توکن Soulbound (SBT) در واقع یک توکن NFT غیرقابل‌انتقال و غیرقابل‌معامله است که به یک فرد یا موجودیت خاص منتسب می‌شود. توکن SBT با ذخیره‌سازی تعهدات، اعتبارنامه‌ها و دستاوردها، هویت و شهرت (اعتبار) افراد را نشان می‌دهد. توکنهای هویت دیجیتال توسط کیف‌پول‌های معروف به حساب Soul ساخته می‌شوند که این روابط اجتماعی را گواهی می‌کنند.
اعتماد یکی از چالش‌های اصلی در فضای وب 3.0 (سومین نسل اینترنت) است. هدف اصلی جنبشِ وب 3.0 ساختن یک سیستم شفافیت است که با پشتیبانی از اعتماد بین تمام موجودیت‌ها، به یک جامعه غیرمتمرکز قدرت می‌بخشد. به‌هرحال، اکوسیستم فعلی وب 3.0 به‌جای کدگذاری روابط اجتماعی، تمرکز خود را بر قابلیت انتقال حداکثری داراییهای دیجیتال مالی قرار داده است. ساختن یک اقتصاد غیرمتمرکز هنوز از واقعیت دور است اما فناوری توکن SBT قدم مؤثری در مسیر درست است.
فناوری Soulbound درواقع در پاسخ به این پرسش رشد کرد که چگونه می‌توان به اعتبارِ یک فردِ اکوسیستم وب 3.0، که طراحی شده تا محیطی بدونِ (نیاز به) اعتماد (trustless) ایجاد کند، اعتماد کرد؟ اگرچه این فناوری هنوز در مراحل ابتدایی توسعۀ خود است، اما پتانسیل فراوانی برای کاربرد در دنیای واقع دارد.
هنوز بسیاری با این پدیده‌ی نوظهور در دنیای کریپتو آشنا نشده‌اند. شاید شما هم بپرسید توکن Soulbound (SBT) چیست و چه تفاوتی با توکن NFT دارد؟ در ادامه خواهیم دید که توکنهای SBT چگونه می‌توانند مفهوم NFT را با گسترش کاربردهای آن ارتقا دهند. همچنین با نحوۀ کارکرد توکن SBT و برخی از کاربردهای این توکن در دنیای واقع آشنا می‌شویم. در پایان به نقش آن در آیندۀ دنیای کریپتو به‌ویژه جامعه غیرمتمرکز (DeSoc) می‌پردازیم.
توکن Soulbound (SBT) چیست؟
توکن Soulbound (SBT) یکی از آخرین نوآوری‌ها در فضای وب 3.0 است که به کاربران اجازه می‌دهد هویت و شهرت دیجیتال خود را برای انواع مختلفی از کاربردهای دنیای واقع بسازند و اعتبار دیگران را در بلاکچین ارزیابی و تأیید کنند. این نوعِ تکامل‌یافته از فناوری NFT می‌تواند یک مکانیزم نوین برای ذخیره‌سازی مدارک و سوابق قابل‌تأیید از اعتبارنامه‌ها، دستاوردها و شخصیت‌ها ارائه کند. این توکن‌ها ارزش پولی ندارند چون فروخته و معاوضه نمی‌شوند. آن‌ها را Soulbound نامیده‌اند چون به یک آدرس والت (Soul) بسته شده‌اند.
توکنهای SBT در واقع توکن‌هایی از هویت غیرقابل‌انتقالِ یک فرد یا موجودیت خاص هستند. آن‌ها را می‌توان با استفاده از کیف‌پول‌های دیجیتال (معروف به حساب Soul) مینت کرد یا ساخت. افراد می‌توانند چندین حساب Soul داشته باشند که هویت و شهرت (اعتبار) آن‌ها را در جنبه‌های مختلف زندگی‌شان نشان می‌دهند. برای مثال، می‌توانند از حساب حرفه‌ای خود در مصاحبه‌های شغلی استفاده کنند، یا عملکرد ورزشی در باشگاه، سوابق پزشکی، دستاوردهای تحصیلی و رکوردهای بازی آنلاین خود را در حساب‌های مختلف ذخیره‌سازی و مدیریت کنند.
