در این قسمت از مجموعه مقالات متاورس قصد داریم به وجوه تاریک پروژه متاورس بپردازیم. این رویکرد انتقادی به پروژه عظیم متاورس، در شناخت دقیقتر این پروژه و چالشهای پیش روی آن مفید خواهد بود.
متاورس ایدهای است که درحالحاضر بسیاری از کمپانیها، طراحان، متفکران و برنامهنویسها روی آن کار میکنند. متاورس پروژهای برای آینده اینترنت است که قصد دارد فعالیتها و تجربیات انسانی را در یک محیط سهبعدی و مجازی، بازسازی کند. متاورس ورود به یک مرحله جدید از تکنولوژی اینترنت است. مرحله پیشین ظهور رسانههای اجتماعی در سطح جهانی بود و اکنون در آستانه ورود به مرحلهای جدید هستیم. در این شرایط بررسی و پیشبینی رخدادهای آینده و پاسخ به این پرسش که آیا مزایای متاورس بر معایبش برتری دارد یا خیر، از اهمیت فراوانی برخوردار است.
پیشنهاد مطالعه: خبرنامه متاورس (۲) – مدلهای درآمدی مبتنی بر متاورس
از وجوه تاریک پروژه متاورس چه میدانیم؟
متاورس به عنوان واقعیت
متاورس یک مفهوم است. درواقع متاورس آیندهی روابط بین شبکهای و مجازی در یک محیط سهبعدی است. گاهی متاورس را بهعنوان یک واقعیت مجازی صِرف طبقهبندی میکنند؛ اما برخی آن را به حوزه گستردهتری ارتباط میدهند و متاورس را کاملاً مرتبط با دنیای واقعی میدانند. کسانی که به حالت دوم اشاره میکنند، عینکهای واقعیت افزوده را مسیری برای این ارتباط میدانند.
دنیای متاورس یک دنیای دائمی است و رخدادهای آن همزمان با جهان واقع پیش میرود. در آیندهای نزدیک میتوانید در این محیط با دیگران ملاقات کنید، همکاری کنید، استراحت کنید، بازی کنید و به خریدوفروش بپردازید. همچنین متاورس این امکان را به شما میدهد که شخصا اقدام به ساختوساز کنید و در اکوسیستم اقتصاد مجازی متاورس سهیم شوید. تمام این ویژگیها از طریق رمز ارزها، NFTها و توکنهای اجتماعی قابلاجرا است. راجع به توکنهای اجتماعی در قسمت قبلی مقالات متاورس توضیح دادهایم، اما بهطور خلاصه میتوان گفت توکنهای اجتماعی، توکنهایی هستند که شما بهعنوان طرفدار یا اعضای یک گروه آن را خریداری میکنید.
پیشنهاد مطالعه: خبرنامه متاورس (۱) – هفت باور اشتباه درباره متاورس!
بازدیدکنندگان متاورس میتوانند ازطریق مجموعه پلتفرمهای این شبکه، فعالیتهای خود را گسترش دهند. به عبارتی شما دیگر با چند پلتفرم جدا از هم مواجه نیستید، بلکه تمام رسانههای اجتماعی در این فضا یکپارچه میشوند. درواقع تمام اطلاعات کاربری و محتواهای تولیدشده توسط شما، در پلتفرمهای گوناگون یکپارچه شده و همزمان به آنها دسترسی دارید.
اما توسعه و پیشرفت متاورس نیز مانند هر تکنولوژی دیگری معایب و وجوه تاریک خود را دارد. ما نباید چشمانمان را بر روی واقعیت ببندیم. بهتر است معایب احتمالی را با دقت بیابیم و امروز با آن مواجه شویم تا بتوانیم از تحقق آن جلوگیری کنیم. بررسی چنین موضوعی، امری نیست که بتوانیم مسئولیت آن را صرفا به کمپانیهای بزرگ بسپاریم. متاورس یک مفهوم مشترک است که آینده زندگی انسانی را تحتتاثیر قرار میدهد؛ بنابراین بهتر است که با چشمانی باز به جلو حرکت کنیم.
کمپانیهای بزرگ تکنولوژی به دنبال اطلاعات فردی ما هستند
بحث درباره کمپانیهای بزرگ تکنولوژی در اولین قدم، ما را به سمت اهداف مرکزی این کمپانیها هدایت میکند. هرکسی که اخبار متاورس را دنبال میکند و از توسعه این حوزه آگاه است، میداند که کمپانیهای بزرگ تکنولوژی در دروازههای دنیای متاورس ایستادهاند و با سیاستگذاریها و طراحی مدلهای درآمدی جدید، منتطر گذار به دورهای نوین هستند.
