عرضه اولیه صرافی یا IEO چیست؟ بررسی تفاوت ICO با IEO

عرضه‌ اولیه صرافی (IEO) به‌ نوعی نسل بعدی ICO است که در نیمه نخست 2019 توجه افراد فعال در این حوزه را به خود جلب کرد. اولین عرضه اولیه صرافی در مقیاس وسیع برای پروژه BitTorrent توسط پروژه ترون در پلتفرم سکوی پرتاب بایننس صورت پذیرفت که در آن 60میلیارد توکن BTT در چنددقیقه به فروش رسید و مبلغی درحدود 7.2میلیون دلار را جمع‌آوری کرد.

«تاریخ آخرین به‌روزرسانی این مقاله: مرداد ۱۴۰۰»

درک شفاف و دقیق از مفهوم عرضه اولیه صرافی بدون آگاهی از عرضه اولیه کوین و پیشینه آن ممکن نیست. در ادامه به مرور خصوصیات و کاربردهای عرضه اولیه کوین می‌پردازیم.

عرضه اولیه سکه (ICO)

برگردیم به سال 2012، زمانی که تنها تفریح بچه‌های شهر، بیت کوین بود؛ زمانی که یک مهندس نرم‌افزار اهل سیاتل (JR Willet)، در انجمن Bitcoin talk یک مقاله به‌نام «دومین مقاله اصلی بیت کوین» منتشر کرد که در آن از ایده‌ی استفاده از بیت کوین به‌عنوان لایه پروتکل برای ساخت ارزهایی با قواعد جدید بر روی آن، دفاع کرد. وی درواقع راهی را نشان داد که چگونه با کمک پروتکل بیت کوین می‌توان سرمایه‌ را با استفاده از فروش توکن برای تأمین مالی پروژه‌ها جمع‌آوری و به برنامه‌نویسان، تیم‌های تخصصی و مشارکت‌کنندگان اولیه تخصیص داد.

شرایط و ضوابط یک عرضه اولیه کوین در این مقاله به این صورت عنوان شده است:

1. عرضه‌کننده یک موجودیت قابل اطمینان مثل یک شرکت معتبر را برای مدیریت عرضه اولیه ارائه می‌کند.
2. این واحد قابل‌ اطمینان، یک آدرس بیت کوین، اتریوم یا هر رمز ارز موردقبول دیگری را منتشر می‌کند که سرمایه‌گذاران، رمز ارز خود را به آن ارسال می‌کنند.
3. متصدی، یک نرخ مبادلاتی را برای کوین‌ها و توکن‌های صادرشده در عرضه اولیه منتشر خواهد کرد و تاریخ اتمام عرضه اولیه را مشخص می‌کند.
4. هر شخصی که وجوهی را به آدرس رمز ارز مشخص‌شده پیش از اتمام دوره عرضه اولیه بفرستد، توکن‌هایی را براساس نرخ مبادلاتی معین دریافت می‌کند.

حدود 18ماه از انتشار این مقاله گذشت و در عمل پیاده‌سازی نشده بود تا اینکه ایده‌پرداز آن، دست‌به‌کار شد و اولین عرضه اولیه کوین را در ماه جولای سال 2013 برای پروژه‌ی مَستر‌کوین (Mastercoin) انجام داد. این رویداد تأثیر بسیاری بر آینده تأمین مالی پروژه‌ها داشت تاجایی‌که یک‌سال بعد پروژه اتریوم در اولین مرحله از فروش توکن خود، ظرف کمتر از 12ساعت، 3700 عدد بیت کوین جمع‌آوری کرد. البته جز موارد نادر، تا قبل از معرفی استاندارد توکن ERC20 در سال 2015، موفقیت چندانی برای عرضه اولیه کوین پروژه‌ها به‌دست نیامده بود.

دلیل روشن است؛ با ظهور این استاندارد، فرآیندهای عرضه اولیه با استفاده از قراردادهای هوشمند مکانیزه شد و مهم‌تر از آن، توکن‌ها در کیف‌پول‌های پشتیبانِ این استاندارد، قابل ذخیره‌سازی بودند؛ این یعنی هر شخصی با داشتن یک کیف‌پول می‌توانست در یک عرضه اولیه پرسود مشارکت کند.

