فناوری بلاکچین بهعنوان یک ابزار متحولکننده ظهور کرده که استفاده از آن در بسیاری صنایع، از جمله صنعت کشاورزی و غذا، منافع گستردهای بههمراه دارد. غیرقابلتغییر بودن، شفافیت بهبودیافته، قابلیت ردیابی و یکپارچگی داده، برخی از ویژگیهای بلاکچین هستند که اعتماد را در زنجیرۀ تأمین غذا ارتقا میدهند. بخش کشاورزی با گردش مالی سالانه بیش از ۱ تریلیون دلار، حدود ۱درصد از کل تولید ناخالص داخلی ایالات متحده، یکی از مهمترین صنایع جهان است؛ اما یکی از ضعیفترینها هم به لحاظ کاراییست. عوامل زیادی در زنجیرههای تأمین پرهزینه و ناکارآمد کسبوکارهای کشاورزی دخالت دارند. در کنار نبود شفافیت و سیستم حسابداری منسوخ و ازکارافتاده، مشکلات دیگری مانند انبوه محصولات و عدم کنترل کافی بر فرآیندهای لجستیکی، رایج هستند. تنها فناوری موجود که میتواند این مشکلات را حل کند، بلاکچین است. در این مقاله به کاربرد فناوری بلاکچین در صنعت کشاورزی و چرخه تامین محصولات غذایی میپردازیم.
هدایت مسئولیتهای اقتصادی و اجتماعی در کشاورزی
فناوری بلاکچین فرصتی برای هدایت و هماهنگی مسئولیتهای اجتماعی و اقتصادی در کشاورزی فراهم میکند. قابلیت ردیابی محصولات، همکاری بهبودیافته، کارایی عملیاتی و فرآیندهای تسهیلشدۀ تجارت محصولات غذایی، مهمترین مزایای استفاده از بلاکچین در صنعت کشاورزی و زنجیرۀ تأمین غذا هستند. در ادامه زمینههایی مطرح شدهاند که بلاکچین در آنها سودمند است.
پرداخت منصفانهتر به کشاورزان
کشاورزها درحالیکه تلاش میکنند انواع گوناگون محصولات را پرورش دهند، بهطور معمول با شرایط آبوهوایی پیشبینینشده روبهرو میشوند. بارانهای بهاریِ بیش از اندازه یا خشکسالیها میتوانند رشد گیاه و برداشت محصول را تغییر دهند. این اطلاعات در عمل تنها در دسترس کشاورزان و تولیدکننده محصولات غذایی است که درنتیجه به قیمتهای فزاینده و تراکنشهای نامعلوم زنجیرۀ تأمین منجر میشود.
با استفاده از بلاکچین، کشاورزان و ذینفعان میتوانند قیمت محصولات کشاورزی را از طریق دادههای لحظهای، بهتر بفهمند. این به آنها اجازه میدهد که در رابطه با عملیات و فرآیندهای خود، تصمیمهای خردمندانهتری بگیرند و به کشاورز منصفانهتر پرداخت کنند. به علاوه، با استفاده از قرارداد هوشمند میتوانند بهصورت خودکار، شفاف و سریع، بیمۀ محصولات خود را طلب کنند.
کنترل بحرانهای آبوهوا
کشاورزان وقتی که برای فصل برداشت آماده میشوند، ممکن است با شرایط آبوهواییِ غیرمنتظره مواجه شوند که بر تولید مزرعۀ آنها اثرگذار است. در آمریکا، بسیاری از محصولات نمیتوانند بارانهای بهاری بیشازحد را تحمل کنند. کمبود سطح اکسیژن خاک، کار گیاه را در عملکرد معمول خود مثل تنفس و جذب آب، دشوار میکند.
نبود شفافیت در زنجیرۀ غذا میتواند به رشد ناگهانی قیمت و قیمتگذاری نامعلوم منجر شود. مصرفکنندگان نمیدانند که آیا این محصولات در معرض شرایط آبوهوایی ناهنجار قرار داشته که باعث افزایش قیمت آنها شده یا علل دیگری دخیل بودهاند.
با استفاده از فناوری بلاکچین، کشاورز و سایر طرفین اطلاعات بهتری از قیمتگذاری محصولات کشاورزی در بازار دارند؛ برای همین تصمیمهای بهتری میتوانند بگیرند.
