صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟ + معرفی بهترین صرافیهای غیرمتمرکز
صرافی غیرمتمرکز یا DEX (Decentralized Exchange) یک صرافی آنلاین رمز ارز است که امکان تبادل رمزارز به صورت همتا به همتا و بدون واسطه را برای طرفین معامله فراهم می‌کند.
صرافی غیرمتمرکز چیست؟
واژه «غیرمتمرکز» شاید یکی از پرتکرارترین و پرمخاطب‌ترین واژه و اصطلاح این روزهای دنیای فناوری و به‌خصوص رمز ارزها باشد. روح غیرمتمرکز در تمام دنیای بلاک‌چین و کریپتو دمیده شده و یکی از ستون‌های اصلی این فناوری نوظهور است.
درواقع صرافیهای غیرمتمرکز یا DEXها با هدف جایگزینی صرافیهای متمرکز به میدان آمدند و با ارائه ویژگی‌های مختلفی علاقه مردم و معامله‌گران را به خود جذب نمودند. تعداد این صرافیهای غیرمتمرکز تاکنون به بیش از ۳۰ صرافی رسیده است. پلتفرم‌هایی مانند یونی‌سواپ (Uniswap)، کایبر (Kyber) و بانکور (Bancor) از شناخته‌شده‌ترین صرافی‌ها هستند. تا ماه اکتبر سال ۲۰۲۰ حجم مبادلات ماهانه صرافیهای غیرمتمرکز چیزی حدود ۲۰میلیارد دلار بوده است. این یعنی مبلغی غیرقابل چشم‌پوشی و همچنین جالب‌توجه برای آینده‌ی حوزه کریپتو.
صرافیهای غیرمتمرکز رویکرد متفاوتی برای تسهیل خرید و فروش دارایی‌های دیجیتال اتخاذ کردند و برای تسویه تراکنش‌ها، چیزی به‌نام قراردادهای هوشمند خودکار را به اجرا درآوردند. در این صرافی‌ها شما کلیدهای خصوصی خودتان را در اختیار دارید و خبری از واسطه و نقطه تمرکز و … نیست. در ادامه به بررسی تفاوتهای صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز، نقاط مثبت و منفی و ابعاد دیگر آن‌ها می‌پردازیم.
پیشنهاد مطالعه: قرارداد هوشمند چیست؟
تفاوت صرافی متمرکز با صرافی غیرمتمرکز چیست؟
صرافیهای سنتی و فیات، خریداران و فروشندگان را در یک نقطه جمع کرده و با واسطه‌گری بین آنان، امکان خرید و فروش دارایی را برایشان فراهم می‌کنند؛ درحالی‌که صرافیهای رمزارز مبادله ارزهای دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین را تسهیل می‌کنند که می‌توانند متمرکز یا غیرمتمرکز باشند. صرافیهای متمرکز با ذخیره‌سازی و حفظ کلیدهای خصوصی و اموال شما، نقشی واسطه‌ای یا حراستی را ایفا می‌کنند. این درحالی‌ست که در صرافی غیرمتمرکز شما مسئول حفظ و نگهداری کلیدها و اموال خود هستید.
در صرافیهای غیرمتمرکز اگرچه جریان کاری مشخص و ساده است و ابزارهای مختلفی در اختیار شما گذاشته می‌شود، اما استقلال کمی دارید؛ یعنی برای تبادل پول باید به صرافی اعتماد کنید. درنتیجه همیشه مقداری ریسک وجود دارد. اگر صرافی با پول‌های عزیزتان فرار کند و برود چه؟ البته این ریسک برای بسیاری از کاربران قابل قبول است. آن‌ها سعی می‌کنند با صرافیهای معتبر کار کنند.
پس برای جمع‌بندی تفاوتهای بین صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز می‌توان گفت که صرافی متمرکز گزینه‌ای با رابط کاربری بهتر، حجم مبادلات بیشتر، خدمات پیشرفته مشتری، ریسک بالاتر درمقابل حملات، و سرعت بالاتر، ولی صرافی غیرمتمرکز گزینه‌ای با رابط کاربری ساده‌تر، حجم مبادلات کمتر، خدمات نه‌چندان متنوع، ریسک پایین‌تر درمقابل حملات و کنترل کامل دارایی‌ها است.
مزایای صرافی غیرمتمرکز
بیشتر DEXها توان خود را از معماری توزیع‌شده و حذف نهاد کنترل‌کننده مرکزی گرفته‌اند.
امنیت
صرافیهای غیرمتمرکز دارایی‌های کاربران را ذخیره‌سازی نمی‌کنند. نه حمله هکرها و نه از کار افتادن کامل صرافی نمی‌تواند باعث از دست رفتن دارایی‌های کاربر شود. نبود یک نهاد مرکزیِ واحد برای دسترسی به داده‌ها و دارایی‌ها، کار را برای هکر دشوار می‌کند و همین خود یک نقطه تمایز بزرگ بین صرافی غیرمتمرکز و متمرکز است.