مسئله اصلی این است که مشکلاتی که اکنون شبکه اینترنت با آن مواجه است، در نسل بعدی و دنیای متاورس تشدید خواهد شد. به عنوان مثال سرقت اطلاعات، تجاوز به حریم خصوصی، هدایت تصمیمات فردی و جمعی در جهت ارضای اهداف تجاری، نظارت و جاسوسی از اطلاعات و بهطورکلی نقض استقلال فردی را میتوان بهعنوان بخشی از مشکلاتی که شبکه اینترنت امروزه با آن درگیر است، معرفی کرد. درحالیکه کمپانیهای بزرگ تکنولوژی همچنان نتوانستند راهحلی برای رفع این مشکلات ارائه دهند، درحال گذار به نسل جدیدی از شبکه ارتباطات هستیم که قطعا این مسائل را تشدید خواهد کرد.
شاید این رویکرد منفی تاحدی اغراقشده بهنظر آید اما اینطور نیست؛ کافیست به نظر مارک زاکربرگ درباره متاورس نگاهی کنیم. فیسبوک میخواهد اطلاعات بیشتری را بهدست آورد؛ موقعیت جغرافیایی شما کجاست؟ مشغول انجام چه کارهایی هستید؟ چطور لباس میپوشید؟ چهچیزهایی توجه شما را جلب میکند و به آن خیره میشوید؟ این چیزها برای چه مدت میتواند شما را جذب کند؟ مردمک چشمانتان چطور تغییر حالت میدهد و چه اطلاعاتی درباره احساسات شما میدهد؟
در حال حاضر هنوز بخش عمدهای از زندگی ما در جهان فیزیکی میگذرد. این امر چندان برای کمپانیهای بزرگ جهانی خوشایند نیست، چون تا زمانی که به اینترنت وصل نباشیم هیچ اطلاعاتی از ما بهدست نمیآید و در همین راستا هیچ سودی برای کمپانیها ایجاد نمیکنیم. پروژه عظیم متاورس این موقعیت را برای کمپانیهای بزرگ فراهم میکند که بخش بیشتری از زندگی و تجربیاتمان را در فضای اینترنت به اشتراک بگذاریم.
اما توسعه فناوری Web 3.0 میتواند به عنوان راهحل عبور از تمام این مسائل خود را نمایان کند. یکی از بنیادهای نسل سوم اینترنت، استفاده از صنعت بلاکچین، تکنولوژی رمز ارزها و شبکههای غیرمتمرکز است. در نسل جدید اینترنت هر فرد خودش مدیریت اطلاعات خود را در اختیار دارد و نیازمند هیچ سازمان واسطی نخواهد بود.
پیشنهاد مطالعه: وب ۳.۰ چیست؟ (Web 3.0)
تکنولوژی نسل سوم اینترنت هنوز در روزهای آغازین خود است، اما اگر طبق برنامه عمل کند میتواند محرکی در جهت بروز تواناییهای طراحان، برنامهنویسها، تولیدکنندگان محتوا و کاربران عادی باشد. این تواناییها درحالحاضر در سایه کمپانیهای بزرگ تکنولوژی قرار گرفته است و کمتر دیده میشود. درواقع نسل بعدی اینترنت میتواند انحصار قدرت کمپانیهایی مانند Google، Facebook، و Amazon را از بین ببرد.
شاید درک چنین موضوعی برای بسیاری از افراد مشکل باشد، اما وضعیت جدید در آینده مسائل را تغییر خواهد داد. حتی درک ما از بازارهای مالی و قواعد آن تغییر خواهد کرد و علاوهبراین، شفافیت، اعتماد و حریم خصوصی، که عناصر بنیادی یک شبکه هستند، قابل دستیابی خواهد بود.
قطع اتصال با جهان واقع
ورود به دنیای متاورس، ورود به یک دنیای دیجیتال است. ما با نسخه دیجیتالی خود وارد این جهان میشویم؛ با یک بازنمایی حقیقی از خودمان که با یک آواتار دیجیتالی نمایش داده میشود. آواتارهای متاورس بازنماییِ سهبعدی ما هستند، با این تفاوت که میتوانیم همه جزئیات آن را طراحی کنیم. بلندی موها، پیری و جوانی، کوتاهی و بلندی، جنسیت و تمام ویژگیهای یک آواتار قابلیت طراحی دارند. در چنین شرایطی شما فرصت آن را دارید که فردی متفاوت باشید، جور دیگری بهنظر برسید، متفاوت رفتار کنید و درمجموع با موجودیت واقعی خود متفاوت باشید؛ البته که این امکان میتواند وجوه مثبتی داشته باشد.
