بازار مشتقات رمزنگاری چیست؟ (Derivatives)
شاید شما نیز اسم بازار مشتقات (Derivatives) رمزنگاری به گوشتان خورده باشد و از رقابت صرافیهای معتبر برای ارائهی جدیدترین محصولات آن مطلع باشید. ممکن است نوظهور بودن این بخش از حوزهی رمز ارز درک صحیح کاربران از ماهیت و کاربردهای آن را با ابهاماتی مواجه کرده باشد. حتی شاید شما دلیل اهمیت مشتقات در عملکرد صنعت کریپتو و ارتباط آنها با رمز ارزها را، از خود بپرسید.
هدف این مقاله ارائهی یک توضیح جامع و ملموس درخصوص نحوهی استفادهی سرمایهگذاران از مشتقات برای کسب حداکثر سود ممکن و کاهش ریسکهای موجود در بازارهای مخاطرهآمیز رمزنگاری است. در بخشهای دیگر به توضیح انواع این محصولات پرداخته و از اهمیت بالای آنها برای رمز ارزها سخن خواهیم گفت.
منظور از بازار مشتقات چیست؟
برخلاف معاملات نقدی، مشتقات مستقیما با دارایی در ارتباط نیستند. این محصولات نوعی قرارداد مالی مبتنی بر ارزش احتمالی یک دارایی خاص در آینده بهشمار میآیند. نقدینگی، خصوصیت پوشش ریسک و آربیتراژ بازار مشتقات، از اختلاف قیمتی فعلی و آیندهی یک دارایی حاصل میشود. این ویژگی همزمان فرصتی برای کسب سود مالی و یا ضررهای ناشی از ریزش بازار را برای کاربران بههمراه خواهد داشت. ازینرو آگاهی از نحوهی عملکرد و تاثیر آنها بر بازار برای معاملهگران و حاضرین حوزهی کریپتو، از اهمیت بالایی برخوردار است.
پیشنهاد مطالعه: چگونه از آربیتراژ ارز پول درآوریم؟ آربیتراژ به زبان ساده
اطلاع از نحوهی معاملهی مشتقات رمزنگاری به شما کمک میکند تا بهترین زمان را برای ثبت سفارشات فروش (short) یا خرید (long) خود تشخیص دهید. معاملهی short به سفارشی اطلاق میشود که در آن کاهش ارزش یک نوع دارایی دیجیتال مانند بیتکوین در آیندهی نزدیک پیشبینی شود. معاملهی long در جایگاه مقابل قرار گرفته و تریدر به اوجگیری قیمت یک دارایی در زمانی کوتاه اعتقاد داشته و اقدام به خرید آن میکند. مفاهیم فوق به سرمایهگذاران برای دستیابی به سود بیشتر در بازار مشتقات، کمک شایانی مینمایند. برای نمونه تریدرها بااستفاده از این نوع تکنیک قادرند حتی در زمانی که یک داراییِ خاص در وضعیت نامطلوبی بهسر میبرد، سود قابلتوجهی از آن کسب کنند. بنابراین میتوان بازار مشتقات را علاوهبر ابزاری کاربردی برای پیشبینی رفتار قیمتی یک دارایی، ویژگی کارآمدی برای حفاظت از داراییها دربرابر نوسانات بالای بازار بهشمار آورد.
معاملات اهرمدار (leverage) از دیگر ویژگیهای اصلی بازار مشتقات است. لِورج را میتوان یک ابزار حیاتی بازارهای سنتی و رمزنگاری دانست که در آن معاملهگران ملزم به قفلکردن کل دارایی خود نبوده و درنتیجه به بهبود کارآمدی سرمایه کمک میکند. باتوجه به آنکه استفاده از لورج ممکن است همزمان به کسب سود و یا ازدست دادن سرمایه منتهی شود، سرمایهگذاران لازم است تا نسبت به بهکارگیری آن هوشیارانه عمل کنند. برای نمونه، مبتدیان حوزهی رمزنگاری و یا افراد محتاط همواره بهتر است از ضریب لورج دو یا پنج برابر (۲x/5x) در معاملات خود بهره ببرند. با درنظر گرفتن موارد فوق، مشتقات، یک ابزار پیچیدهی معاملاتی برای سرمایهگذاران در راستای پیشبینی و یا حفاظت از پورتفولیوی خود است.
