قوانین ضد پول‌شویی (AML) نتیجه‌ی تلاش دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی مثل FATF برای متوقف کردن فعالیت‌های پول‌شویی و فرآیندهای تمیز کردن و بازگرداندن وجوه غیرقانونی به چرخه اقتصاد هستند. پول‌شویی فرآیندی است که پول غیرقانونی (کثیف) به آن وارد شده و به پول تمیز تبدیل می‌شود. این کار به‌صورت معمول با تغییر ظاهر منشأ پول، ترکیب آن‌ها با تراکنش‌های قانونی و یا سرمایه‌گذاری آن‌ها در دارایی‌های قانونی انجام می‌شود.
رمز ارزها به دلیل ویژگی حریم خصوصی، سختی بازگرداندن وجوه و مقررات توسعه‌نیافته، روش جذابی برای پول‌شویی به‌نظر می‌رسد. مصادره رمزارزها در مقیاس وسیع توسط نهادهای اجرای قانون نشان داده است که مجرمان مالی از آن‌ها در فعالیت‌های غیرقانونی خود استفاده می‌کنند.
به‌هرحال با کمک خدمات شرکت‌های ردیابی بلاک چین مثل Chainalysis و CypherTrace و همچنین صرافی‌های رمز ارز در سراسر جهان، بسیاری از تراکنش‌ها و رفتارهای مشکوک شناسایی شده و به نهادهای اجرای قانون گزارش می‌شوند.
پیشنهاد مطالعه: چگونه کلاهبرداری در حیطه رمز ارزها و ICO ها را تشخیص دهیم؟
قوانین ضد پول‌شویی (AML) چیست؟
ضد پول‌شویی (Anti-money laundering) مجموعه‌ای از قوانین و دستورالعمل‌ها برای شناسایی حرکت و عملیات پاک‌سازی پول غیرقانونی است. قوانین ضدپول‌شویی ارتباط نزدیکی با سازمان FATF دارند که در سال 1989 برای گسترش همکاری بین‌المللی در این زمینه تشکیل شد. این اقدامات با نظارت بر رفتار و هویت افراد، فعالیت‌های تأمین مالی تروریسم، فرار مالیاتی و قاچاق بین‌المللی را مورد هدف قرار می‌دهند. این قوانین در کشورهای مختلف متغیر است اما شاهد یک تلاش جهانی برای تطبیق با استانداردها بوده‌ایم.
با پیشرفت فناوری، روش‌های جدیدی برای پول‌شویی مشاهده می‌شود. در این سال‌ها اکوسیستم بلاک چین با نوآوری‌های روزبه‌روز خود، نیاز به تغییرات رویه‌های ضدپول‌شویی و اقدامات انطباقی را محسوس کرده است. البته این موضوع در نگاه همه یک پدیده مثبت نیست. بسیاری از علاقه‌مندان به رمز ارزها ارزش آن‌ها را در ویژگی‌های ناشناس بودن و غیرمتمرکز بودن می‌دانند. ازهمین‌رو، قوانین و محدودیت‌های فزاینده و مستند‌سازی هویت کاربران گاهی در تضاد با اصول بلاک چین و رمز ارز به‌نظر می‌رسد.
تفاوت مقررات ضد پول‌شویی (AML) و شناخت مشتری (KYC) در چیست ؟
الزامات شناخت مشتری (KYC)، به عنوان بخشی از قوانین ضد پول‌شویی، درواقع یک تعهد برای موسسات مالی و تأمین‌کنندگان خدمات است. شناخت مشتری از کاربران می‌خواهد تا اطلاعات شخصی (هویتی، سکونت، بانکی) خود را ارسال کنند تا هویت آن‌ها تأیید شود. این امر، قابلیت پاسخ‌گویی را برای هر تراکنشی که کاربر انجام می‌دهد به همراه دارد. الزامات شناخت مشتری درواقع یک راه‌حل ریشه‌ای (proactive) برای پیاده‌سازی قوانین ضد پول‌شویی است. این در مقابل دیگر رویه‌ها قرار دارد که به‌صورت واکنشی (reactive)، رفتار مشکوک را رصد، ردیابی و گزارش می‌کنند.