ایدۀ توکن Soulbound چگونه شکل گرفت؟
در ماه مِی 2022 مقاله‌ای تحت‌عنوان «جامعۀ غیرمتمرکز: یافتن روح وب 3.0» توسط ویتالیک بوترین و جمعی دیگر منتشر شد. هدف از این وایت‌پیپر (Whitepaper) بررسی استقرار یک جامعۀ غیرمتمرکز و تحت حکم‌رانی کاربران بود که در آن، توکنهای SBT همان هویت غیرقابل‌انتقال هستند. با این ابزار، کاربران می‌توانند شهرت (اعتبار) دیجیتال خود را طوری بسازند که به‌سادگی در یک بلاکچین قابل‌تأیید باشد.
مفهوم Soulbound از بازی کامپیوتری آنلاین World of Warcraft الهام گرفته است. در این بازی آیتم‌های قدرتمندی وجود دارند که نمی‌توانند منتقل یا خرید و فروش شوند و عموما برای کسب آن‌ها نیاز است شخصا در مبارزات سخت با غول‌های بسیار قوی پیروز شوید. برای به‌دست آوردن آن‌ها، چاره‌ای جز شرکت در این نبردها و شکست دادن آن‌ها ندارید. نمی‌توانید با هزاران سکه طلا که در مدت‌های طولانیِ انجام بازی جمع کرده‌اید و یا خرج کردن دلارهای خارج از بازیِ خود، آن‌ها را بخرید. همین موضوع باعث می‌شود که این بازی چالش‌برانگیزتر و جذاب‌تر شود.
حالا در جایی خارج از دایرۀ بازی آنلاین، آن هم در دنیای کریپتو، از این مفهوم استفاده شده است. شما نمی‌توانید یک توکن SBT را بفروشید یا منتقل کنید چراکه با یک لینک دائمی به حساب کیف‌پول فرد دارندۀ خود بسته شده‌اند.
توکن Soulbound چگونه کار می‌کند؟
حالا که روشن شد توکن Soulbound (SBT) چیست، بگذارید نحوۀ کار آن را بررسی کنیم. بهتر است بدانیم که توکن SBT در واقع نوعی از توکن NFT است با این تفاوت که قابلیت انتقال و معامله ندارد. فناوری Soulbound به‌عنوان یک روش شفاف و تغییرناپذیر برای ذخیره‌سازی هویت و اعتبار افراد و موجودیت‌ها در بلاکچین، مطرح شده است.
برای مثال، اگر فرد وامی را به‌موقع بازپرداخت کند، امتیاز اعتبارش ارتقا یافته و این در توکن SBT او بازتاب پیدا می‌کند. همچنین اگر در بازپرداخت وام خود نکول کند، توکن، امتیاز کمتری را برای اعتبارش نشان می‌دهد. این نوآوری می‌تواند بنیان‌های اقتصادی جدیدی را در دنیای وب 3.0 پایه‌ریزی کند. با این وجود، دیگر نیاز نیست که سومین نسل اینترنت به سیستم‌های منسوخ و مدل‌های مالی گذشته بازگردد.
اجازه دهید به مثالی دیگر از کاربرد واقعی توکن Soulbound رجوع کنیم. در چشم‌انداز فعلی رسانه‌های اجتماعی، هر کسی می‌تواند بدون عِتاب، هرچه می‌خواهد بگوید و بنویسد و هیچ چارچوب مشخصی برای تضمین این‌که مردم همانی هستند که ادعا می‌کنند، وجود ندارد. به‌هرحال، اگر ساخت یک حساب کاربری جعلی یا خرید یک حساب از کاربران دیگر به کسر امتیاز شهرت افراد و دسترسی محدودتر به خدمات منجر شود، حجم ترول آنلاین (Online trolling) و اسپم (Spam) به‌شدت کاهش می‌یابد. همچنین کاربران می‌توانند بدون مشکل، حساب افرادی را که دنبال می‌کنند احراز هویت کنند.
