رکوردها را شکست.
درحالی‌که این پروژه در آن زمان همه را حیرت‌زده کرد، اما تنها بارقه‌ای بود که ذهن‌ها را متوجه توکن‌های NFT با قابلیت تغییر وضعیت خودکار کرد. با استفاده از قراردادهای هوشمند قابل برنامه‌نویسی، توسعه‌دهندگان می‌توانند NFTها را طوری بنویسند که به‌صورت خودکار خود را بر اساس هرچه که در توان برنامه‌نویسی آن‌ها باشد، به‌روز کنند.
پیشنهاد مطالعه: بازاریابی NFT: راهنمای گام به گام فروش NFT در بازارهای مختلف
هنر مولد و NFT دینامیک
برای مثال این پروژه را در نظر بگیرید: رشد ارگانیک: آبسنگ کریستال که می‌توان آن را یک پروژۀ هنر مولد (generative art) دانست. این پروژه شامل 10301 کریستال سه‌بعدی منحصربه‌فرد است که در اکتبر 2021 مینت شده‌اند. در طول زمان، این کریستال‌ها تبدیل به آثار هنری جمعی می‌شوند. در نهایت، آن‌ها تبدیل به مجسمه‌های فیزیکی می‌شوند و سپس برای نمایش، به موزه‌ها و نمایشگاه‌های سراسر دنیا حمل می‌شوند.
ایدۀ اصلی این است که افراد خلاق می‌توانند یک بذر کریستال بخرند که چندروز بعد به یک کریستال منحصربه‌فرد تبدیل می‌شود. این کریستال می‌تواند نماینده‌ای از صاحب خود باشد: الگوریتم‌های قرارداد هوشمند می‌توانند شکل‌ها و فرم‌های آن را بر اساس فعالیت هر کیف‌پول تولید کنند.
برای مدت سه‌ماه پس از اولین فروش آن‌ها، یک الگوریتم پس از هر فروش تکه‌های جدیدی به کریستال اضافه می‌کند. سپس، کریستال شکل خود را قفل می‌کند که هنرمندان بتوانند آن را به مجسمه اضافه کنند. اما آیا آوردۀ کریستال‌ها به اندازۀ اثر تقاطع (Crossroad) از بیپِل، چشمگیر بود؟ سقف قیمت یک کریستال تا جولای 2022 تنها 0.06 اتر (100 دلار) بوده است.
یک نمونۀ دیگر شرکت خدمات اکوسیستم Regenerative Resources است که قصد دارد از زمین‌های تخریب‌شده، چشم‌اندازهای مولد بسازد. این شرکت به تازگی 5 توکن NFT فیلم کوتاه ساخته که توسط هنرمندان خبره کامل می‌شوند. هر توکن در ابتدا یک قاب واحد است اما فریم‌های بعدی در یک فرآیند تدریجی اضافه خواهند شد.
داده‌های اجتماعی و NFT دینامیک
NFT دینامیک در خلأ زندگی نمی‌کند و تنها گذر زمان بر تغییر آن اثرگذار نیست. آن‌ها می‌توانند داده را از زندگی واقعی یک فرد بگیرند. استودیو Playground یک مجموعه شامل هشت NFT کلکسیونی برای پدیدۀ لیگ NBA در سال 2021 روی پلتفرم Galaxies.xyz راه‌اندازی کرد.
هر توکن NFT که امتیازها را بر اساس آمار مختلف این بازیکن (شوت، امتیاز، ریباند و غیره) که از منابع داده ورزشی چِین لینک (Chainlink) گرفته می‌شوند، جمع می‌کند. دارندۀ توکن می‌تواند انتخاب کند هربار که بازیکن شارلوت هورنتز پاس امتیاز می‌دهد ماه نقره‌ای بگیرد یا هر وقت توپ‌ربایی می‌کند یک نپتون آبی بگیرد. اگر امتیازها به سطح مشخصی برسند، NFT تغییر می‌کند.
لیگ NBA نیز با این بسکتبالیست همگام شد. آن‌ها در سال 2022 کلکسیون NFT دینامیک خود را راه‌اندازی کردند که انجمن (Association) نام دارد. هر توکن NFT یک بازیکن را از هر یک 16 تیم شاغل در این لیگ نشان می‌دهد. در طول بازی‌ها، توکن NFT وضعیت و ظاهر خود را بر اساس عملکرد بازیکن مثل دانک، بلاک، سه‌امتیازی، ریباند یا پاس گل تغییر می‌دهد، درحالی‌که پس‌زمینه و قالب آن با عملکرد تیم تغییر می‌کند.
این رویکرد راه‌های تازه‌ای را برای درک و استفاده از کلکسیونی‌های دیجیتال نشان می‌دهد. در یک دنیای واقعی، اگر کلکسیونرِ کارت‌های ورزشی یا آثار هنری هستید، تنها روش برای گسترش آن، بیشتر خریدن است. با فناوری dNFT می‌توان کلکسیونی داشت که در طول زمان توسعه و تکامل می‌یابد.
پروژه Pearpop که در سال 2022 با حمایت مشترک الکس اوهانیان (Alex Ohanian) بنیان‌گذار Reddit و مارک کوبان (Mark Cuban) راه‌اندازی شد، به کاربران اجازه می‌دهد تا پست‌های رسانه اجتماعی خود را به توکن NFT تبدیل کنند. این توکن‌ها که در بلاک‌چین سولانا مینت می‌شوند، دینامیک هستند زیرا درصورتی‌که پست همه‌گیر شود، با گرفتن داده‌های وب 2.0 مثل نظرات، اشتراک‌گذاری‌ها و لایک‌ها، به لحاظ رتبه بالاتر می‌روند. سطوح نقره‌ای، طلایی و پلاتینیوم، به دارندگان خود مزایای مختلفی مثل پیوستن به کانال‌های خصوصی دیسکورد اعطا می‌کند.
پیشنهاد مطالعه: امن‌ترین کیف پول های NFT در سال ۲۰۲۲
جمع‌بندی
الکساندر گای در رابطه با ارزش حقیقی توکن‌های NFT دینامیک (dNFT) می‌گوید: «توسعه‌دهندگان و پروژه‌های سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) می‌توانند از این نوآوری استفاده کنند تا جوامع دارای حفاظ، مزایای فوق‌انحصاری و فرصت‌های منحصربه‌فرد نقش‌آفرینی بسازند.»
فناوری NFT با تمام محدودیت‌های خود توانسته است دنیای دیجیتال را قابل لمس کند. حالا، راه‌حل NFT دینامیک قدمی دیگر در جهت گسترش این تغییر پارادایم است.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاوره‌ی تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.