در ماه اخیر شاهد اقدامات سخت‌گیرانه برخی از صرافی‌های معروف برای الزامات شناخت مشتری (KYC) بوده‌ایم. این تا حدی به‌خاطر تأکید اخیر بانک مرکزی اتحادیه اروپا و ناظرهای مالی کشورهای آلمان، انگلستان و ژاپن مبنی بر برخی از استفاده‌های غیرقانونی از رمز ارزها و لزوم بستن راه‌های فرار (loopholes) برای مجرمان بود.
بزرگ‌ترین صرافی رمز ارز جهان، بایننس (Binance)، پس از این فشار قانون‌گذاران، در ارائه برخی از محصولات خود عقب‌نشینی کرد. آن‌ها قول داده‌اند تا روابط خود را با مراجع تنظیم مقررات بهبود دهند. حالا کاربران بایننس باید فرآیند احراز هویت خود را تکمیل کنند. کاربرانی که این کار را نکرده‌اند تنها قادر خواهند بود وجوه خود را برداشت کنند، سفارش‌ها را لغو کنند و از موقعیت‌های سرمایه‌گذاری خارج شوند.
تا پیش از این کاربرانی که به‌دنبال افزایش سقف حجم معاملات بودند باید مراحل بررسی هویت را می‌گذراندند. اما پس از اقدام داوطلبانه بایننس، حالا همه کاربران باید مدارک هویتی مثل کارت شناسایی، گواهینامه یا پاسپورت ارائه کنند. البته متخصصان حوزه قانون معتقدند که این کافی نیست. آن‌ها می‌گویند که ناظرهای مالی باید بدانند که کدام موجودیت‌ها در شرکت بایننس فرآیند شناخت مشتری را پیاده‌سازی و نظارت می‌کنند تا بتوانند کنترل کنند که آیا با قوانین محلی هر حوزه قضایی مطابقت دارد یا خیر.
پیشنهاد مطالعه: روش‌های رایج کلاهبرداری (اسکم) در حوزه رمزارز و بلاکچین
پول‌شویی چیست؟
پول‌شویی زمانی رخ می‌دهد که مجرمان می‌خواهند به پول کثیف خود یک ظاهر قانونی مثل کسب‌وکار نقدی، سرمایه‌گذاری یا دارایی‌های مالی بدهند. برخی آن را به «اتو کشیدن پول» تشبیه می‌کنند. این وجوه به شکل معمول از طریق فروش مواد مخدر، قاچاق، تروریسم و کلاهبرداری به‌دست آمده‌اند.
این‌ها سه مرحله مشترک از فعالیت‌های پول‌شویی هستند:
- وارد کردن (introducing) وجوه غیرقانونی به سیستم مالی، برای مثال با استفاده از یک کسب‌وکار نقدی.
- لایه‌سازی (layering) که به معنای انتقال وجوه از دستی به دست دیگر است تا ردیابی آن‌ها دشوار و پرهزینه شود.
- مرحله ادغام (integration) که در آن با استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری یا دیگر کانال‌های مالی، وجوه غیرقانونی به اقتصاد وارد می‌شوند.
مجرمان چگونه پول‌شویی می‌کنند؟
چندین راه برای این کار وجود دارد. یک روش سنتی ایجاد فاکتورهای تقلبی برای یک کسب‌وکار نقدی مثل فروشگاه‌ها و رستوران‌ها است. مجرمان رسید‌ها و دریافتی‌های جعلی ایجاد می‌کنند، برای آن‌ها با پول‌های کثیف خود می‌پردازند و به درآمدشان ظاهر قانونی می‌دهند. این جریانِ درآمد سپس با تراکنش‌های اصیل ترکیب می‌شود تا تمایز این دو بسیار دشوار شود.
به هر حال این روزها اغلب، وجوه غیرقانونی به‌جای اسکناس فیزیکی در قالب دیجیتال هستند. این تغییر موجب شده تا روش‌های مورد استفاده برای پول‌شویی نیز تغییر کنند. می‌توان گفت که حالا روش‌های بسیار متنوع‌تری برای پول‌شویی وجوه غیرقانونی وجود دارد. برای مثال مردم می‌توانند بدون استفاده از یک حساب بانکی پول‌های خود را جابه‌جا کنند. شبکه‌های پرداخت مثل PayPal یک لایه دیگر را برای پول‌شویی مجرمان و البته نظارت نهادهای قانونی ایجاد کرده‌اند.