پیشنهاد مطالعه: همه‌چیز در مورد ICOها! معیار انتخاب ICO برای سرمایه‌گذاری موفق چیست؟

اقبال عمومی به عرضه اولیه کوین در سال 2017 با یک صعود خیره‌کننده مواجه شد. درحالی‌که در سال پیش‌تر درمجموع حدود 90میلیون دلار با استفاده از این نوآوری تأمین شد، در سال 2017 این مبلغ 6.2میلیارد دلار بود. در ماه می آن سال، پروژه مرورگر Brave توانست در یک فروش که بیشتر از 30ثانیه به طول نینجامید، بیش از 30میلیون دلار جمع‌آوری کند. در اولین ماه از سال 2018، پروژه معروف فایل‌کوین (Filecoin) سرمایه‌ای به ارزش 257میلیون دلار را با این روش تأمین کرد که 200میلیون دلار از آن تنها در ساعت اول عرضه اولیه ثبت شد. اما با نگاه به آمار ماهانه، یک روند نزولی پیوسته را در سرمایه جمع‌آوری‌شده در ICO مشاهده می‌کنیم؛ دلیل این نیز روشن است!

در آن زمان بود که مشخص شد برخی از پروژه‌ها در عرضه‌های نمایشی و توافقی، توکن‌های خود را مبادله کرده و بعد از اتمام فروش توکن، ادعای ارزش توکن خود را براساس نرخ‌های ازپیش تعیین‌شده می‌کنند تا به طریقی قیمت توکن خود را بالا ببرند. این وضعیت تا جایی بحرانی شد که فیس‌بوک، توییتر، گوگل و بسیاری دیگر هرگونه تبلیغات ICO را در پلتفرم خود ممنوع کردند.

عدم وجود تنظیم مقررات و سرازیرشدن جریان سرمایه هنگفت، موجب ایجاد انگیزه برای ورود پروژه‌های اسکم و کلاهبرداری شد. گزارشی از بلومبرگ در همان سال اشاره می‌کند که کمتر از نیمی از پروژه‌ها پس از گذشت 4ماه از عرضه اولیه کوین خود هنوز وجود دارند. جدای از پروژه‌های اسکم و کلاهبرداری، بسیاری به‌علت ریسک بالای مراحل آغازین پروژه، با شکست مواجه می‌شدند. با آگاهی افراد از ریسک‌های موجود در عرضه اولیه کوین، اشتیاق و تب این جنبش کمی فروکش کرد.

پیشنهاد مطالعه: کشورهای مختلف برای جلوگیری از کلاهبرداری‌های حوزه رمز ارز چه قوانینی دارند؟

عرضه اولیه صرافی (IEO)

معروف است که در اواخر سال 2018، برخی از صرافی‌های رمز ارز بزرگ برای لیست‌کردن توکن‌هایی که در ICO فروخته شده بودند، مبلغ یک‌میلیون دلار دریافت می‌کردند. با کاهش اقبال سرمایه‌گذاران عمومی، از تعداد توکن‌های جدید لیست‌شده در صرافی‌ها به‌تدریج کاسته می‌شد. این موضوع انگیزه صرافی‌ها را برای یافتن یک جایگزین مناسب افزایش داد.

راه‌کار صرافی‌ها برای برون‌رفت از این زیان غیرقابل اجتناب، معرفی مفهوم عرضه اولیه صرافی بود. دو مورد از اولین نمونه‌های آن برای پروژه‌های Bread و GIFTO صورت گرفت که هر دوی آن‌ها در اواخر سال 2018 در صرافی بایننس (Binance) عرضه شدند که به‌ترتیب 6 و 3.4میلیون دلار جمع‌آوری کردند.

