همۀ توکن‌های شبکۀ اتریوم مثل هم نیستند. برخی از توکن‌ها مانند UNI قابل تعویض‌اند و برخی دیگر مانند NFTها، غیرقابل تعویض و منحصربه‌فردند. به این ترتیب، استانداردهای متفاوتی برای ایجاد این دو نوع توکن وجود دارد. ERC-1155 یک استاندارد توکن انعطاف‌پذیر است که امکان انتقال همزمانِ توکن‌های قابل تعویض و غیرقابل تعویض را در شبکۀ اتریوم فراهم می‌کند. در این مطلب، استاندارد توکن ERC-1155 را بررسی می‌کنیم، ویژگی‌ها و کاربردهایش را برمی‌شمریم و از آیندۀ آن سخن می‌گوییم.
استاندارد توکن ERC چیست؟
تمام به‌روزرسانی‌های اتریوم از طریق EIP یا همان پیشنهادهای بهبود اتریوم (Ethereum Improvement Proposal) انجام می‌شوند و طی این فرایند، همۀ کاربران جامعۀ بزرگ اتریوم می‌توانند برای بهبود شبکۀ اتریوم پیشنهاداتی ارائه دهند. اگر پیشنهاد آن‌ها استانداردهای خاصی را برآورده کند، تبدیل به یک EIP می‌شود که مورد بحث و رأی‌گیری قرار می‌گیرد و درصورت تصویب، به‌عنوان بهبود در به‌روزرسانی بعدی اتریوم اعمال می‌شود. هدف مشترک همۀ EIPها، بهبود ارز دیجیتال، ارتقای عملکردهای شبکۀ اتریوم و قراردادهای هوشمند این شبکه است.
در حال حاضر، چندین نوع EIP برای گونه‌های مختلف بهبود در شبکۀ اتریوم وجود دارند. یکی از این انواع، برای پیشنهاد، بحث و پیاده‌سازی استانداردهای فنی ایجاد توکن‌ها، برنامه‌ها، فرمت‌های کیف پول، قراردادهای هوشمند و… در شبکۀ اتریوم تعریف شده است که ERC نامیده می‌شود.
در واقع، ERC مخفف عبارت Ethereum Request for Comments به معنای «درخواست اتریوم برای نظرات»؛ نوعی EIP است که بر استانداردهای دسته‌ای از برنامه‌های اتریوم متمرکز شده است که شامل توکن‌ها نیز می‌شود. جامعۀ اتریوم پس از یک بررسی جامع، به اصلاح استانداردهای ERC کمک می‌کند. هم‌اکنون، سه استاندارد توکن ERC محبوب عبارتند از:
بنابراین، تمام توکن‌هایی که در شبکۀ اتریوم ایجاد می‌شوند، می‌بایست از استانداردهای تعیین‌شده توسط ERCها پیروی کنند. از این رو، به آن‌ها توکن ERC می‌گویند. توکن، یک واحد ارزش قابل انتقال و دارای دو دستۀ کلی است: توکن‌های قابل تعویض و توکن‌های غیرقابل تعویض. توکن‌های تعویض‌پذیر، مانند اسکناس دلار قابل تعویض‌اند و توکن‌های غیرقابل تعویض، مانند یک نقاشی یا کتاب، منحصربه‌فرد و غیرقابل تعویض.
استاندارد توکن ERC-1155 چیست؟
ERC-1155 یک استاندارد توکن است که انتقال کارآمد توکن‌های قابل تعویض و غیرقابل تعویض را در یک تراکنش امکان‌پذیر می‌کند.
قبل از ERC-1155، دو استاندارد توکن غالب عبارت بودند از:
- استاندارد توکن ERC-20 برای توکن‌های قابل تعویض
- استاندارد توکنERC-721 برای توکن‌های غیرقابل تعویض
این دو استاندارد را نمی‌شود (و نمی‌توان) در یک قرارداد هوشمند پوشش داد و این یک محدودیت آشکار است؛ به این معنی که اگر شخصی بخواهد، مثلاً یک USDC (ERC-20) و یک CryptoKitties NFT (ERC-721) را جابه‌جا کند، باید چندین تراکنش انجام دهد که در مجموع، ناکارآمد و گران است؛ زیرا اولی یک توکن قابل تعویض است و دومی توکن غیرقابل تعویض و هریک از استاندارد جداگانه‌ای پیروی می‌کنند.
ERC-1155 این مشکل را با ترکیب دو استاندارد توکن حل می‌کند و انتقال توکن‌های قابل تعویض و غیرقابل تعویض را در یک تراکنش امکان‌پذیر می‌سازد. Witek Radomski، Andrew Cooke، Philippe Castonguay، James Therien، Eric Binet و Ronan Sandford استاندارد جدید را در ژوئن 2018 با EIP-1155 پیشنهاد کردند.