رمزارز کشاورزی
در صنعت کشاورزی، کارمزد تراکنشها، مشکلات تورمی و ساعتهای طولانی انتظار برای تأییدیهها در سطح زنجیرۀ تأمین، موانع سرسختی بهشمار میروند. بلاکچین یک راهحل مناسب برای این معضل است چراکه یک فناوری زیربنایی برای رمز ارزهاست.
برای مثال، پروژهای بهنام PavoCoin برای صنعت کشاورزی ساخته شده است. افراد مشغول در این صنعت از این ارز دیجیتال استفاده میکنند تا یک روش پرداخت امن، سریع و راحت داشته باشند که به تعامل مشتریان سرعت میدهد.
شفافیت
صنعت کشاورزی تاکنون مشکلات بسیاری با امنیت غذایی داشته است. به دلیل پیدایش فناوری بلاکچین حالا مشتریان به اطلاعات محصولاتی که میخرند دسترسی دارند. این اطلاعات، قابلاعتماد و برای همه دسترسپذیر هستند. کیفیت، منشأ، پایداری و شرایط تولید، نگهداری و توزیع، برخی از ویژگیهای محصولات هستند که مصرفکنندگان انتظار دارند اطلاعاتی دربارۀ هرکدام فراهم شود.
تولیدکنندگان غذا میتوانند برچسبهای کیو آر کد (QR Code) به بستهبندی محصولات وصل کنند که به مصرفکننده اجازه میدهد شرایط زیست گیاه یا حیوان یا سایر جزییات را بررسی کنند. برای مثال، اگر این برچسب کیوآر کد روی یک بسته گوشت باشد، مشتری میتواند از طریق آن مطمئن شود که حیوان در شرایط مطلوب و ایمن زندگی میکرده است.
جلوگیری از استفاده از مواد اولیه تقلبی
بذرها و دانههای کشاورزان باید کیفیت خوبی داشته باشند تا محصولات سالمی تولید کنند. از اقبال بد، بسیاری از کشاورزان بهدلیل کمبود نقدینگی نمیتوانند خرید مواد باکیفیت را تقبل کنند.
با استفاده از بلاکچین، کشاورزان بزرگ و کوچک میتوانند از مزایای سیستم جدید بهرهمند شوند؛ بهطور مثال از کیفیت بذرهای تأمینکننده مطلع شوند و تصمیمات بهتری بگیرند.
بلاکچین میتواند کار کشاورز را شفاف کند و به آنها اجازه دهد محصولات خود را بهصورت لحظهای در زنجیره تأمین قرار دهند. در طرف دیگر، کاربران میتوانند منابع غذایی را بررسی کنند و از کیفیت خرید خود مطمئن شوند.
بیشتر بخوانید: کاربرد فناوری بلاکچین در حوزه بهداشت، درمان و سلامت
کنترل کیفیت محصول
در کشورهای توسعهیافته، حجم زیادی میوه و سبزی معمولا بهدلیل حملونقل و ذخیرهسازی نامناسب دور ریخته میشود. حدود ۳۴درصد از این محصولات، قبل از اینکه تولیدکننده بخواهد آنها را بفروشد، غیرقابل مصرف میشوند.
کنترل کافی بر معیارهای مختلف (دما، رطوبت و دیاکسیدکربن) وجود ندارد. از اینرو، کشاورز، تأمینکننده و شرکت حمل بار باید ابزار و منابع لازم را برای نظارت بر این شرایط داشته باشند.
یک راهحل مبتنی بر بلاکچین میتواند شرایط حملونقل، ذخیرهسازی و نگهداری محصولات کشاورزی را ردیابی کند. کاربران از طریق یک دفترکل توزیعشده (بلاکچین) به دادههای آنی در مورد شرایط محصولات دسترسی دارند. با این سیستم، تمام طرفین، مصرفکننده، خردهفروش، کشاورز و تأمینکننده، میتوانند کیفیت محصولات را بررسی و از خرابی آنها جلوگیری کنند.
بهبود تولید غذا
ترکیب فناوری بلاکچین با اینترنت اشیا (IoT) میتواند کارایی کشاورزی را افزایش دهد. با استفاده از هر دو فناوری، کشاورزان حالا از فرصتهای تازهای در این صنعت بهرهمند شدهاند. برای مثال، با جمعآوری دادههای حسگرها در منطقه، میتوانند کارایی عملیات خود را بهبود بخشند.
