ارزش بازار کاملا رقیقشده یا Fully Diluted Market Cap چیست؟ چگونه از FDV در ارزش‌گذاری پروژه‌ها استفاده می‌شود؟
ارزش‌گذاری شرکت‌های بزرگ سنتی و پروژه‌های رمزارزی از راه‌های مختلفی انجام می‌شود که روش معمول از طریق محاسبۀ ارزش ذخیرۀ سهام یا دارایی دیجیتال است. در هر دو مورد، ارزش پروژه از حاصل‌ضرب تعداد ذخیرۀ توکن (یا سهم) در قیمت فعلی به‌دست می‌آید. به‌هرحال ارزش‌گذاری یک پروژه به این بستگی دارد که در محاسبات خود، ذخیرۀ در گردش یا اینکه حداکثر ذخیرۀ توکن را لحاظ کنیم. همین موضوع تفاوت اصلی بین دو معیار مارکت کپ (ارزش بازار) و ارزش بازار کاملا رقیقشده یا Fully Diluted Market Cap (FDV) است.
در ادامه به توضیح مفهوم ارزش بازار کاملا رقیقشده می‌پردازیم، سپس نحوۀ محاسبۀ معیار FDV و چگونگی استفاده از آن را بیان خواهیم کرد. در پایان با مطالعۀ این مقالۀ کوتاه می‌توانید از ارزش کاملا رقیقشده به‌شکلی استفاده کنید تا نگرش مناسبی از اقتصاد توکن پروژه‌ها و اثر آن بر پتانسیل رشد یک پروژه به‌دست آورید.
ارزش‌گذاری کاملا رقیقشده (FDV) چیست؟
ارزش‌گذاری کاملا رقیقشده معیاری است که ارزش بازاری یک پروژۀ رمزارزی را با این فرض که تمام توکن‌های آن به ذخیرۀ در گردش (Circulating Supply) وارد شده باشند، نشان می‌دهد. معیار FDV با ضرب‌کردن قیمت فعلی یک دارایی دیجیتال در حداکثر ذخیرۀ آن به‌دست می‌آید. پس این معیار چه تفاوتی با ارزش بازار (مارکت کپ) دارد؟
به صورت خلاصه می‌توان پاسخ داد که معیار FDV مشابه با مارکت کپ است با این تفاوت که به‌جای ذخیرۀ در گردش، تمام توکن‌هایی که وجود خواهند داشت (حداکثر ذخیره) را در محاسبه وارد می‌کند.
ذخیرۀ در گردش، شامل تمام توکن‌های یک پروژه است که در صرافی‌ها و کیف‌پول‌های شخصی غیرحضانتی وجود دارند. اما حداکثر ذخیره (Maximum Supply) علاوه بر آن‌ها، شامل توکن‌های در انتظار توزیع نیز هست و در اصل شامل تمام کوین‌هایی است که برنامه‌نویسی شده تا در طول عمر رمز ارز وجود داشته باشند. می‌توان آن را به کل تعداد سهام قابل انتشار یک شرکت خاص در بازار بورس نیز تشبیه کرد.