علاوه بر این موارد، توکنهای SBT ابزارهایی کاربردی برای ایردراپ و توزیع توکن محسوب می‌شوند. ایردراپ یکی از روش‌های نوین بازاریابی در دنیای غیرمتمرکز است. آن‌ها اغلب با هدف آگاهی‌بخشی دربارۀ پروژه‌های جدید یا ساخت جامعۀ غیرمتمرکز برای آن‌ها انجام می‌شوند. در حال حاضر، مدل ایردراپ از یک چارچوب همگانی و پوششی استفاده می‌کند به این معنا که توکن‌ها را بین تمام افرادی که ثبت‌نام کرده‌اند، توزیع می‌کند. با وجود توکن SBT می‌توان ایردراپ را بر اساس مشارکت اعضای جامعه انجام داد. در این مدل، هر فعالیتی از سوی اعضا به حساب می‌آید و بیشترین تعداد توکن به فعال‌ترین‌ها می‌رسد.
پیشنهاد مطالعه: چگونه ایردراپ دریافت کنیم؟ معرفی سایت‌های دریافت ایردراپ رایگان
توکن SBT نسلی جدید و پرکاربرد از توکنهای NFT
توکن NFT یکی از مهم‌ترین عوامل پذیرش فناوری انقلابی وب 3.0 است. برخلاف ارزهای رایج یا رمز ارزها، این داراییهای دیجیتال، غیر‌قابل‌تعویض با یکدیگر هستند. ویژگی بارز توکن NFT منحصربهفرد بودن و کمیابی قابل‌تأیید آن در بلاک‌چین‌های مختلف است.
بااین‌حال، کاربرد آن‌ها تاکنون از حوزه‌های کلکسیونی‌های دیجیتال، بازی بلاکچین (گیم‌فای)، هنر دیجیتال، دیفای و دنیای متاورس فراتر نرفته است. وجود برخی محدودیت‌ها مانعی در برابر پذیرش عمومی فناوری توکن NFT در کاربردهای دنیای واقع است.
توکن NFT به‌عنوان یک مدرک قابل‌تأیید از مالکیت و سندیت آیتم‌های دیجیتال، به یک فرد یا آدرس مشخص محدود نشده و قابل‌انتقال است. درحالی‌که این توکن‌ها نقش خود را در حمایت از هنرمندان خلاق یا خیریه و نیکوکاری به‌خوبی ایفا می‌کنند، اما قابلیت انتقال و معامله آن‌ها، به این معناست که می‌توانند تحت مالکیت هر فردی قرار گیرند. به بیان ساده، اگر یک نفر توکن NFT خود را به نمایش بگذارد و ادعا کند که آن را در ازای انجام کار مشخصی به‌دست آورده، نمی‌توانید مطمئن باشید که این توکن، دستاوردِ شخص اوست.
به‌علاوه، توکنهای NFT در کنار سرمایه‌گذاری و کسب سود، بیشتر به‌عنوان نمادی از وضعیت اجتماعی و ثروت فرد استفاده می‌شوند. در واقع، به‌جای این‌که نشان دهند چه کسی هستید، نشان می‌دهند چه چیزی می‌توانید بخرید.
پیشنهاد مطالعه: فناوری NFT در پی تاج‌وتخت! آیا بازار NFT دوام خواهد آورد؟
توکن SBT چه تفاوتی با NFT دارد؟
اما چه می‌شود اگر یک توکن NFT منحصربهفرد به آدرس کیف‌پول فرد بسته شود و قابل انتقال یا خرید و فروش نباشد؟ یک فضای طراحی کشف‌نشده و پهناور در این‌باره وجود دارد.