از طریق این فرآیند، کشاورز میتواند با شناخت فعالیتهای خود و توسعۀ الگوهایی برای آینده، مدیریت کسبوکار خود را ارتقا داده و در هزینهها صرفهجویی کند.
بهبود پایداری محیطزیستی
کشاورزی هوشمند، از منابع طبیعی و فناوریهای امروزی استفاده میکند تا اثرات محیطزیستی را کاهش و کارایی تولید را افزایش دهد. با کمک بلاکچین میتوان آسانتر شدنِ شیوههای پایدار را انتظار داشت.
یک دفترکل توزیعشدۀ دیجیتال، سیستم امنی است که به مردم اجازه میدهد دادههای خود را ذخیره و مدیریت کنند. صنعت کشاورزی از آن استفاده میکند تا از فساد و حملههای امنیتی در امان باشد. با بلاکچین تمام اطلاعات این صنعت غیرقابل تغییر و در امنیت کامل هستند.
پیشنهاد مطالعه: آشنایی با امورمالی احیاکننده یا ریفای (ReFi)
بهبود فعالیت تجاری مبتنی بر تجارت الکترونیک در حوزه کشاورزی
یکی از مهمترین عواملی که کسبوکارها هنگام ساخت یک سیستم تجارت الکترونیک قوی در نظر میگیرند، نحوۀ جلب اعتماد در سطح مشتریان است. تولیدکنندگان میتوانند با استفاده از بلاکچین، دادههای خود را امن و قابلاعتماد کنند.
از طریق فناوری بلاکچین، کسبوکارهای کوچک بهسادگی میتوانند به بازارهای آنلاین برای محصولات خود دست یابند. با این وجود، نیاز به برداشتن قدمهای بیشتر از بین میرود و آنها میتوانند با تمرکز بیشتری به کسبوکار اصلی خود بپردازند. بهعلاوه، به آنها اجازه میدهد تراکنشهای سالمتری انجام دهند.
قیمتگذاری منصفانۀ محصولات
عوامل متعددی بر قیمت محصولات کشاورزی اثرگذار هستند، مثل وضعیت آب و هوایی و عرضه و تقاضای مواد خام. این تعدد عوامل موجب شده تا کشاورزان درآمد کمتری بهدست آورند و بخش غالب سود به واسطهها و خردهفروشان برسد.
فناوری بلاکچین میتواند با حذف واسطه به بهبود شفافیت در بازار محصولات کشاورزی کمک کند و قابلیت سودآوری کشاورز را افزایش دهد. این تغییر به آنها کمک میکند با شرایط مطلوبی به فروشندگان و توزیعکنندگان وارد توافق شوند. به علاوه، بلاکچین بازارها را مبتنی بر تعاملات اجتماعی میسازد؛ بهنحوی که راحتتر میتوان بر آنهایی که سودهای بدون زحمت از این صنعت کسب میکنند، فشار وارد کرد.
تولیدکنندگان محصولات غذایی میتوانند از سازمانهای محیطزیستی استفاده کنند که نشان دادهاند اثرگذار هستند. کشاورزان میتوانند یک اتحادیه تجاری جهانی بسازند که با استفاده از فناوری بلاکچین کار میکند. سودآوری بیشتر کشاورزان همچنین به رشد درآمد بسیاری از کشورهای درحالتوسعه کمک میکند و در کل باعث کاهش فقر است.
بیشتر بخوانید: کاربرد بلاکچین در بانکداری + مثالهایی از بهکارگیری بلاکچین در بانکها
شفافیت در یارانههای کشاورزی و غذایی
درحالیکه پول یارانه را دولت میدهد، اما محل آن در بودجه دولت در بسیاری از کشورها از مالیات شهروندان تأمین میشود. عدم شفافیت در اهداف یارانه یکی از اصلیترین دلایلی است که چرا مردم نمیتوانند به تصمیم درستی دربارۀ این برنامهها برسند. در بسیاری از موارد، افراد برخوردار در مقایسه با گروه نیازمند، نفع بسیار بیشتری از وجود یارانهها میبرند.
با استفاده از فناوری بلاکچین، دولت میتواند با ایجاد امکان نظارت بر فعالیتهای برنامههای یارانه برای عموم، شفافیت را در بازار کشاورزی ارتقا دهد. تمام جامعه میتوانند صحت عملکرد وجوه دولت را مشاهده و ارزیابی کنند.