ریسک پایین دستکاری و خرابکاری
دوباره از آنجایی که ساختار متمرکز و کنترل‌کننده‌ای در این DEXها وجود ندارد، امکان جعل کردن حجم معاملات و دستکاری‌های دیگر بسیار بسیار پایین است. در یک صرافی غیرمتمرکز هیچ حساب کاربری، تایید هویت و ثبت آدرس و ایمیل و اطلاعات شخصی وجود ندارد؛ درنتیجه محرمانگی کاربر حفظ خواهد شد.
دوری از تیغ قانون‌گذاران
معماری توزیع‌شده، صرافی را از چشم بینا و تیغ بُرنده قانون‌گذاران محلی و بین‌المللی دور نگه می‌دارد. درمورد ساختارهای متمرکز، پیروی از قانون به معنای مسدودیت کامل یا جزئی خدمات است، یعنی خدمات براساس موقعیت‌ها و انتخاب‌ها محدود خواهند شد.
تنوع
تاکنون بیش از ۴۰۰۰ رمزارز وارد بازار شده است. صرافیهای متمرکز کنترل شدیدی بر لیست رمزارزهای قابل معامله خود دارند و تنها آن‌هایی که فعالیت مبادلاتی کافی و استانداردهای امنیتی موثر داشته باشند را تایید خواهند کرد. بسیاری از آلت‌کوین‌ها تنها از طریق DEXها قابل دسترسی هستند. پس استفاده از یک DEX تنوع بیشتری در خریدوفروش آلت‌کوین‌ها برای کاربر فراهم می‌کند.
حریم خصوصی
شاید یکی از بهترین مزایای استفاده از DEX این است که کسی نمی‌تواند پی ببرد چه مقدار رمزارز مبادله کرده‌اید یا کلیدهای خصوصی‌تان چیست یا اینکه برای چه کسی رمزارز فرستاده‌اید. این حفظ حریم خصوصی و ناشناس ماندن یکی از جذابیت‌های DEXهاست.
کارمزدهای پایین‌تر
به دلیل استفاده DEXها از قراردادهای هوشمند خودکار، کارمزد اندکی می‌گیرند؛ مثلاً Uniswap چیزی حدود ۰.۳ درصد کارمزد می‌گیرد که نسبتاً پایین است. ساختار کارمزد DEXها همان ساختار گاز اتریوم است. اگرچه شاید کارمزدها بسته به میزان استفاده از شبکه متغیر باشند اما نسبت به رقبای متمرکز خود در سطح پایین‌تری قرار دارند.
پیشنهاد مطالعه: آموزش کار با صرافی یونی سواپ (Uniswap) + ویدیو
معایب صرافی غیرمتمرکز
مقیاس‌پذیری
مقیاس‌پذیری بلاک چین به تعداد تراکنش‌هایی که شبکه پیش از تکمیل ظرفیت خود پردازش می‌کند بستگی دارد. به‌عنوان مثال، شبکه بیت‌کوین در ثانیه ۴.۶ تراکنش پردازش می‌کند، درحالی‌که اتریوم ۱۵ تراکنش در ثانیه را انجام می‌دهد. DEXها با استفاده از قراردادهای هوشمندی که در شبکه‌های بلاک چین فعال هستند کار می‌کنند، پس محدودیت‌های زیرساخت شبکه‌شان آن‌ها را محدود خواهد کرد.
تجربه کاربری
DEXها در مراحل ابتدایی توسعه خود هستند و شاید کار با آن‌ها برای کسانی که آشنایی کمتری با فناوری بلاک چین دارند اندکی چالش‌برانگیز باشد. ابتدا باید کاربر با پلتفرم‌های دیگر کیف پول آشنا شود تا بتواند با یک DEX کار کند. سپس باید با انتقال پول فیات یا رمزارز، کیف پول خود را شارژ کنند. درنهایت این کیف پول را به رابط کاربری DEX برای انجام معامله متصل می‌سازند. این فرآیند واریز به حساب در صرافی متمرکز ساده‌تر است.
پیشنهاد مطالعه: بهترین کیف پول‌های بیت کوین در سال ۲۰۲۱
نقدینگی
چون DEXها نسبتاً جدید بوده و از جفت‌های معاملاتی متنوعی پشتیبانی می‌کنند، تقسیم‌بندی بازار تاثیری منفی بر نقدینگی بازار دارد؛ یعنی DEXها نقدینگی پایین‌تری نسبت به همتایان متمرکز خود دارند. با این‌حال نقدینگی دارایی با رشد DeFi شاهد افزایش چشمگیری بوده است.