پیشنهاد مطالعه: سوئینگ تریدینگ یا نوسانگیری ارز دیجیتال چیست؟
اهمیت استفاده از مشتقات برای تریدرها چیست؟
کاربرد عمدهی مشتقات، ارائهی پیشبینی تغییر قیمت و یا پوشش ریسک دربرابر نوعی داراییِ مشخص است. علیرغم کاربردهای گسترده، این ابزار عموما توسط کاربران برای محافظت خویش در مقابل نوسانات شدید قیمتی بهکار گرفته میشود و برای این منظور امضای قراردادی برای خرید یک دارایی با قیمتی ثابت، خطرات احتمالی را تقلیل میدهد. کاربرد دیگر استفاده از معاملات مشتقات، برخورداری از ماهیت پیشبینیکنندهی آنها برای یک دارایی در یک بازهی زمانی مشخص است. این ویژگیِ مشتقات بهحدی حائز اهمیت است که وارن بافِت (Warren Buffet)، سرمایهگذار و میلیاردر معروف آمریکایی، از آنها بهعنوان «ابزارهای مالیِ کشتارجمعی» نام برده است. اغلب کارشناسان اقتصادی این خصوصیت مشتقات را در جریان بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ مورد سرزنش قرار دادند.
استفاده از مشتقات در معاملات روزمره از راههای گوناگونی قابل انجام است. برای نمونه پیش از بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۷، هولدینگ بزرگ آمریکایی Berkshire Hathaway اقدام به عرضهی قرارداد اختیار فروش (put option) با چهار شاخص بازار بورس ازجمله S&P 500 و FTSE 100 نمود. قرارداد اختیار فروش، ابزاری در بازار بورس است که به دارنده حق میدهد مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد. درحالیکه خریدارِ قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را خریداری مینماید، فروشندهی قرارداد اختیار فروش، پیشبینی میکند که قیمت در آینده افزایش خواهد یافت. Berkshire به سرمایهگذاراناش فرصت داد تا خرید سهام خود را با توانایی فروش آنها در زمان و قیمت مشخص شده، انجام دهند. Berkshire ریسکپذیری خود را بالا برد و در تاریخ موعود توانست از راه فروش این سهام ۴.۸ میلیارد سود کسب کند.
پیشنهاد مطالعه: آموزش اصول ترید روزانه ارز دیجیتال (Day Trading)
کاربرد جالب دیگر بازار مشتقات را میتوان استفاده از آنها در صنعت هواپیمایی دانست. همانطور که میدانید این صنعت بهشدت بر سوخت جت که قیمت آن پیوسته درحال تغییر است متکیست؛ بنابراین کسبوکار این حوزه از ویژگی پوشش ریسک این محصولات برای اتخاذ یک استراتژی مناسب بهخوبی استفاده میکند. شاید بهترین مثال این حوزه را شرکت هواپیمایی آمریکایی Southwest Airlines دانست که لقب کممصرفترین خط اصلی هوایی را یدک میکشد. Southwest Airlines با بهرهگیری از یک برنامهی کارآمد و منسجمِ پوشش ریسک موفق شده است که طی سالهای متمادی نسبت به رقبای خود ۲۵ الی ۴۰درصد هزینهی کمتری برای خرید نفت خام بپردازد.
بخشی از کاربردهای مشتقات در صنعت رمزنگاری بههیچ وجه به سیستمهای مالی سنتی شبیه نیستند. برای نمونه، بخشی از مشتقات انحصارا برای پیشبینی وضعیت آبوهوایی طراحی شدهاند تا از کشاورزان، تامینکنندگان مواد غذایی و سایر کسبوکارهایی که به شرایط جوی نامساعد (یخبندان یا طوفان) وابستهاند، حفاظت کند.
