برای اینکه موفق باشید، باید کارهایی را انجام دهید که دیگران انجام نمی‌دهند، به جا‌هایی بروید که دیگران نمی‌روند و چیز‌هایی را بگویید که دیگران نمی‌گویند. حتما شنیده‌اید که تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران اولیه بیت‌کوین و اتریوم ثروتمند شده‌اند. امروزه دیفای (DeFi) نیز چنین موقعیتی را ایجاد کرده است و عده زیادی در اثر استفاده از پروتکلهای وام‌دهی و یا استفاده از موقعیت‌های دیگرِ سرمایه‌گذاری در دیفای، ثروتمند شده‌اند.
«تاریخ آخرین به‌روزرسانی این مقاله: شهریور ۱۴۰۰»
ممکن است درمورد استیکینگ (staking)، وام‌دهی غیرمتمرکز و یا کوینی که جامعه دیفای توصیه می‌کند، کنجکاو شده و بخواهید بیشتر درمورد آنها بدانید. در این نوشتار به بیان نکاتی پرداخته می‌شود که قبل از سرمایه‌گذاری در دیفای باید از آنها مطلع باشید و لیستی از باید‌ها و نباید‌ها نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بررسی موقعیت‌های سرمایه‌گذاری در دیفای
در ابتدا این سوال ممکن است برای شما پیش آید که سرمایه‌گذاری در دیفای به چه معناست؟ سوال خوبی‌ست. در جواب باید بگوییم که موقعیت‌های سرمایه‌گذاری در دیفای مانند موقعیت‌های سرمایه‌گذاری در جهان واقعی و سنتی است، با این تفاوت که دیفای پیچ‌و‌تاب خاص خود را دارد. فرضا در جهان سنتی می‌توان به افراد وام داد و از آنها بهره گرفت؛ در دیفای نیز چنین قابلیتی وجود دارد و با وام‌دادن به افراد می‌توان کسب درآمد کرد.
وام‌دهی غیرمتمرکز به این صورت است که فرد وام‌گیرنده وثیقه خود را در یک قرارداد هوشمند می‌گذارد و بهره به‌صورت خودکار به وام‌دهنده پرداخت می‌شود. در بانک‌های سنتی نیز افراد حساب پس‌انداز باز می‌کنند و بانک از پول آنها برای تراکنش‌های مختلف استفاده می‌کند و درعوض به پس‌انداز این افراد بهره تعلق می‌گیرد.
پیشنهاد مطالعه: بازده وام‌دهی دیفای در مقایسه با بازده سرمایه‌گذاری در طبقات مختلف داراییهای سنتی
استیکینگ به این معنی است که فرد، داراییهای دیجیتال خود را در اکانت خاصی قرار می‌دهد و به داراییهای او بهره تعلق می‌گیرد. از این داراییهای دیجیتال برای تایید تراکنش‌ها و تامین امنیت شبکه استفاده می‌شود.
همچنان که در جهان سنتی با استفاده از دانش و تخصص به سرمایه‌گذاری در کسب‌و‌کار‌ها، املاک و مستغلات و غیره پرداخته می‌شود، در دیفای نیز موقعیت‌های خوب شناسایی و در آنها سرمایه‌گذاری می‌شود.
آیا با امور مالی و ظرافت‌های نقدینگی آشنایی دارید؟ شاید شما به توکن‌های پشتیبانی‌شده در صرافی‌های غیرمتمرکز، اوراق مشتقه و یا دیگر قراردادهای مالی مانند KNC علاقه داشته باشید. اگر به مدیریت غیرمتمرکز علاقه‌مند باشید، MakerDAO و استیبل کوین آن پروژه‌ای خواهد بود که توجه شما را جلب می‌کند.
دیفای با چنان سرعتی حرکت می‌کند که شاید پابه‌پای آن رفتن سخت باشد، چه برسد به ارزیابی پروژههای جدید به‌شکل زمان‌دار. نبودِ یک رویکرد استاندارد هم بر این دشواری می‌افزاید چون روش‌های زیادی برای سنجش و مقایسه پروتکلهای دیفای وجود دارند.