معیار مارکت کپ به‌خوبی چشم‌انداز تولید و توزیع توکن را ترسیم نمی‌کند و توکن‌های توزیع‌نشده را به حساب نمی‌آورد. اگر با قیمت فعلی هر توکن، تمام ذخیرۀ توکن پروژه‌ها در گردش بود، آمار مارکت کپ اختلاف زیادی با اعداد و ارقام کنونی داشت. این کمبود با مفهوم ارزش‌گذاری کاملا رقیقشده به‌خوبی جایگزین می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: مارکت کپ چیست؟ (Market Capitalization) ارزش بازار ارزهای دیجیتال
ارزش بازار کاملا رقیقشده و مارکت کپ
ارزش‌گذاری کاملا رقیقشده و مارکت کپ شباهت‌ها و البته تفاوت‌های مهمی دارند. اجازه دهید به لحاظ توصیف ریاضی، تفاوت این دو معیار را بررسی کنیم:
ارزش بازار = قیمت توکن (token price) × عرضۀ در گردش (circulating supply)
ارزش بازار کاملا رقیقشده = قیمت توکن (token price) × حداکثر عرضه (maximum supply)
سرمایه‌گذاران دنیای کریپتو به‌طور معمول ارزش پروژه‌ها را با معیار ارزش بازار یا مارکت کپ می‌سنجند. برای مثال بیت کوین را در نظر بگیرید: در زمان نگارش (هفتم فوریه ۲۰۲۳)، مارکت کپ بیت کوین برابر با حدود ۴۴۲ میلیارد دلار است. این عدد از حاصل‌ضرب قیمت کنونی بیت کوین ($۲۲۹۷۱) وذخیرۀ در گردش بیت کوین (۱۹,۲۸۳,۷۲۵) محاسبه می‌شود.
از طرفی می‌دانیم که حداکثر ذخیرۀ توکن‌های بیت کوین در پروتکل آن مشخص شده و برابر با مقدار ثابت ۲۱ میلیون است. این تعداد کل بیت کوین‌هایی است که استخراج خواهند شد و روزی در گردش خواهند بود. بنابراین ارزش بازار کاملا رقیقشده برای بیت کوین ۹.۹% بیشتر ار مارکت کپ است و برابر با ۴۸۲ میلیارد دلار است.
در اکثر پروژه‌های رمزارزی، تعداد توکن‌های موجود در ذخیرۀ در گردش (circulating supply) مدام درحال تغییر است. عرضۀ در گردش با تولید توکن‌های جدید از طریق استخراج، ایردراپ، پاداش استیک کردن یا مشارکت در استخر نقدینگی، صدور توکن‌های وکالتی و یا به‌سادگی مینت‌کردن توکن جدید، افزایش می‌یابد. حتی، در برخی رمزارزهای ضدتورمی، ذخیرۀ در گردش با توکن‌سوزی کاهش می‌یابد.
پیشنهاد مطالعه: چگونه ایردراپ دریافت کنیم؟ معرفی سایت‌های معتبر دریافت ایردراپ رایگان
با عرضه شدن توکن‌های بیشتر و بیشتر به بازار، قیمت توکن، اگر افزایش متناسبی در تقاضا نباشد، کاهش می‌یابد. سرمایه‌گذارانی که نتوانند تغییرات آتی در ذخیرۀ توکن‌های یک پروژه را لحاظ کنند، در گذر زمان دچار ضرر می‌شوند.
برای اجتناب از قرار گرفتن در این موقعیت، سرمایه‌گذاران از یک دادۀ کلیدی به نام ارزش‌گذاری کاملا رقیقشده (FDV) استفاده می‌کنند. معیار FDV یک توضیح آماری ساده است و داده‌هایی ارائه می‌دهد که کمک می‌کند از این سناریو دوری جویند.
نحوه محاسبۀ FDV
معیار FDV برای یک رمزارز برابر با حاصل‌ضرب قیمت کنونی (price) در حداکثر ذخیرۀ توکن (maximum supply) است. ارزش‌گذاری کاملا رقیقشده فقط شامل ذخیرۀ در گردش نیست و تمام توکن‌های یک پروژه را حساب می‌کند.
ذخیرۀ کل توکن‌های پروژه‌ها را می‌توانید در وایت پیپر و مستندات پروژه پیدا کنید. همچنین می‌توانید به‌سادگی از سایت‌هایی مثل کوین مارکت کپ (Coinmarketcap) و کوین گکو (Coingecko) استفاده کنید.
اغلب پروژه‌های رمزارزی اطلاعات شفاف و کاملی از اقتصاد توکن خود برای عموم منتشر می‌کنند. داده‌هایی که در برنامۀ اقتصاد توکن گزارش می‌شوند شامل ذخیرۀ در گردش، حداکثر ذخیره توکن، اطلاعات توزیع توکن و برنامۀ عرضۀ آتی است. هر کدام از این دادهها در ارزش‌گذاری پروژه اهمیت دارند و وجود آن‌ها ضروری است.