انواع مشتقات رمزنگاری
۱-قراردادهای آتی و دائمی رمزنگاری
قراردادهای آتی و دائمی رمزنگاری از متداولترین نوع مشتقاتیاند که از سوی صرافیها به کاربران ارائه میشوند. ارزش این قراردادها نیز مانند انواع سنتی خود از یک دارایی پایه سرچشمه میگیرد. قراردادهای آتی رمزنگاری عمر محدودی داشته و پس از اتمام دورهی تعیینشدهی خود (طبق تقویم زمانی) منقضی خواهند شد. برای نمونه یک قرارداد آتی سه ماههی بیتکوین، ۹۰ روز پس از صدور، ارزش خود را ازدست خواهد داد.
اما قراردادهای دائمی همانطور که از نامشان قابل حدس است، فاقد تاریخ انقضا بوده و تریدرها نیازی به پیگیری زمان اعتبار آنها نخواهند داشت. بنابراین تریدرها تا زمانیکه یک قرارداد نقد یا باطل نشده باشد، میتوانند درصورت تمایل مالکیت آن را دراختیار داشته باشند.
درحالحاضر عظیمترین بازار قراردادهای آتی رمزنگاری به بیتکوین، با حجم تقریبی روزانهی ۶۰میلیارد دلار، تعلق دارد. یکی از اصلیترین بازارهایی که این قراردادها در آن معامله میشود صرافی بایننس است که حجم مبادلاتی آن در ژانویهی ۲۰۲۱ معادل با ۶۵۰میلیارد دلار بوده است.
۲-قرارداد آپشن یا اختیار معاملهی رمزنگاری
بیتکوین و اتریوم دو آپشن برتر و پرطرفدار صنعت رمزنگاری هستند که اغلب بهطور نقدی و بهشیوهی آپشنهای آمریکایی و اروپایی معامله میشوند.
همزمان با نگارش این مقاله، آپشنها سهم کوچکی از بازار مشتقات را بهخود اختصاص داده و محصولات نسبتا محدودی را دردسترس کاربران قرار میدهند. آپشنها که غالبا توسط تریدرهای حرفهای استفاده میشوند، دربرگیرندهی استراتژیهای پیچیدهی خرید و فروش چندگانه هستند.
از نکات مثبت آپشنها حفاظت در روند نزولی بازار و بازگشت سود اهرمی است، اما محدودیتهایی ازجمله لزوم پیشپرداخت حقبیمه را نیز دربر دارند.
۳-توکنهای لورج یا اهرمی
توکنهای لورج یا اهرمی محصولات نوینی هستند که کاربران را برای کسب سود چندبرابر و بدون نگرانی درخصوص خطرات نقدینگی و مدیریت یک سفارش اهرمی، توانمند میسازند. این توکنها همچنین امکان ایجاد سود ازپیش تعیینشدهی روزانه را از یک دارایی مشخص کریپتو برای کاربران فراهم میسازند.
برای درک بهتر این مطلب توکن ۳x BTCUP را درنظر بگیرید؛ این محصول میتواند تا سهبرابر رشد قیمتی روزانهی بیتکوین به کاربران سود برساند. درنتیجه با افزایش قیمت ۵درصدی بیتکوین در یک روز، کاربرانی که از این توکن اهرمی استفاده کنند تا ۱۵درصد سود بهدست میآورند. نوع دیگری از این محصول توکن BTCDOWN است که درشرایط نزولی بازار بیتکوین، بازدهی مشخصی را به کاربران ارائه میدهد.
پیشنهاد مطالعه: آموزش صفر تا صد تحلیل فاندامنتال ارزهای دیجیتال
کاربرد مشتقات رمزنگاری
شاید دانستن این نکته برایتان جالب باشد که کاربرد مشتقات، فراتر از گسترش پورتفولیوی سرمایهگذاری است. درحقیقت مشتقات یک کلاس دارایی مستقل و شناختهشده هستند که در توسعهی صنعت رمزنگاری نقش بسیار مهمی ایفا میکنند. در ادامه اصلیترین کاربرد آنها را معرفی میکنیم.