اما جای نگرانی نیست؛ ما اینجا اندیکاتورهایی را آورده‌ایم که منابع اطلاعاتی خوبی درباره دیفای هستند. داده‌های فراوانی به‌صورت عمومی درون بلاک چین‌ها دردسترس هستند و سرمایه‌گذار یا تریدر به‌راحتی می‌تواند از این اندیکاتورها استفاده کند.
اندیکاتورهای سرمایه‌گذاری دیفای
۱-ارزش کل قفل‌شده (Total value locked)
ارزش کل قفل‌شده (total value locked) یا به‌اختصار TVL، مجموع مقدار وجوه قفل‌شده در یک پروتکل دیفای است. TVL را می‌توانید به‌عنوان کل لیکوییدیتی موجود در استخرهای لیکوییدیتی یک بازار پولیِ مشخص درنظر بگیرید. مثلاً در یونی سواپ، TVL مقدار وجوه واریز‌شده توسط تامین‌کنندگان لیکوییدیتی به پروتکل است.
TVL می‌تواند نقطه داده‌ای کاربردی باشد که درباره کلِ سودِ دیفای، اطلاعاتی به شما بدهد. TVL می‌تواند در مقایسه‌ی «سهم بازاری» پروتکلهای مختلف دیفای موثر عمل کند. این مورد به‌خصوص برای سرمایه‌گذارانی که به‌دنبال پروژههای دیفای کم‌ارزش‌گذاری‌شده هستند مفید است.
نحوه اندازه‌گیری TVL توسط واحدهای مختلف هم شایان ذکر است. مثلا TVL قفل‌شده در پروژههای اتریوم معمولاً با ETH یا USD اندازه‌گیری می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: لیکوییدیتی چیست؟ (Liquidity) لیکویید شدن یعنی چه؟
۲-نسبت قیمت به فروش (نسبت P/S)
درمورد کسب‌وکارهای سنتی‌‌تر، نسبت قیمت به فروش، قیمت سهم شرکت را با درآمد آن مقایسه می‌کند. سپس این نسبت برای تعیین بیش‌ارزش‌گذاری یا کم‌ارزش‌گذاری سهم به‌کار گرفته می‌شود.
به این دلیل که بسیاری از پروتکلهای دیفای درآمدزا هستند، شاخص مشابهی می‌تواند برای آنها هم به‌کار گرفته شود. چطور می‌توان از آن استفاده کرد؟ باید سرمایه بازاری پروتکل را بر درآمد آن تقسیم کنیم؛ هرچه نسبت پایین‌تر باشد، پروتکل کمتر ارزش‌گذاری شده است.
به‌خاطر داشته باشید که این راهی قطعی و مشخص برای محاسبه ارزش‌گذاری نیست، اما شاید نشان دهد که بازار، یک پروژه را چقدر منصفانه ارزش‌گذاری کرده است.
۳-عرضه توکن در صرافی‌ها
راهبرد دیگر، ردگیری عرضه توکن در صرافی‌های رمزارز است. وقتی فروشندگان قصد فروش توکن‌شان را دارند، معمولا آن را در صرافی‌های متمرکز (CEX) به فروش می‌رسانند. بااین‌حال، تعداد کاربران صرافی‌های متمرکز که هیچ واسطه‌ای در آنها وجود ندارد روبهرشد است. صرافی‌های متمرکز لیست لیکوییدیتی قوی‌تر خود را به رخ می‌کشند؛ اهمیت توجه به عرضه توکن در صرافی‌های متمرکز به این دلیل است.
یک فرضیه ساده درباره عرضه توکن وجود دارد؛ وقتی تعداد زیادی توکن در یک صرافی وجود داشته باشد، فشار فروش بیشتر خواهد بود. چون هولدرها و وال‌ها وجوه‌شان را در کیف‌پول‌های خود نگه نمی‌دارند، این احتمال وجود دارد که به‌دنبال فروش آنها باشند.