فناوری‌های حریم خصوصی مثل VPN و رمز ارزهای ناشناس (anonymous) این وضعیت را سخت‌تر کرده‌اند. جلب یک فرد مشخص به‌خاطر پول‌شویی می‌تواند غیرممکن شود. یک روش برای مقابله با آن، «ردیابی رمز ارزها تا انتها» است. با دنبال کردن سوابق تراکنش‌ها در بلاک چین می‌توان وجوه غیرقانونی را به یک حساب صرافی یا حساب بانکی با یک نام مشخص منسوب کرد. به‌هرحال، خرید رمز ارز با اسکناس نقد و خرید و فروش با استفاده از خدمات همتا به همتا (peer-to-peer) می‌تواند ردیابی ورود یا خروج پول غیرقانونی را به سیستم مالی بیش از پیش دشوار کند.
یک روش پول‌شویی محبوب برای مجرمان استفاده از سایت‌های شرط‌بندی آنلاین است. آن‌ها پول‌های کثیف خود را در یک حساب شرط‌بندی آنلاین وارد می‌کنند. سپس در آن شرط‌بندی می‌کنند تا به حساب خود، ظاهری طبیعی و قانونی دهند. بعد از مدتی وجوه را خارج کرده و در نهایت پول‌های خود را تمیز کرده‌اند. البته آن‌ها به‌صورت معمول از چندین حساب استفاده می‌کنند تا رفتار مشکوکی دیده نشود و درصورت شناسایی، تمام پول را از دست ندهند.
پیشنهاد مطالعه: بررسی پروژه‌های کلاهبرداری و اسکم در حوزه‌ی رمز ارزها
اقدامات ضد پول‌شویی چگونه با جرم مبارزه می‌کنند؟
می‌توان اقدامات اولیه یک قانون‌گذار یا یک صرافی را به سه قدم تقسیم کرد:
- فعالیت‌های مشکوک، مثل ورودی یا خروجی حجیم، به‌صورت خودکار نشانه‌گذاری و گزارش داده می‌شوند. رفتارهای ناسازگار، مثل افزایش در تعداد برداشت‌ها از یک حساب کم‌فعالیت یک نمونه‌ی دیگر است.
- در هنگام و بعد از بررسی، توانایی کاربر برای ایجاد سپرده و برداشت سلب می‌شود. این اقدام از هرگونه فعالیت پول‌شویی بعدی جلوگیری می‌کند. سپس بازرس یک گزارش فعالیت مشکوک (SAR) را تهیه می‌کند.
- اگر شواهد حاکی از فعالیت غیرقانونی باشند، مراجع مربوطه مطلع می‌شوند و شواهد ارائه می‌شوند. اگر در این وجوه دارایی‌های سرقت‌شده وجود داشته باشد به صاحب اصلی بازگردانده می‌شود و مابقی مصادره می‌گردد.
صرافی‌های رمز ارز درمورد قوانین ضد پول‌شویی یک رویکرد پیش‌گیرانه را اخذ کرده‌اند. باوجود شدت فشارها بر صنعت رمز ارز برای انطباق قانونی، صرافی‌ها بیش از آنچه لازم است جانب احتیاط را گرفته‌اند. بازبینی تراکنش‌ها و فرآیندهای شناخت مشتری دو ابزار مهم برای مبارزه با رویه‌های جدید پول‌شویی هستند.
پیشنهاد مطالعه: کشورهای مختلف برای جلوگیری از کلاهبرداریهای حوزه رمز ارز چه قوانینی دارند؟
FATF چیست؟
سازمان FATF یک سازمان بین‌المللی است که توسط گروه G7 با هدف مبارزه با تأمین مالی تروریسم و پول‌شویی تشکیل شد. با ایجاد یک مجموعه از استانداردها برای دولت‌ها در سراسر جهان، مجرمان به‌صورت روزافزون در یافتن حوزه‌های قضایی مناسب برای فعالیت‌های پول‌شویی با مشکل مواجه می‌شوند.