قابلیت پاسخگویی بهتر از سوی شرکتها
در کنار استفاده از کارگران غیرقانونی، شرکتهای کشاورزی چندملیتی ممکن است از مواد شیمیایی زیانبار برای نگهداری محصولات خود استفاده کنند. در موارد زیادی، شرکتهای بزرگ هنوز از دام و طیور بهرهکشی میکنند و حقوق آنها را نادیده میگیرند. نبود شفافیت در مورد چگونگی فرآیندهای تولید محصولات این شرکتها باعث شده که عموم افراد اعتماد خود را به آنها از دست بدهند.
با استفاده از فناوری بلاکچین، شرکتهای کشاورزی میتوانند با دادن اطلاعات بیشتری از عملیات خود به عموم مردم، سطح شفافیت و اعتماد را بهبود دهند؛ در این صورت آنها تصمیمهای بهتری در مورد کیفیت محصولات میگیرند.
پرداخت انعام به کشاورزان
شاید یک مزیت بسیار مهمِ استفاده از فناوری بلاکچین این است که مصرفکنندگان میتوانند بهصورت مستقیم به کشاورز انعام دهند. بلاکچین واسطه را از بین میبرد و مشتری میداند در محصولی که مصرف میکند، چه کسی نقش و مسئولیت داشته است. آنها با بلاکچین میتوانند پیشینۀ محصول را مشاهده کنند. کیفپول دیجیتال کشاورز تمام آنچه را که مشتری به او انعام میدهد، جمع میکند.
انگیزهبخشی به شیوههای پایدار
انگیزهبخشی به شیوههای پایداربا وجود اینکه بسیاری از رویهها و شیوههای موجود در صنعت کشاورزی تهدیدی برای پایداری آن بهشمار میروند، اما همچنان بهقوّت خود باقی هستند. برای مثال، کودهای پوششی منجر به آلودگی منابع آبی مثل آب آشامیدنی میشوند که صدمات جدی برای سلامتی انسانها بههمراه میآورد. بدون یک راهحل مناسب، این رویههای غلط ادامه مییابند.
دولت میتواند در بازار کشاورزی بهنحوی انگیزه ایجاد کند که کشاورزان به پذیرش و استفاده از روشهای پایدار ترغیب شوند. اینگونه میتوان استفاده از مواد شیمیایی مضر و خطرناک را متوقف کرد. در کشورهای درحال توسعه، یک ویژگی انگیزشی میتواند آنها را تشویق کند که محصولات ارگانیک بیشتری پرورش دهند.
مسئولیتپذیری شرکتی
وقتی مشغول خرید هفتگی خود هستید و گوجههایی را میبینید که قرار است بخرید، چیزی در اینباره نمیدانید که از کجا آمدهاند و چگونه پرورش یافتهاند. نمیدانید چهکسی آنها را کاشته و نژاد آنها برای شما ناشناخته است.
بههرحال، با استفاده از بلاکچین افرادی که علاقه دارند دربارۀ روشهای استفادهشده در محصولات زراعی، دام و ماهی بیشتر بدانند، بهراحتی میتوانند پیشینۀ محصولات را مشاهده کنند؛ برای مثال میتوانید سابقه یک ذرت را از قفسۀ فروشگاه تا بذر بررسی کنید.
این راهحل اجازه میدهد همهچیز را در مورد عملیات مزرعه یا ترکیبهای شیمیایی بدانیم. شرکتهایی مانند Brandmark در حالحاضر خدماتی برای ردیابی محصولات کشاورزی و غذایی فراهم کردهاند.
عملیات هموار
بلاکچین برای بهبود کارایی و اثربخشی زنجیرۀ تأمین هر کسبوکار، پتانسیل بیاندازهای دارد. این فناوری به مدیریت و خودکار کردن فرآیندهای متعددِ دخیل در لجستیک و زنجیرۀ تأمین سازمانها و شرکتها، کمک میکند. توانایی فناوری بلاکچین در رسیدگی به گروههای گوناگون یکی از دلایلی است که آن را یک ابزار قوی برای بهبود کارایی زنجیرۀ تأمین میدانند.
بیشتر بخوانید: کاربرد فناوری بلاکچین در نظام آموزشی و حوزهٔ تحصیل و آموزش
مثالهایی از بهکارگیری بلاکچین در صنعت کشاورزی
در ادامه با چند شرکت آشنا میشویم که از بلاکچین در صنعت کشاورزی در دنیای واقع استفاده کردهاند:
Anchor
شرکت Anchor یک برند لبنیات در نیوزلند است که از بلاکچین برای بهبود شفافیت و قابلیت ردیابی زنجیرۀ تأمین خود استفاده میکند. هدف آنها این است که یک محیط تجارت قابلاعتماد و امن ایجاد کنند.