اطلاعات صفحۀ اقتصاد توکن هر پروژه در سایت کوین گکو (Coingecko) نسبت‌های گوناگون تخصیص توکن‌ها را برای پروژه‌های گوناگون نشان می‌دهد. برای مثال، ۳۲ درصد از ذخیرۀ کل توکن‌های یک پروژه برای پاداش استیک و ۸ درصد برای برنامه‌های ایردراپ تخصیص داده شده است. روشن است که قسمتی از این‌ها درحال انتظار هستند و در آینده توزیع خواهند شد.
به‌سادگی می‌توانید در صفحۀ رتبه‌بندی توکن‌ها در سایت کوین گکو با استفاده از دکمۀ Show Fully Diluted Valuation ارزش بازار کاملا رقیقشده را برای رمزارزها مشاهده کنید. این عدد همچنین در صفحۀ مخصوص هر توکن نمایش داده می‌شود. البته توجه شود که در مورد رمزارزهایی مانند اتر (ETH) که سقف ذخیرۀ محدودی ندارند، محاسبۀ FDV معنایی ندارد، برای همین آمار FDV برای آن‌ها وجود ندارد.
چگونه می‌توان از ارزش بازار کاملا رقیق شده استفاده کرد؟
اینکه ارزش یک پروژۀ رمزارزی چه مقدار رشد می‌کند نتیجۀ پیشرفت فنی و بازاری آن است. ایدۀ کلی این است که یک پروژۀ فناورانۀ فراگیر، به‌طور معمول به‌صورت نمایی رشد می‌کند. به‌هرحال، تولید و توزیع توکن‌ها می‌تواند درصورت عدم برنامه‌ریزی و اجرای صحیح، مانعی در برابر پیشرفت پروژه باشد.
چون عدد ارزش بازار کاملا رقیقشده بیشتر از مارکت کپ است، سرمایه‌گذاران ممکن است تصور کنند که ارزش بازار به همان نسبت افزایش خواهد یافت. اما همان‌طور که اشاره شد، معیار FDV قیمت فعلی را در حداکثر ذخیره ضرب می‌کند و اثر انبساط توکن بر قیمت آن را نشان نمی‌دهد. از این منظر، معیار FDV باید با احتیاط بیشتری استفاده شود.
بسته به برنامۀ توزیع توکن، شاید چندین ماه یا سال طول بکشد تا تمام توکن‌های در حال انتظار یک پروژه به ذخیرۀ در گردش وارد شوند. سرمایه‌گذارانی که امیدوارند در همین زمان سرمایه‌گذاری خود را حفظ کنند، باید اثر آن را بر ارزش توکن‌های خود به حساب آورند.
پیشنهاد مطالعه: آشنایی با انواع نمودارهای قیمت بیت‌کوین در تحلیل تکنیکال
در کل معیار FDV دو ویژگی بارز دارد که باید در نحوۀ استفاده از آن توجه شود:
- دقت: معیار FDV به تنهایی تصویر دقیقی از ارزش واقعی کوین نمی‌دهد چراکه نشان‌دهنده اثر رشد آتی و پذیرش بازار نیست.
- اثر تورمی: معیار FDV اثر تورم توکن و گسترش ذخیره کل توکن‌ها را بر قیمت آن حساب نمی‌کند. اگر تقاضای یک رمزارز متناسب با رشد ذخیرۀ در گردش آن رشد نکند، قیمت کاهش خواهد یافت.
از طرفی، عرضه کردن کسر کوچکی از حداکثر ذخیرۀ توکن در زمان راه‌اندازی، تبدیل به یک رویۀ محبوب نزد پروژه‌های کریپتو شده است. تعدادِ به‌نسبت کمِ توکن‌های در گردش می‌تواند حداقل در ظاهر، ارزش یک پروژه را با توجه به ارزش بازار (مارکت کپ) و شرایط بنیادی، کمتر از حد نشان دهد.