سازمان FATF همکاری بین دولت‌ها، دسترسی به اطلاعات و ردیابی مجرمان را بهبود می‌دهد. تاکنون بیش از 200 حوزه قضایی مختلف در سراسر دنیا به رعایت استانداردهای FATF متعهد شده‌اند. این سازمان به‌صورت مرتب تمام اعضا را مورد نظارت قرار می‌دهد تا از مقررات تخطی نکنند.
چرا در فضای رمز ارزها به قوانین ضد پول‌شویی نیاز داریم؟
به خاطر ماهیت ناشناس تراکنش‌های رمز ارز، مجرمان از آن‌ها برای پول‌شویی و فرار مالیاتی استفاده می‌کنند. قانون‌گذاری رمز ارز به بهبود شهرت کلی صنعت رمز ارز و جمع‌اوری مالیات مربوطه کمک می‌کند. همچنین کاربران حقیقی رمز ارزها و دارایی‌های آن‌ها از ارتقای قوانین ضد پول‌شویی بهره می‌برند. پس به احتمال زیاد صرف زمان و تلاش اضافی توسط تمام طرفین به نفع کل جامعه است.
بر اساس گزارش رویترز در مورد مقدار تخمینی پول‌شویی در سال 2020، بیش از 1.3میلیارد دلار از وجوه غیرقانونی به‌گونه‌ای با صنعت رمز ارز مرتبط بوده است. این مبلغ معادل با 55درصد از مبلغ گزارش‌شده توسط شرکت Chainalysis برای کل فعالیت‌های غیرقانونی مرتبط با رمز ارزها در سال اعم از پول‌شویی است.
فناوری رمز ارز با توجه به چند جنبه برای پول‌شویی مناسب به‌نظر می‌رسد:
۱-تراکنش‌ها غیرقابل بازگشت هستند. وقتی وجوهی را از طریق بلاک چین ارسال کنید، آن‌ها قابل بازگرداندن نیستند مگر اینکه صاحب جدید، آن‌ها را باز پس دهد. پلیس و مراجع قانونی قادر به بازیابی رمز ارزها نیستند.
۲-برخی از رمز ارزها ناشناس هستند. برای مثال رمز ارز مونِرو (Monero) یک رمز ارز حریم خصوصی است که ناشناس بودن تراکنش‌ها را در اولویت پروتکل خود قرار داده است. همچنین خدماتی نیز وجود دارند که با ترکیب تراکنش‌های کیف پول‌های مختلف، لایه‌سازی کرده و ردیابی وجوه را بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر می‌کنند.
۳-فضای قانون‌گذاری و وضع مالیات درمورد رمز ارزها به‌شدت مبهم و نامطمئن است. مراجع مالیاتی هنوز در تلاش برای طراحی یک سیستم کارا برای اخذ مالیات رمز ارز هستند و مجرمان از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند.
پیشنهاد مطالعه: راه‌های حفظ امنیت ارزهای دیجیتال و جلوگیری از کلاهبرداری
نمونه‌های پول‌شویی در فضای رمز ارز
نهادهای قانون‌گذار و اجرای قانون در ردیابی و دستگیری مجرمان مالی که با استفاده از رمز ارزها به پول‌شویی مبادرت می‌کردند، موفقیت‌های برجسته‌ای داشته‌اند. در جولای 2021، پلیس انگلستان توانست در حدود 250میلیون دلار از رمز ارزهایی را که در پول‌شویی استفاده شدند، مصادره کند. این مبلغ در کشور انگلستان بیشترین مقدار رمز ارزهای غیرقانونی ضبط‌شده حساب می‌شود. پیش از این، تنها دو هفته قبل‌تر، مبلغ 158میلیون دلار از رمز ارزهای مورد استفاده در پول‌شویی کشف و ضبط شده بود.
در همین ماه جولای، رمز ارزهایی به ارزش 33میلیون دلار که در یک عملیات پول‌شویی پیچیده استفاده می‌شدند توسط مراجع کشور برزیل تصاحب شد. تعداد 17 شرکت مختلف و 2 فرد اصلی به خرید رمز ارز اقدام می‌کردند تا منشأ وجوه غیرقانونی را مخفی کنند. به ظاهر چندین صرافی رمز ارز نیز با این سازمان تبهکار مشارکت کرده و رویه‌های ضد پول‌شویی (AML) را به‌درستی اجرا نکردند.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاورهٔ تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.