اما این قضیه هم چندان مشخص و سرراست نیست. خیلی از تریدرها از داراییهای خود به‌عنوان وثیقه برای معامله وجه‌های تضمینی یا قراردادهای آتی استفاده می‌کنند. پس ارسال مقادیر زیاد به یک صرافی ضرورتاً به این معنا نیست که یک فروش بزرگِ در شرف وقوع است؛ اما باید گوشه‌چشمی به آن داشت.
پیشنهاد مطالعه: بهترین صرافی ارز دیجیتال ایرانی
۴-تغییر موجودی توکن در صرافی‌ها
همه می‌دانیم که بد نیست نیم‌نگاهی به عرضه توکن صرافی‌ها داشته باشیم؛ اما تنها توجه به موجودی توکن کافی نیست؛ باید به تغییرات اخیر در آن موجودی‌ها نیز دقت کرد. تغییرات چشمگیر در موجودی صرافی‌ها می‌تواند سیگنال یا علامتی از افزایش نوسان باشد.
مثلاً سناریویی برعکس آنچه همین الآن درباره موجودی توکن گفتیم را درنظر بگیرید. اگر داراییهای زیادی از صرافی‌های متمرکز خارج شوند، می‌تواند نشانی از انباشت توکن توسط وال‌ها باشد. اگر قصد داشته باشند به‌زودی توکن بفروشند، چرا باید آن را برداشت کرده و به کیف‌پول‌های‌شان بفرستند؟ نظارت بر تحرکات توکن به این شکل می‌تواند مفید باشد.
۵-تعداد آدرس‌های منحصربه‌فرد
افزایش تعداد آدرس‌های دارنده‌ی یک توکن یا کوین خاص، اگرچه محدودیت‌هایی نیز دارد، می‌تواند نشانِ کاربریِ روبهرشد باشد. درظاهر به‌نظر می‌رسد که آدرس‌های بیشتر به‌معنای کاربران بیشتر و افزایش استفاده از توکن یا کوین موردنظر است.
۶-کاربری غیرسوداگرانه
گاهی با توکن‌هایی روبرو می‌شوید که وعده بازده‌های وسوسه‌کننده‌ای می‌دهند، اما آیا واقعاً اینطور است؟ اگر تنها هدف آن افزایش قیمت باشد، شاید لیاقت نشان چارلز پانزی (کلاهبردار بزرگ) را داشته باشند؛ اما آیا واقعاً برای مدت طولانی باقی می‌مانند؟
شناخت کاربرد توکن برای فهمیدن ارزش حقیقی آن ضروری است. ایده‌ال این است که ارزش آن را با مشاهده تعداد تراکنش‌هایی که با هدف سفته‌بازی و سوداگری انجام نشده‌اند بفهمید. البته انجام این کار دشوار است، اما اگر بتوانید نگاهی به نقل‌وانتقال‌هایی که در صرافی‌های غیرمتمرکز و متمرکز انجام می‌شوند بکنید، شروع بدی نیست. با این کار می‌خواهیم بفهمیم مردم واقعاً از توکن استفاده می‌کنند یا خیر.
پیشنهاد مطالعه: صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟ + معرفی بهترین صرافی‌های غیرمتمرکز
۷-نرخ تورم
چه جالب، یک توکن با عرضه محدود! نشانه‌ی خوبی‌ست، نه؟
ضرورتاً نه. معیار ضروری دیگری که باید درنظر داشت نرخ تورم است. عرضه محدود یا کم درحال‌حاضر، نمی‌تواند ضامن تداوم عرضه‌ی کم تا ابد باشد؛ به‌خصوص اگر توکن‌های جدید پیوسته تولید شوند. یک ویژگی قابل‌توجه توکن «نرخ تورم روبه‌کاهش» آن است که روی کاغذ از افت ارزش واحدهای موجود در آینده جلوگیری می‌کند.