توکنهای SBT به کیف‌پول دیجیتالی که آن‌ها را صادر کرده، بسته شده‌اند و قابلیت انتقال ندارند. با وجود شباهت زیاد، توکن SBT مزیت‌هایی نسبت به NFT دارند. برای مثال، توانایی کاربران در ابطال آن‌ها یک مزیت مهم است. به‌علاوه، چون توکن SBT دارای یک لینک دائمی به آدرس کیف‌پول است، هر اعتبارنامه یا مدرکی که در آن ذخیره شده، قابل انتقال نیست. همچنین، هیچ‌گونه واسطه‌ای بین صادرکننده و دریافت‌کنندۀ توکن‌ها ندارند. برعکس، توکنهای NFT تا زمانی که در بازارهای NFT به فروش می‌رسند، چندین واسطه را تجربه می‌کنند.
درمجموع، توکنهای SBT شفافیت اکوسیستم وب 3.0 را ارتقا می‌دهند به‌نحوی که بهبود گسترده‌ای برای جامعه به ارمغان می‌آورند.
توکنهای SBT چه کاربردهایی دارند؟
توکن Soulbound (SBT) کاربردهای بالقوۀ متنوعی دارد. در حال حاضر بسیاری از آن‌ها فقط در سطح تئوری هستند؛ به‌هرحال می‌توانند در سناریوهای دنیای واقع سودمند باشند. برای مثال، توکنهای SBT به‌عنوان یک حساب دائمی و غیرقابل‌تغییر برای ذخیره‌سازی اعتبارنامه‌های آموزشی و علمی عمل می‌کنند. به‌جای گواهی‌نامه‌ها و مدارک فیزیکی، موسسات آموزشی می‌توانند این توکن‌ها را برای دانشجویان فارغ‌التحصیل خود صادر کنند. در این صورت، سوابق دانشجویان حتی درصورت مفقود شدن نسخه‌های فیزیکی یا اخلال در پایگاه داده دانشگاه‌ها، تأیید می‌شوند. همچنین توکنهای SBT قادر هستند داده‌های مربوط به سابقۀ مشارکت دانشجویان در کلاس‌ها و دوره‌ها را در خود جای دهند.
توکنهای SBT ابزار مناسبی برای فرایند درخواست شغل هستند. می‌توان از آن‌ها برای تأیید سابقه حرفه‌ای خود استفاده کرد. این توکن‌ها به‌خوبی شایستگی‌ها و مهارت‌های افراد را نمایندگی می‌کنند. یک کاربرد دیگر برای توکن SBT ذخیره‌سازی سوابق پزشکی است. هر زمان که بیماران چندین پزشک و مشاور سلامت را ویزیت می‌کنند، داده‌های حساس اغلب از قلم می‌افتند یا لازم است که در هر ویزیت تکرار شوند. با استفاده از توکنهای SBT می‌توان در هزینه‌ها و زمان بیماران و سیستم‌های پزشکی و سلامت صرفه‌جویی کرد. به‌علاوه، ذخیره‌سازی سوابق به این شکل در یک بلاکچین، یک لایۀ اضافی برای امنیت و حریم خصوصی فراهم می‌کند.
پیشنهاد مطالعه: امنیت و حریم خصوصی در بلاکچین
یک کاربرد بالقوۀ دیگر مربوط به مدیریت هویت است. توکنهای SBT فرآیندهای احراز و تأیید هویت را ساده‌سازی می‌کنند و به کاربران اجازه می‌دهند به‌صورت امن و با کمترین زحمت به سایت‌ها و برنامه‌های دلخواه خود دسترسی یابند. علاوه بر این، توکنهای SBT برای هر محصول یا خدماتی که به سطح اعتماد مشخصی نیاز دارد، ابزاری اساسی هستند. در زمینۀ مالی، فناوری SBT به مشتریان و مصرف‌کنندگان کمک می‌کند پروفایل ریسک بسازند که از مدل‌های سنتی امتیاز اعتبار، بسیار دقیق‌تر است.