خطر حضور در دنیای متاورس میتواند صَرفکردن بخش عمده روز در یک دنیای دیجیتالی باشد. این روند میتواند درنهایت باعث شود که دنیای واقعی را کنار گذاشته و تمام توجهمان را معطوف به این دنیای مجازی کنیم. شاید این احساس را در استفادهی طولانی از گوشیهای هوشمند تجربه کرده باشید. پس از چندساعت تمرکز بر روی گوشی، انگار سرتان توسط صفحه نمایش گوشی بلعیده شده و ارتباطش را با بدنتان ازدست داده است. شاید پس از اینکه گوشی خود را کنار میگذارید متوجه شوید که سردتان شده یا کمرتان درد میکند. علائم بدنی ما حافظ سلامتی ما هستند و بهتر است از آن غافل نشویم.
اگر مدتزمان قابلتوجهی را در دنیای مجازی بگذرانیم و در آن جهان با وضعیتی متفاوت ظاهر شویم، مغز ما نیز فریب خواهد خورد و تصور میکند که فرد دیگری هستیم. همین امر باعث میشود که فاصله ما از بدن واقعی خودمان بیشتر شود و در درازمدت احساس بیگانگی با خود به ما دست دهد.
البته جهان رسانههای اجتماعی در یک دهه اخیر ما را تاحدی با این مسائل آشنا کرده است. ما درحالحاضر میدانیم که چگونه درکی که از خود داریم تحتتاثیر این عوامل قرار میگیرد. بازنماییهای دیجیتالی که از خودمان در رسانههای اجتماعی نشان میدهیم تا حد قابلتوجهی با واقعیت ما فاصله گرفته است. سلفیها و ابزارهای مختلف فیلترینگ عکس، از ما تصویری ایدهآلتر از واقعیت ارائه میدهد.
حال تصور کنید که در آینده ما تنها دوساعت از روز را در متاورس بگذرانیم. آیا فاصله ما از آنچه در واقعیت هستیم، بیشتر نخواهد شد؟ آیا شناختمان از خود، کمتر نخواهد شد؟ چگونه خود را میفهمیم و از طرفی چگونه دیگران را میفهمیم؟
پیشنهاد مطالعه: آموزش خرید زمین در دسنترالند (گام به گام + عکس)
ارتباط مستقیم و رودررو
نهتنها صَرف مدتزمان طولانی در متاورس ما را از خودمان دور میکند، بلکه ارتباطمان با جهان پیرامونی نیز تحتتاثیر قرار میگیرد. قطعا در آیندهای نهچندان دور، برقراری ارتباط اجتماعی از طریق متاورس، به مراتب سادهتر از امروز امکانپذیر خواهد بود. در برخی مواقع این امکان یک مزیت ارزشمند و فوقالعاده است؛ مخصوصا برای کسانی که فاصله زیادی از یکدیگر دارند.
اما سویه تاریک این موقعیت، کاهش ارتباطات انسانها در دنیای واقعی است. در این روندی که هر روز بیشتر توسعه مییابد، ما کمتر در کنار یکدیگر مینشینیم، کمتر در چشمان یکدیگر نگاه میکنیم، کمتر در کنار هم میخندیم و بهطور کلی کمتر برای شناخت یکدیگر وقت میگذاریم. مواجهه رودررو ارتباط محکمتری را پایهگذاری میکند و حس مسئولیت نسبت به یکدیگر را افزایش میدهد. به همین خاطر تاثیر تکنولوژی متاورس بر ارتباطات انسانی موضوعی نگرانکننده و قابلتوجه است.
پیشنهاد مطالعه: آموزش خرید زمین در متاورس | چگونه در متاورس زمین بخریم؟
اعتیاد به تفریح و فرار از جهان واقع
با روند شتابان پیشرفت تکنولوژی، در آینده دنیای مجازی مکانی فریبنده خواهد بود که زمان زیادی در آن میگذرانیم؛ یک دنیای مجازی که از منظر بصری بسیار چشمگیر است و امکاناتی برایمان فراهم میکند که تصور آن هم سخت است؛ تفریحاتی در بالاترین سطح کیفیت، مبتنی بر تحریک احساس لذت. علاوهبراینها، میتوان بسیاری از وجوه ناخوشایند جهان واقع را در متاورس فیلتر کرد؛ خیابانهایی بدون زباله و شهرهایی بدون مناطق متروکه.