البته منظور این نیست که همه سیستم‌ها باید از سیستم کمیابی بیت کوین تقلید کنند. خودِ تورم ذاتاً چیز بدی نیست، اما تورم بیش‌ازحد می‌تواند سهم شما را کاهش دهد. هیچ درصد استاندارد «خوب» یا «بدی» وجود ندارد؛ پس عاقلانه‌تر آن است که درهنگام لحاظ معیارهای دیگر، تعداد را نیز حساب کنیم.
نکات مهمی که برای سرمایه‌گذاری در دیفای باید رعایت کنید!
همیشه تحقیق کنید!
شما اگر بخواهید یک ماشین دست‌دوم بخرید، معمولا قبل از خرید، آن را پیش مکانیک می‌برید تا از وضعیت آن مطلع شوید. درمورد سرمایه‌گذاری در دیفای نیز نباید بدون تحقیق و بررسی وارد شوید. تنها کافی‌ست نام پروژه را همراه با عبارت اسکم (scam) در گوگل جستجو کنید و اگر این پروژه ابهاماتی داشته باشد، فورا از آن مطلع خواهید شد.
پیشنهاد مطالعه: روش‌های رایج کلاهبرداری (اسکم) در حوزه رمزارز و بلاکچین
اگر برنامه موردنظر شما در لیست اسکم‌ها نبود، به این معنی نیست که این برنامه خالی از باگ و یا آسیب‌پذیری است. همواره باید در این فضا بااحتیاط عمل کنید. یکی از مزایای کار با فناوری‌های متن‌باز این است که هر فردی می‌تواند کد مورداستفاده در توکن‌ها و پروتکلهای دیفای را بررسی کند و اگر با قراردادهای هوشمند آشنایی داشته باشد، به‌راحتی می‌تواند کد را تشریح کند. اما اگر در برنامه‌نویسی تخصص ندارید، نشانه‌های زیر می‌توانند به شما کمک کنند:
به آنچه که دیگران می‌گویند، توجه کنید!
اگر از لحاظ فنی وارد نباشید، آسان‌ترین روش برای ارزیابی امنیتی یک پروژه، توجه به گفته‌های متخصصین امنیتی است. مهم نیست که توسعه‌دهنده یا گروه توسعه‌دهنده چه افرادی هستند؛ پروژههای خوب دیفای امنیت را جدی می‌گیرند و بازرسی‌های امنیتی را در پروژههای خود انجام می‌دهند.
همچنین باید به گفته‌های دیگران و اعضای تیم درمورد این پروژه خاص توجه داشته باشید. ببینید این افراد در جا‌هایی مانند توییتر و دیگر شبکه‌های اجتماعی درباره این پروژه چه می‌گویند. البته تنها نمی‌توان به گفته‌های اعضای تیم و آنچه در کانال‌های اجتماعی گفته می‌شود، بسنده کرد. بررسی کنید که آیا این پروژه‌ها در وب‌سایت‌هایی مانند DeFi Prime، DeFi Pulse و DeFi Market Cap لیست شده‌اند یا خیر. لیست‌شدن پروژه موردنظر در این وب‌سایت‌ها نشانه خوبی از اعتبار پروژه می‌تواند باشد و خیال ما را برای سرمایه‌گذاری در دیفای راحت می‌کند.
اطلاعات خود را از هر منبعی که می‌گیرید، مطمئن شوید که آیا آن منبع مستقل است و یا در اثر پرداخت حق تبلیغات، اقدام به تبلیغ پروژههای مختلف می‌کند.
پیشنهاد مطالعه: پنج معیار ارزیابی و مدیریت ریسک در پروژههای دیفای (Defi Metrics)
آیا قرارداد در EtherScan تایید شده است؟
پروژه‌هایی که قرارداد هوشمند خود را در EtherScan تایید کرده‌اند، اساساً نشان داده‌اند که کدی که در ابتدا دیده می‌شود، همان کدی است که در هنگام اجرای قرارداد از آن استفاده می‌شود. البته این تایید به این معنی نیست که این قرارداد هوشمند خالی از عیب است، بلکه به این معنی است که کد را در انظار عموم می‌توان مورد ارزیابی قرار داد و این ترس مطرح نیست که کد به شیوه‌ای مغرضانه تغییر داده شود.