آیندۀ فناوری توکن Soulbound
توکنهای SBT و حکم‌رانی غیرمتمرکز
حکم‌رانی غیرمتمرکز در چشم‌انداز وب 3.0 بنیادی و اساسی است. این مفهوم به یکی از ویژگی‌های اصلیِ برخی از برجسته‌ترین پلتفرم‌های وب 3.0 تبدیل شده است. توکن SBT یک آلترناتیو آینده‌دار برای سازمان خودمختار غیرمتمرکز (DAO) است. قدرت رأی در این سازمان‌های غیرمتمرکز اغلب بر اساس تعداد توکنهای حاکمیتی یک فرد وزن‌دهی می‌شود. حالا پروژه‌ها می‌توانند توکنهای SBT را به شکلی صادر کنند که قدرت رأی را بر اساس مشارکت و تعامل افراد در جامعه تخصیص دهند که یک فرآیندِ عادلانه‌تر است.
پیشنهاد مطالعه: سازمان خودمختار غیرمتمرکز یا DAO چیست؟
نه‌تنها توکنهای SBT می‌توانند سطوح بیشتری از غیرمتمرکز بودن را میسر کنند، بلکه می‌توانند به حداقل‌سازی اثر حمله‌های سیبیل (Sybil attacks) در سیستم‌های رأی‌گیریِ حکم‌رانی، کمک کنند. زمانی که یک حمله سیبیل رخ می‌دهد، نهنگ‌ها که تعداد بسیار زیادی توکن حکم‌رانی دارند، می‌توانند در DAOها اعمال نفوذ کنند. بنابراین، خروجی این رأی‌گیری‌ها همواره بازتابی از خواستِ جامعه در سطح وسیع نیست. به‌هرحال، فناوری SBT به دفاع در برابر این حمله‌ها کمک کرده و از این رفتار بازیگرانِ بد در پروپوزال‌های حکم‌رانی جلوگیری می‌کند.
توکنهای SBT و جامعه غیرمتمرکز (DeSoc)
به‌جای برقراری اصلِ عدم نیاز به اعتماد (trustlessness) در پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز (دیفای)، جامعه غیرمتمرکز آن‌ها را در کاربردهای دنیای واقع به‌کار می‌بندد تا سودهایی فراتر از محدودۀ مالی برساند. به‌علاوه، می‌خواهد شبکه‌های اعتمادِ باز (open-trust) بسازد تا از اقتصاد دادۀ درحال رشد پشتیبانی کند. این به اعضای جامعه غیرمتمرکز اجازه می‌دهد که رزومه‌های اعتبارِ لحظه‌ای و به‌روز را بر مبنای اعتماد بسازند. این امکان به همکاری و کارایی بیشتری در آینده می‌انجامد.
جامعه غیرمتمرکز (DeSoc) کمک می‌کند مشکلات روزمرۀ خود را (برای مثال، یافتن مطمئن‌ترین پیمانکار برای یک کار، استخدام بهترین نامزد برای یک موقعیت شغلی، درخواست برای یک دوره دانشگاهی یا پیدا کردن یک موسسه خیریه خوب که بیشترین تلاش را برای بانیان خیر و نیکوکاران انجام می‌دهد) به بهترین شکل حل کنیم. همچنین، سیستم‌های امتیازدهی اعتبار را در این جوامع به‌شکلی بهبود می‌بخشد که از دخالت و دستکاری مراجع و نهادهای مرکزی و یا سیاست‌های تبعیض‌آمیز آژانس‌های دولتی آزاد شود.
جمع‌بندی
یک نقد رایج دربارۀ جنبش وب 3.0 فعلی، این است که همه‌چیز در آن متمایل به پول است. در این بین، توکنهای SBT یک مفهوم نوظهور هستند که فناوری وب 3.0 را به‌طور عمده به صحنۀ زندگی واقعی وارد می‌کنند. به‌نظر می‌رسد که وصل کردن ابعاد بیشتری از زندگی به توکنهای منحصر‌به‌فردی که افراد نتوانند یا نخواهند آن‌ها را منتقل یا معامله کنند، بهترین راه برای عبور از مالی‌سازیِ بیش از حد دنیای کریپتو و تحقق جامعه و اقتصاد غیرمتمرکز است. در نهایت، چالش‌هایی برای استفادۀ آسان، حریم خصوصی و امنیت آن‌ها باقی می‌ماند.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاوره‌ی تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.