عدم امکان بازیابی دارایی‌ها
به این دلیل که شما کنترل دارایی‌ها و کلیدهای خصوصی‌تان را در اختیار دارید، درصورت از دست رفتن یا گم شدن هرکدام از این‌ها، بازیابی‌شان چیزی درحد غیرممکن است. اگر کلیدهای خصوصی‌تان را گم کنید، کسی نیست که در بازیابی‌شان به شما کمک کند، چون اساساً کسی غیر از خودتان آن‌ها را ذخیره نکرده است. اگر هم به یک آدرس اشتباه کریپتو بفرستید، دیگر قابلیت برگشت آن وجود ندارد، چون هیچ اطلاعات هویتی‌ای برای آدرس‌های کیف پول‌ها ثبت نشده است.
اجزای یک صرافی غیرمتمرکز
صرافیهای غیرمتمرکز شامل اجزایی هستند که فرآیند خرید، فروش و اجرای تراکنش‌ها و امور دیگر را برعهده دارند.
قراردادهای هوشمند
یکی از بخش‌های یک صرافی غیرمتمرکز، قرارداد هوشمند بلاک چین است که آیتم‌های ثبت‌شده در آن مانند معاملات یا ثبت آن‌ها در بلاک چین را به‌صورت خودکار و غیرقابل بازگشت انجام می‌دهد.
چارچوب غیرحضانتی (Non-Custodial)
همان‌طور که در بالا گفته شد، DEX هیچ‌کدام از اطلاعات کاربر اعم از کلیدهای خصوصی، اطلاعات هویتی و دارایی کاربر را به‌صورت امانت نگه نمی‌دارد. این چارچوب غیرحضانتی باعث ارتقای امنیت اموال و اطلاعات و همچنین ناشناس ماندن کاربر می‌شود.
پلتفرم معامله همتابه‌همتا
در همه صرافیهای غیرمتمرکز یک پلتفرم معامله همتابه‌همتا (Peer-to-Peer) وجود دارد که امکان معامله مستقیم دو طرف یا کاربر بدون نیاز به اعتماد به یک نهاد واسطه را فراهم می‌کند.
بهترین صرافیهای غیرمتمرکز رمزارزها
بسته به معیار و شاخصی که برای معرفی بهترین صرافیهای غیرمتمرکز انتخاب می‌کنید، می‌توانید لیست‌‌های مختلفی داشته باشید. در اینجا لیستی از صرافیهای غیرمتمرکز برتر براساس حجم و سهم بازار تهیه کرده‌ایم.
| صرافی | حجم مبادلات ۲۴ ساعت | سهم بازار | تاریخ شروع به کار |
| ۱. Uniswap (V2) | ۲.۲۵۴.۱۴۳.۵۳۸ دلار | ۳۴.۷۲ درصد | نوامبر ۲۰۱۸ |
| ۲. MDEX (BS) | ۱.۱۳۸.۸۱۴.۸۸۲ دلار | ۱۷.۵۵ درصد | آوریل ۲۰۲۱ |
| ۳. BurgerSwap | ۵۱۱.۵۳۴.۹۹۸ دلار | ۷.۸۸ درصد | – |
| ۴. Sushiswap | ۴۶۶.۴۹۸.۴۲۰ دلار | ۷.۱۹ درصد | سپتامبر ۲۰۲۰ |
| ۵. Pancakeswap | ۴۳۴.۲۹۳.۸۸۲ دلار | ۶.۶۹ درصد | سپتامبر ۲۰۲۰ |
| ۶. Pancakeswap (V2) | ۳۰۳.۲۶۵.۵۴۶ دلار | ۶.۶۷ درصد | – |
نتیجه‌گیری
اگرچه صرافیهای متمرکز هنوز بر بازار رمزارزها تسلط دارند و نیاز معامله‌گران و سرمایه‌گذاران را تامین می‌کنند اما گزینه‌های غیرمتمرکز زیادی نیز ظهور یافته‌اند تا موازنه قدرت را بر هم بزنند و بر بازار غلبه پیدا کنند. DEXها با استفاده از قراردادهای هوشمند بلاک چین روش بدون واسطه‌ای برای اتصال خریداران و فروشندگان ایجاد کرده‌اند. این DEXها در تلاش‌اند تا نقدینگی، کارایی و بهره‌وری خود را افزایش دهند و با ویژگی‌های خوبی که دارند بسیاری از معامله‌گران و سرمایه‌گذاران را جذب خود کرده‌اند. با ظهور هرچه بیشتر سرمایه غیرمتمرکز، DEXها هم رونق زیادی یافته‌اند.
آنچه در این مقاله آوردیم کوششی برای آشنایی شما با مفهوم صرافی غیرمتمرکز، کاربردها، نقاط قوت و ضعف و نمونه‌های موفق این صرافی‌ها بود. شاید شما هم روزی از یک صرافی غیرمتمرکز برای رد و بدل کردن رمزارز استفاده کنید؛ آنجاست که این اطلاعات به دردتان خواهد خورد.
یادتان باشد قبل از انجام معامله روی یک صرافی غیرمتمرکز حتماً از حسن شهرت و اعتبار آن اطمینان حاصل کنید تا متحمل ضرر و زیان نشوید.