دنیای متاورس شبیه به فیلم Truman show خواهد بود؛ همهچیز مرتب و آراسته، با مردمانی همیشه خوشحال و زیبا. دنیای مجازی متاورس راه مناسبی برای فرار از جهان واقع است؛ جهانی که مملو از احساسات ناخوشایند و نارضایتیها است. به عبارتی شما عینک واقعیت مجازی خود را به چشم میزنید و چند لحظه بعد در جای بهتری هستید. بستر اعتیاد به تفریح کاملا فراهم شده است.
متاسفانه ما در دنیایی پر از واقعیتهای تلخ زندگی میکنیم؛ کرونا، فقر، فساد، گرسنگی، جنگ و غیره. در این شرایط باید بر روی یک دنیای فانتزی که خالی از این واقعیات است تمرکز کنیم؟ در شرایطی که تمام این مشکلات نیازمند راه حل است، باید جهان واقع را کنار گذاشته و به تفریح در دنیای ایدهآل مجازی بپردازیم؟ باید بیشتر راجع به این پرسشها فکر کرد.
ارزشهای جدید
حالا زمان آن رسیده که با رویکردی انتقادی به ارزشهایی که متاورس وارد زیست ما خواهد کرد، مواجه شویم. ویژگیهای متاورس چه امکاناتی را برای ما به عنوان یک جامعه فراهم خواهد کرد؟ کدام مسائل حل خواهد شد؟ آیا ظهور متاورس، قدمی بهسوی مصرفگرایی، تفریح و تبلیغات بیشتر نیست؟ آیا متاورس مشکلات جهان واقع را تشدید نخواهد کرد؟ آیا با ظهور متاورس بیشتر از خود و اطرافیان دور نخواهیم شد؟
باید برای پاسخ به این پرسشها از عقل و تجربیات تاریخی بهره برد. ما نباید در مجموعهای از ایدهها و افکار آرمانگرایانه محصور شویم؛ آنگونه که در آغاز به کار نسلهای پیشین اینترنت و رمز ارزها بودیم. بسیاری از مفاهیم، مثل آزادی، برابری و دموکراسی، در سایهی مقاصد تجاری کمپانیهای بزرگ تکنولوژی کنار گذاشته شده است. بنابراین ما نباید در مواجهه با مقاصد کمپانیهای بزرگ در راستای تسلط کامل بر جهان جدید، بی تفاوت باشیم و سادهلوحانه فکر کنیم.
پیشنهاد مطالعه: سندباکس چیست؟ (Sandbox) آموزش کسب درآمد از بازی سندباکس
جمعبندی
دنیای متاورس با امکانات و تاثیرات بیشماری وارد زندگی ما خواهد شد. لازم است در کنار مزیتهای بسیار زیاد متاورس، نگاهی به وجوه تاریک آن نیز داشته باشیم. متاورس نیز مانند هر ایده دیگری میتواند تاثیرات منفی خود را داشته باشد. در این مقاله تلاش کردیم برخی از این وجوه تاریک پروژه متاورس را نشان دهیم.
متاورس میتواند دروازهای برای دسترسی به اطلاعات شخصی افراد باشد و درنتیجه، ابزاری برای تجارت گستردهتر کمپانیهای بزرگ تکنولوژی. از طرفی امکانات متاورس این موقعیت را دراختیار ما میگذارد که خودمان نباشیم و بهشکل متفاوتی در این جهان حضور یابیم. دوری از خود واقعی میتواند در طولانیمدت آثار مخربی داشته باشد. با پیشرفت تکنولوژیکی حوزه ارتباطات، دیدارهای حضوری کمتر خواهد شد و شناخت ما از دیگران را مختل خواهد کرد. علاوهبراینها متاورس دنیایی فانتزی، فریبنده و خالی از واقعیات تلخ است. همین امر بستری برای اعتیاد به وقتگذرانی در این محیط و فرار از جهان واقع را فراهم میکند.
تمام این عوارض، سویههای تاریک و احتمالی یک تکنولوژی قدرتمند و چه بسا مفید است. اما شناخت دقیق امورِ پیشِ رو نیازمند یک رویکرد انتقادی است. میتوانیم امیدوار باشیم که درآینده تمام افراد بتوانند از امکانات متاورس استفاده کنند، بیآنکه دنیای واقعی و مسائل اساسی بشر فراموش شود.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید بهعنوان مشاورهٔ تجاری و سرمایهگذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.