ERC-1155 چگونه کار می‌کند؟
انگیزۀ اولیۀ پشت ERC-1155 رسیدگی به چالش‌هایی بود که بازیکنان و توسعه‌دهندگان بازی‌های بلاکچین با آن مواجه بودند. هرچند نمونه‌های زیادی از ERC-1155 خارج از بازی‌ها نیز استفاده می‌شوند. با‌این‌حال، بازی یک مرجع عالی برای درک نحوۀ عملکرد ERC-1155 است.
بازی‌های آنلاین چندنفرۀ گسترده (MMOs) حاوی ده‌ها هزار آیتم – زره، سلاح، سپر، سکه، نشان، قلعه و غیره – هستند که بازیکنان می‌توانند آن‌ها را جمع‌آوری و با یکدیگر معامله کنند. برخی از اقلام مانند سکه قابل تعویض‌اند؛ در‌حالی‌که برخی دیگر مانند شمشیر غیرقابل تعویض‌اند. در بلاکچین، هر یک از این موارد یک توکن است.
قبل از ظهور ERC-1155، معاملۀ هر آیتم به قرارداد هوشمند خود نیاز داشت؛ یعنی در یک بازی با صدهزار آیتم، صدهزار قرارداد هوشمند نیاز بود! به گفتۀ Witek Radomski توسعه‌دهندۀ ERC-1155، این وضعیت مانند این است که برای هر اپلیکیشنی که استفاده می‌کنید نیاز به یک تلفن متفاوت داشته باشید. این فرایند، اضافه‌کاری‌های غیرضروری زیادی ایجاد می‌کند و زمان و پول را هدر می‌دهد.
با یک توکن ERC-1155، می‌توان چندین آیتم را در یک قرارداد هوشمند ذخیره و هر تعداد آیتم را در یک تراکنش برای یک یا چند گیرنده ارسال کرد. این بدان معناست که اگر می‌خواهید برای یکی از دوستانتان یک شمشیر، برای دیگری یک سپر و برای هر دو 100 سکۀ طلا بفرستید، می‌توانید در قالب یک معامله این کار را انجام دهید.
توکن ERC-1155 چه ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد؟
ERC-1155 علاوه بر امکان انتقال چندین نوع توکن به‌طور همزمان و افزایش کارآیی و کاهش هزینۀ تراکنش، چند ویژگی خاص دیگر نیز دارد:
- برخلاف ERC-20 و ERC-721 که برای هر نوع توکن نیاز به یک قرارداد هوشمند جدید دارند، از تعداد بی‌نهایت توکن پشتیبانی می‌کند.
- ERC-1155 نه‌تنها توکن‌های قابل تعویض و غیرقابل تعویض، بلکه توکن‌های نیمه‌مثلی (Semi Fungible) را نیز پشتیبانی می‌کند. توکن‌های نیمه‌مثلی مانند بلیت‌های ورودی کنسرت هستند؛ یعنی قابل تعویض‌اند و می‌توان آن‌ها را قبل از شروع کنسرت فروخت (به پول تبدیل کرد). اما پس از کنسرت، ارزش قبل از برنامه را از دست می‌دهند و به کلکسیونی (غیرقابل تعویض) تبدیل می‌شوند.
- ERC-1155 دارای یک عملکرد انتقال ایمن است که برخلاف ERC-20 و ERC-721 به توکن‌ها اجازه می‌دهد درصورت ارسال به آدرس اشتباه، بازیابی شوند.
- ERC-1155 نیاز به «تأیید» جداگانۀ قراردادهای توکن را حذف می‌کند، که به معنای امضای تراکنش‌های کمتر است.
چرا مقایسۀ دو استاندارد توکن ERC-1155 و ERC-721 این‌قدر مهم است؟
در حال حاضر، اتریوم به یک اکوسیستم عظیم از برنامه‌های غیرمتمرکز (DAppها) و روندهای وب 3 تبدیل شده است. در نتیجه، توسعه‌دهندگان می‌بایست استانداردهای توکن جدیدی ارائه دهند تا بتواند پاسخ‌گوی نیازهای جدید باشد. اولین نمونه‌های استانداردهای توکن، مانند استاندارد توکن ERC-20، به تعریف عملکرد توکن‌های سنتی کمک کردند؛ ضمن این‌که، توکن ERC-20 بر مرتبط کردن هر دارایی با قابلیت تعویض تأکید داشت و در نتیجه همان عملکرد ارز فیات را ارائه می‌کرد.
از سوی دیگر، در چند وقت اخیر، ERC-721 متأثر از تبلیغات فزاینده در مورد NFTها، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. حالا، توکن‌های غیرقابل تعویض سراسر دنیای فناوری را فرا گرفته‌اند؛ از شبکه‌های اجتماعی گرفته تا مقالات تحقیقاتی کریپتو. استاندارد توکن ERC-721 پایه و اساس مناسبی را برای ایجاد توکن‌های سفارشی و غیرقابل تعویض ارائه می‌دهد. استاندارد توکن ERC-721 زمینه را برای ایجاد انواع توکن غیرقابل تعویض فراهم می‌کند. برای مثال، با استفاده از استاندارد توکن ERC-721 می‌توان یک کارت بازی منحصربه‌فرد یا یک آواتار کاملاً شخصی و منحصربه‌فرد ایجاد کرد.