گسترش پورتفولیو
استفاده از بازار مشتقات، گزینههای شما را برای گسترش پورتفولیو بیشتر کرده و با دسترسی به طیف وسیعتری از داراییهای رمز ارز و اتخاذ استراتژیهای پیشرفته، نرخ سود دریافتی شما را افزایش میدهد. تریدرهای حرفهای بهکمک مشتقات قادرند تا از تکنیکهای پیشرفتهای همچون فروش استقراضی (short selling)، آربیتراژ، جفتهای معاملاتی و غیره بهخوبی استفاده کنند. این تکنیکها و راهکارهای معاملاتی پیشرفته درنهایت موجب افزایش حجم نقدینگی یک دارایی بنیادین خواهد شد.
افزایش نقدینگی
میتوان گفت نقدینگی، سهولت اجرای سفارشات تراکنش بازار بدون اعمال تاثیر بر ارزش و قیمت یک دارایی است. بهعبارت دیگر نقدینگی معیاری برای نمایش تعداد خریداران و فروشندگان حاضر و اجرای بیدردسر تراکنشها است. نقدینگی در یک بازار موجب افزایش عرضه و تقاضای یک دارایی شده و انجام تراکنشهای فروشندگان و خریداران را آسان میکند. بازاری که نقدینگی آن پایین باشد با بیمیلی حاضرین برای انجام معاملات روبرو خواهد بود.
مهمترین دلیلی که نقدینگی برای سلامت یک بازار ضروری است را میتوان به تاثیر آن بر سرعت ثبت و انجام سفارشات توسط تریدرها دانست. بازاری که از نقدینگی مطلوبی بهرمند باشد معمولا ریسک کمتری دارد، زیرا همواره یکی از کاربران حاضر به پذیرش سفارش خرید-فروش سایر کاربران خواهد بود. این ویژگی عامل جذب تریدرها و سرمایهگذاران بیشتری به بازار بوده و به کیفیت بازار میافزاید. نقدینگی میتواند با کاهش خطاهای معاملاتی و اجرای صحیح سفارشات از کارمزد تراکنشها نیز بکاهد.
پیشنهاد مطالعه: چرا حجم سرمایه الزاماً به معنای نقدینگی بالای یک رمزارز نیست؟
مدیریت ریسک
از کاربردهای مهم مشتقات، پوشش ریسک داراییها در روندهای نزولی و محافظت از پورتفولیو در نوسانات شدید بازار رمزنگاری است. این ویژگی اصلیترین عامل توجه نهادهای مختلف مالی-سرمایهگذاری به صنعت رمزنگاری است. تریدرهای حرفهای همواره درخصوص آسیبپذیری دامنهی ریسک (tail-risk) یک پورتفولیو نگرانند؛ اگر مشتقات وجود نداشته باشند این تریدرها در موقعیتهای خرید یک کریپتو قادر به محافظت دارایی خود دربرابر ریسکهای پیشبینى نشده نخواهند بود.
مشتقات همچنین میتوانند نشانگر ریسکهای پیشرو باشند. قراردادهای آپشن در بازارهای بیثبات میتوانند با قیمتی بالاتر از حد معمول خریداری شوند. این شرایط بیانگر موضع محافظهکارانهی تریدرها برای ایجاد یک پوشش ریسک و حفظ امنیت پورتفولیوی خود است .
پیشنهاد مطالعه: بازار خرسی ارز دیجیتال چیست؟ و چگونه در موقعیت بازار خرسی سرمایهگذاری کنیم؟
بهینهسازی تعیین قیمت
تعیین قیمت را میتوان کاربرد اصلی یک بازار مالی دانست که در آن تلاش میشود تا ارزش یک داراییِ مشخص تعیین شود. عوامل مختلفی همچون ساختار بازار، نقدینگی و جریان اطلاعات بر این فرآیند تاثیرگذارند.