EtherScan همچنین دارای سرویسی به‌نام ETHProtect است که به افراد اجازه می‌دهد فعالیت‌های مشکوک و کلاهبردارانه را بر روی بلاک چین اتریوم گزارش دهند. این گزارش‌ها توسط EtherScan مورد بررسی قرار می‌گیرند و آدرس‌های آلوده با یک سپر قرمز نشان داده می‌شوند.
حواستان به تبلیغات دروغین باشد!
در‌حالی‌که اکثر صرافی‌های غیرمتمرکز به افراد اجازه مبادله توکن‌های ERC20 را با استفاده از قراردادهای هوشمند خود می‌دهند، تنها صرافی‌های خاصی مانند Uniswap تلاش می‌کنند که به‌طور برجسته آن توکن‌ها را در وب‌سایت خود نمایش ندهند. بسیاری از پروژههای دیفای، توکن‌های ERC20 را صادر می‌کنند تا از این طریق به پشتیبانی از عملکرد خود بپردازند و در میان این توکن‌ها، تعداد زیادی توکن بی‌ارزش و کلاهبردارانه را مخفی کرده‌اند و می‌خواهند نظر سرمایه‌گذاران را جلب کنند.
بسیاری از کلاهبردار‌ها نام توکن‌ها را طوری طراحی می‌کنند که برای سرمایه‌گذاران جذاب باشد، مانند توکن DeFi یا CannabisCoin. افرادی که نام توکن DeFi را می‌شنوند، ممکن است فکر کنند که این نوعی توکن شاخص است، اما با بررسی بیشتر و مراجعه به GitHub، می‌توان متوجه شد که این پروژه به هیچ‌چیز باارزشی ارتباط ندارد و برای سرمایه‌گذاری در دیفای مناسب نیست.
یکی از روش‌های دیگر برای شناسایی ارزش یک توکن این است که ببینیم در چه صرافی‌هایی معامله می‌شود. بسیاری از پروژههای نامطلوب تنها توکن‌های خود را در صرافی‌های غیرمتمرکز و یا صرافی‌های کوچک لیست می‌کنند.
پیشنهاد مطالعه: آموزش کار با صرافی یونی سواپ (Uniswap) + ویدیو
برای حفظ سرمایه خود در دیفای باید چه کارهایی انجام دهیم؟
اگر وارد فضای سرمایه‌گذاری در داراییهای دیجیتال می‌شوید، باید مسئولیت حفاظت از داراییهای خود را بپذیرید و درمورد امنیت جدی باشید. یک کیف‌پول سخت‌افزاری را از جایی معتبر خریداری و داراییهای خود را در آن انبار کنید. مواردی مانند موبایل و دسک‌تاپ می‌توانند برای خرج‌کردن رمز‌ارز‌های شما مناسب باشند اما قطعا برای نگهداری درازمدت مناسب نیستند. پس برای سرمایه‌گذاری در دیفای باید برنامه مشخصی برای حفظ اموال و دوری از اشتباه داشته باشید.
تنها آنقدر سرمایه‌گذاری کنید که توان از دست دادنش را داشته باشید!
این جمله بار‌ها گفته شده است و باید به آن توجه کرد. باختن همه‌چیز در دنیای جدید دیفای بسیار آسان است. درحال‌حاضر، نفع اصلی را از عدم تمرکز افرادی می‌برند که به آن نیاز دارند و یا از آن سود می‌برند، نه افرادی که تنها به آن علاقه‌مند هستند. فناوری‌های غیرمتمرکز گاهی موقعیت‌های عظیمی برای سرمایه‌گذاری هستند، اما سرمایه‌گذارانی که به این موقعیت‌ها برای مقاصد حریم خصوصی نیاز ندارند، باید با احتیاط زیادی عمل کنند.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاورهٔ تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.