اما ERC-1155 در این میان چه جایگاهی دارد؟ برای تبیین این موضوع، به یاد بیاورید که ERC-721 فقط بر توکن‌های غیرقابل تعویض تمرکز می‌کند و استاندارد توکن ERC-1155 با مجموعه‌ای از ویژگی‌های اصلاح‌شده امکان استفادۀ ترکیبی از توکن‌های قابل تعویض و غیرقابل تعویض را فراهم می‌کند. اینجاست که تفاوت بین ERC-1155 و ERC-721 کاملاً آشکار می‌شود.
NFTها به‌تدریج به‌عنوان یک عنصر کلیدی در فرهنگ عمومی تثبیت می‌شوند. بنابراین، وجود استانداردهای توکن برای ایجاد و مدیریت NFTها، جنبۀ حیاتی دارد و روز‌به‌روز بر اهمیت مقایسۀ دو استاندارد توکن ERC-1155 و ERC-721 افزوده می‌شود.
چه شرکت‌هایی از استاندارد ERC-1155 استفاده می‌کنند؟
- انجین (Enjin) – شرکت بلاکچین انجین، تعدادی محصول بلاکچین ارائه می‌دهد که بسیاری از آن‌ها از استاندارد ERC-1155 استفاده می‌کنند.
- هوریزون (Horizon) – هوریزون یک شرکت بازی‌های بلاکچین است که در بازی Skyweaver خود از ERC-1155 استفاده می‌کند.
- اوپن‌سی (OpenSea) – بازار توکن‌های غیرقابل تعویض اوپن‌سی از هر دو استاندارد ERC-721 و ERC-1155 اتریوم برای تعیین اعتبار و اصالت توکن‌ها استفاده می‌کند.
- اوپن زپلین (OpenZeppelin) – محصولات امنیتی بلاکچین OpenZeppelin از استاندارد ERC-1155 بهره می‌برند.
آیندۀ استاندارد توکن ERC-1155 چگونه است؟
اگرچه حدود پنج سال از ظهور ERC-1155 می‌گذرد، اما هنوز در مقایسه با همتایانش ERC-20 و ERC-721 نسبتاً کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. دلیل عمده‌اش این است که ساختار ثبت اطلاعات در استاندارد ERC-1155، امکان پیگیری تراکنش‌ها و گاهی مشخص کردن منشاء تبادلات را نمی‌دهد. این امر، با اصل شفافیت در حوزۀ تبادلات مالی که یکی از اهداف اصلی بلاکچین است، همخوانی ندارد.
البته با توجه به تطبیق‌پذیری ERC-1155، همچنان این امکان وجود دارد که پروژه‌های موجود به استاندارد جدید ERC-1155 روی بیاورند تا بتوانند عملکرد خود را گسترش دهند.
بنابراین، به نظر می‌رسد:
- ERC-1155 همچنان در بازی‌های بلاکچین ساخته‌شده بر روی اتریوم استفاده خواهد شد. ظهور بازی‌های Play to Earn می‌تواند این روند را تسریع کند.
- سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAO) نیز گزینه‌های خوبی برای استفاده از ERC-1155 است، زیرا عملیات DAO می‌تواند به استفاده از توکن‌های قابل تعویض، نیمه‌مثلی (Semi Fungible) و غیرقابل تعویض نیاز داشته باشد. دائوها با استفاده از قراردادهای هوشمند سازماندهی می‌شوند و اعضا برای رأی دادن در مورد موضوعاتی مانند تخصیص بودجه، از توکن‌های حاکمیتی استفاده می‌کنند. ERC-1155 به‌ویژه برای دائوهایی که عمدتاً درون‌زنجیره‌ای (On-chain) عمل می‌کنند مفید خواهد بود.
درمجموع، چشم‌انداز ERC-1155 بسیار امیدوارکننده است. انعطاف‌پذیری این استاندارد موارد استفادۀ بی‌شماری را امکان‌پذیر می‌کند که بسیاری از آن‌ها هنوز بررسی نشده‌اند.
جمع‌بندی
محبوبیت چشم‌گیر و فزایندۀ NFTها آن‌ها را به موضوع محوری بحث‌های دنیای کریپتو تبدیل کرده است. این‌که از چه استانداردهایی پیروی می‌کنند و استاندارد توکن ERC-1155 چه ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد نیز از همین محبوبیت چشم‌گیر NFTها ناشی می‌شود. درمجموع، چشم‌انداز ERC-1155 امیدوارکننده است و باید منتظر تأثیرات آن در آیندۀ دنیای کریپتو باشیم.