مشتقات میتوانند با توانمندسازی سرمایهگذاران در اتخاذ موقعیتهای مناسب خرید یا فروش، موجب بهینهسازی مکانیسمهای تعیین قیمت شده، تطبیقپذیری بازار را تسهیل کرده و مانع از شوکهای شدید قیمتی شوند.
حاضرین بازار با بهینهسازیِ تعیین قیمت مطمئن خواهند بود تمام اطلاعات موجود در ارزش یک داراییِ خاص لحاظ شده است. این فرآیند همچنین به کارایی بهتر بازار و اعتبار قیمتها یاری رسانده و درنهایت یک بازار جهانی مطلوب، شفاف و منصفانه را بههمراه خواهد داشت.
ماینرها
اشخاصی که مستقیما در صنعت رمزنگاری فعالیت میکنند نیز میتوانند از مشتقات بهخوبی بهره ببرند. برای نمونه ماینرهای بیت کوین برای حفظ پورتفولیوی خود پس از اتمام فرآیند استخراج در بازارهای مشتقات شرکت میکنند. با آغاز فعالیت یک ماینر و اعمال تنظیمات اولیه، نرخ هش شبکه بهتدریج افزایش یافته و سختی استخراج بهطور خودکار با هریک از ماینرها همگامسازی میشود. بهعبارتی ارزش حاصله از عملیات استخراج بهمرور کاهش یافته و آن گروه از کاربرانی که از تجهیزات جدیدتر برخوردارند سود بیشتری درمقایسه با اکثر کاربرانی که از دستگاههای قدیمی استفاده میکنند، بهدست خواهند آورد. مشتقات در چنین شرایطی همچون یک پوشش ریسک بوده و قادر است از سرمایهی آنان بهخوبی محافظت نماید.
پیشنهاد مطالعه: آموزش صفر تا صد تحلیل فاندامنتال ارزهای دیجیتال
نحوهی استفاده از مشتقات در معاملات رمزنگاری چگونه است؟
مشتقات دارای دو کاربرد اصلی در معاملات هستند: پوشش ریسک و پیشبینی قیمتی. تکنیک پوشش ریسک به شما کمک میکند تا از پورتفولیوی کریپتوی خود در شرایط نامساعد بازار بهخوبی حفاظت کنید. این کار با گشودن پوزیشنهای معاملاتی جدیدی که با شرایط نوسانی رابطهی معکوسی دارد صورت خواهد گرفت. سرمایهگذاران و تریدرها با بهرهگیری از این تکنیک، پورتفولیوی خود را بیمه کرده و مانع از ضررهای احتمالی میشوند.
بیت کوین ممکن است در سرمایهگذاریهای بلندمدت که شور و هیجان کاربران تلاطم دارد، با روندهای خرسیِ مقطعی روبرو شود. در چنین شرایطی سود چشمگیری به پورتفولیوی سرمایهگذاران تعلق نگرفته و حتی ممکن است از ارزش دارایی آنها کاسته شود.
در روندهای نزولی بازار میتوان از قراردادهای آتی برای حفظ ارزش سرمایه بدون آسیبزدن به رمز ارزها استفاده کرد. قراردادهای آتی میتوانند تنها با کسری از ارزش یک پورتفولیو، آن را دربرابر نوسانات پوشش دهند. برای نمونه، برای یک پورتفولیوی ۱۰۰هزار دلاری، کاربران میتوانند با یک قرارداد دائمی اهرمی با ضریب ۱۰x، کل داراییهای خود را تنها با ۱۰هزار دلار بیمه و محافظت کنند. درصورتیکه موقعیت فوق را بهخوبی تنظیم کرده باشید، با افزایش ۱۰درصدی بازار، ارزش داراییهای پورتفولیوی شما دوبرابر خواهد شد.