اما چه تفاوتی میان ICO و IEO وجود دارد؟

تفاوت در موجودیت قابل اطمینان برگزارکننده‌ی عرضه اولیه است. درمورد ICO، شرکت‌ها این مهم را انجام می‌دادند اما در دیگری، یک صرافی رمز ارز برگزارکننده‌ی عرضه اولیه است. این تغییر موجب ایجاد مزیت‌های IEO شده است:

• درمورد یک عرضه اولیه صرافی، بلافاصله پس از اتمام عرضه، توکن موردنظر در همان صرافی با قابلیت نقدشوندگی بالایی قابل معامله است؛ درحالی‌که در برخی ICO ها، توکن موردنظر حتی در یک صرافی هم لیست نمی‌شود.
• جدا از پروژه‌های اسکم، بسیاری از پروژه‌ها مدل کسب‌وکار معتبر، تیم حرفه‌ای و یا کیفیت فناوری بالایی ندارند که صرافی‌ها برای جلوگیری از خدشه‌دارشدن شهرتشان، از لیست‌کردن آن‌ها خودداری می‌کنند.
• مزیت دیگر IEO به‌خاطر پروژه‌هاست که می‌توانند با استفاده از آن‌ها اعتباری به‌دست آورند که به‌سادگی در یک ICO حاصل نمی‌‍‌‌شود.

پیشنهاد مطالعه: بررسی پروژه‌های کلاهبرداری و اسکم‌ در حوزه‌ی رمز ارزها

البته ازطرف دیگر چندین نقد نیز به عرضه اولیه صرافی وارد است:

• IEO به نفع صرافی‌های متمرکز تمام می‌شود که این با ماهیت غیرمتمرکز صنعت رمز ارز و فناوری بلاک چین در تضاد است. آن‌ها با مجاب‌کردن عرضه‌کننده به جمع‌آوری سرمایه با توکن بومی صرافی خود، برای ارز خود تقاضا ایجاد می‌کنند و از افزایش قیمت آن نفع می‌برند.
• برگزاری یک IEO هزینه بالایی دارد. مشاهده شده که برخی صرافی‌ها تا 200هزار دلار برای برگزاری یک عرضه اولیه صرافی دریافت می‌کنند.
• درصد قابل‌توجهی از سرمایه تأمین‌شده توسط صرافی قفل می‌شود.
• توکن فروخته‌شده باید بتواند برای مدت مشخصی بالای قیمت مشخصی بماند و یا حجم معاملات روزانه آن از سطح معینی بیشتر باشد تا در لیست صرافی باقی بماند.

در یک نگاه، روشن می‌شود که هنوز برخی از بزرگترین مشکلات پیش‌روی عرضه اولیه کوین، با ظهور IEO حل نشده است. نهادهای قانون‌گذار مثل کمیسیون بورس و اوراق بهادار امریکا (SEC) با مشاهده این نوآوری بیش از پیش متقاعد شده‌اند که رمز ارزها در دسته‌ی اوراق بهادار قرار می‌گیرند. باوجود یک عرضه اولیه صرافی، سرمایه‌گذاران بلافاصله پس از اتمام عرضه می‌توانند آن را در بازار ثانویه به فروش برسانند. آن‌ها عقیده دارند که در یک عرضه اولیه صرافی نیز مثل یک ICO، عرضه‌کننده ضمانت نکول نمی‌دهد و سرمایه‌گذار خود را سهام‌دار واقعی آن کسب‌وکار نمی‌داند و انگیزه‌ای برای عدم فروش دارایی موردنظر در قیمتی کمتر از حد ندارد.

جمع‌بندی

نمی‌توان گفت که آیا سرمایه‌گذاری در یک IEO به صرفه است یا نه؛ اما روشن است که عرضه اولیه صرافی درواقع یک روش برای تأمین سرمایه است. تصمیم‌گیری درمورد سرمایه‌گذاری در یک عرضه اولیه صرافی مثل تصمیم‌گیری درباره این است که آیا سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار خوب است یا نه. در نهایت همه چیز بستگی به شرکتی که اوراق را منتشر می کند، دارد. اگر تصمیم خود را برای سرمایه‌گذاری در یک عرضه اولیه صرافی گرفته‌اید، درمورد آن تحقیق لازم و کافی را انجام دهید. به‌خاطر داشته باشید که هرگز مقداری بیش از آنچه که تحمل ازدست‌دادن آن را دارید، سرمایه‌گذاری نکنید.

این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاورهٔ تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.

منابع: ۱، ۲، ۳، ۴