به‌هرحال، اگر معیار FDV یک ارزش غیرواقعی و غیرقابل باور نشان دهد،آنگاه احتمال زیادی وجود دارد که کاهش قیمت توکن با انبساط عرضۀ در گردش، بیشتر باشد. در حالتی که پروژه به لحاظ بنیادی قوی و اقتصاد توکن آن پایدار باشد، معیار FDV را می‌توان واقعی‌تر دانست.
می‌خواهید بدانید که آیا یک پروژه بیش از حد یا کمتر از حد ارزش‌گذاری شده است؟ بهتر است علاوه بر توجه به فناوری، کاربردهای پروژه و کیفیت محصولات، از این دو معیار (مارکت کپ و FDV) در کنار یکدیگر استفاده کنید. این رویکرد اطلاعات بهتری را در مورد پتانسیل رشد یک پروژه در مقایسه با بررسی صِرفِ ارزش بازار در اختیارتان قرار می‌دهد. در نهایت این دوام و حیات یک پروژه است که به تحقق ارزش بازار کاملا رقیقشده می‌انجامد.
با استفادۀ همزمان از دو معیار ارزش بازار و ارزش بازار کاملا رقیقشده می‌توان بینش بهتری از ارزش یک پروژه به‌دست آورد. برای مثال، اندازۀ نسبت این دو معیار به تشخیص ارزش‌گذاری بیش از حد (Over-valued) یا کمتر از حد (Under-valued) کمک می‌کند.
زمانی که ارزش بازار کاملا رقیقشده بسیار بیشتر از مارکت کپ باشد، می‌تواند (نسبت مارکت کپ به FDV کم باشد) علامتی از ارزش‌گذاری بیش از حد یک پروژه باشد. این پروژه‌ها بیشتر در معرض افت قیمت بر اثر فشارهای تورم توکن در آینده هستند. برعکس، اگر این نسبت زیاد باشد، احتمال کمتری وجود دارد که افزایش ذخیرۀ در گردش بتواند اثر بزرگی بر قیمت توکن بگذارد.
همچنین از نسبت ارزش بازار (مارکت کپ) به ارزش کاملا رقیقشده به شکل دیگری استفاده می‌شود. با این معیار می‌توان گفت که یک پروژه چه قدر با آزاد شدن کل توکن‌هایش فاصله دارد.
با تمام این توضیحات، اگر می‌خواهید از معیار ارزش بازار رقیقشده به شکل بهتری استفاده کنید، باید بدانید:
- FDV فقط یک معیار است و نباید به تنهایی در نظر گرفته شود
- بیشتر برای سرمایه‌گذارانی سودمند است که نگاهی بلندمدت دارند
- مقایسۀ آن با مارکت کپ است که نگرش مناسبی از ارزش آتی و پتانسیل رشد قیمت یک رمزارز می‌دهد
جمع‌بندی
موفقیت یک پروژه در آینده به عوامل بسیار متنوعی بستگی دارد. فناوری، کاربرد گسترده، استاندارد صنعت، تیم مرکزی، بازاریابی، همکاری‌ها، جوامع و کمیابی محصول، تنها برخی از عوامل تعیین‌کننده هستند. در نهایت این تصمیم با سرمایه‌گذار است که آیا ارزش‌گذاری انجام‌شده برای یک پروژه کمتر از حد است یا بیش از حد برآورد شده است.
قبل از هر تصمیم برای سرمایه‌گذاری، درک ارزش فعلی و پتانسیل رشد یک دارایی اهمیت بسیاری دارد. ارزش بازار کاملا رقیقشده معیاری سودمند برای سرمایه‌گذاران است. زمانی که در جای مناسب از آن استفاده شود، عملکرد یک پروژه را با توجه به اقتصاد توکن (Tokenomics) پروژه اندازه‌گیری می‌کند.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاوره‌ی تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.