تکنیک پوشش ریسک به بیت کوینهای شما آسیب نزده و شما را مجبور به نقدکردن آنها با قیمت پایین نخواهد کرد؛ درنتیجه استفاده از آن بسیار بهتر از انتظار برای بهبود مجدد قیمت است.
کاربرد دوم مشتقات، پیشبینی قیمتی یک رمز ارز خاص است. همانطور که میدانید هنگام استفاده از بازارهای نقدی بیتکوین تنها درصورتیکه بازار روندی گاوی داشته باشد، سود خواهد کرد. بهکمک قراردادهای آتی امکان شرطبندی بر کاهش قیمتها وجود خواهد داشت؛ این تکنیک که عموما به فروش یا short معروف است، با کاهش قیمت یک دارایی به تریدر سود قابلتوجهی میرساند. قراردادهای آتی، امکان خرید یک رمز ارز را با قیمت فعلی و فروش آن در خطوط مقاومتی و حمایتی یک بازار نوسانی به کاربران خواهد داد. این تکنیک با انعطاف زیادی که دارد از نوسانهای مکرر بهخوبی بهره برده و موجب افزایش حجم سرمایه تریدرها میشود.
پیشنهاد مطالعه: بازار گاوی چیست و چگونه از بازار گاوی در حوزه رمز ارزها سود کنیم؟
مشتقات رمزنگاری از چه طریقی قابل دسترسی و معامله هستند؟
کاربران قادرند تا ازطریق صرافیهای سنتی و رمز ارز بهطور رسمی به معاملهی انواع محصولات بازار مشتقات بپردازند. در دستهی صرافیهای سنتی، قراردادهای آتی بیت کوین درحالحاضر توسط CME Group ارائه میشود. بورس معتبر نَزدک (Nasdaq) نیز در دسامبر ۲۰۱۸ خبر از عرضهی قراردادهای آتی بیتکوین در نیمهی اول سال ۲۰۱۹ داده بود. بهنظر میآید با توسعه و فراگیری هرچه بیشتر رمز ارزها، شمار صرافیهای سنتی ارائهدهندهی مشتقات بهتدریج افزایش یابد.
این نوع محصولات ازسوی صرافیهای نهادی نیز قابل ارائهاند. یکی از این موسسات LedgerX است که در اکتبر ۲۰۱۷ پس از اخذ تائیدیهی لازم از سوی کمیسیون معاملات آتی کالای ایالات متحده (CFTC)، به مشتریان خود سوآپهای تنظیمشده و قراردادهای آپشن ارائه کرد.
Bakkt از دیگر پلتفرمهای رمزنگاری نهادی است که عرضهی قراردادهای آتی بیتکوین خود را بارها به تعویق انداخت اما سرانجام در جولای ۲۰۱۹ استفاده از آن را بهشکل آزمایشی آغاز کرد.
در بخش صرافیهای کریپتو نیز نامهای آشنایی دیده میشود که در زمینهی عرضهی مشتقات، فعالیت خوبی دارند. برای نمونه صرافی مالتی OKEx عرضهکنندهی قراردادهای آتی و دائمی است بدون تاریخ انقضا و ویژگی لورج ۱۰۰x که آنها را ازطریق یک سامانهی بهینه و مقیاسپذیر ارائه میدهد. مشتقات OKEx شامل داراییهای محبوب بازار مانند بیتکوین، اتریوم و ایاس شده و حتی از یک استیبلکوین جدید بهنام USDK نیز پشتیبانی میکند.
نتیجهگیری
بازار مشتقات تاثیر عمیق و همهجانبهای بر پویایی اقتصاد صنعت رمزنگاری دارد. این محصولات علاوهبر آنکه قادر به مدیریت پورتفولیو هستند، قادرند تا صنعت رمز ارز را به یک کلاس از داراییهای متمایز و قانونی بدل کنند. با ملحق شدن روزافزون تریدرها به این بخش، سطح نقدینگی آن افزایش یافته و به انجام هرچه بهتر معاملات میانجامد.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید بهعنوان مشاورهٔ تجاری و سرمایهگذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.