Unilever
شرکت Unilever یک شرکت محصولات غذایی است که با برقراری شفافیت و قابلیت ردیابی در زنجیرۀ تأمین خود قصد دارد از نرخ جنگلزدایی بکاهد. این شرکت قبلتر از بلاکچین برای بهبود کاراییِ جمعآوریداده و فرآیندهای تأیید، استفاده کرده بود.
Demeter
پلتفرم Demeter یک بازار کشاورزی هوشمند جدید است که هدف از آن معرفی راهحلهای نوین به صنعت کشاورزی و ایجاد کسبوکارهای نسل بعد است.
JD.com
غول تجارت الکترونیک JD.com در کشور چین در حالحاضر فناوری بلاکچین را برای ردیابی منشأ محصولات و فرآوردههای گوشتی آزمایش میکند. آنها با شرکت استرالیایی InterAgri همکاری میکنند تا گوشت را از مزارع آن تأمین کنند. در طی این فرآیند، شرکت قصد دارد کارایی عملیاتی خود را بهبود دهد و فرآیندهای پرورش را بررسی و مدیریت کند.
TE-FOOD
پلتفرم TE-FOOD یک راهحل مبتنی بر بلاکچین است که امکان تبادل عمومی دادههای مربوط به زنجیرههای تأمین جهانی غذا را فراهم کرده است.
بیشتر بخوانید: کاربرد بلاکچین در حفاظت از حق کپی رایت و حقوق مالکیت دارایی معنوی
چالشها و موانع استفاده از فناوری بلاکچین در صنعت کشاورزی
با وجود مزایای فراوان بلاکچین، پیادهسازی این فناوری در صنعت کشاورزی و محصولات غذایی، بدون مشکل و نقطهضعف نیست. چالشهای فنی، سازمانی و قانونی، موانعی هستند که پتانسیل بلاکچین را برای متحولساختن زنجیرههای تأمین غذا سرکوب میکنند.
سیاستگذاری و قانونگذاری در مورد راهحلهای بلاکچین هم یک الزام و هم یک مانع مهم در برابر پذیرش گستردهتر آنهاست. عدم وجود پشتیبانی دولت و مقاومت در برابر تغییر، دو مشکل اساسی هستند. برای تضمین عملکرد پایدار نوآوریهای مبتنی بر بلاکچین در بخش کشاورزی، ذینفعان صنعت غذا باید خود را با سیاستها و قوانین محلی، ملی و بینالمللی، منطبق کنند. بدون تنظیم مقررات و قانون، رمز ارزها برای استفاده در زنجیرههای تأمین غذا مورداعتماد نیستند و تاکنون بهعنوان یک راهحل کامل دیده نشدهاند.
دولتهای محلی باید توجه کنند که پیادهسازی فناوری بلاکچین باید بهعنوان یک عنصر تسهیلکننده برای رویههای معمول حقوقی و قانونی دیده شود؛ بهویژه آنهایی که به قابلیت ردیابی محصولات کشاورزی مربوط هستند. استانداردهای بلاکچین در این صنعت به جنبههای مختلف انطباق قانونی (برای مثال، قابلیت ردیابی، هویت بازرگانها، هویت مزارع، موقعیت و برچسبزنی) کمک میکند.
همچنین درک غلط و سوءتعبیر سیاستگذاران دربارۀ بلاکچین نیاز به اصلاح دارد. این موضوع در اغلب موارد به محدودیتهای حقوقی و قانونی انجامیده که از ارزش کسبشده از پذیرش بلاکچین در کشاورزی کاسته است.
برای کاهش این موانع، دولتها باید در عمل پیشقدم شوند و هرچه سریعتر اداره امور عمومی خود را دیجیتال کنند. باید سرمایهگذاری بیشتری در نوآوری، پژوهش و آموزش انجام دهند تا بتوانند مزایای بالقوۀ فناوری بلاکچین در بخش کشاورزی را به معرض ظهور برسانند.
جمعبندی
در چندسال آینده، توسعۀ محصولات و خدمات کشاورزی جدید به چندین عامل بستگی دارد. افزایش جمعیت و نیاز به نوآوری دو عامل مهم هستند. در همین زمان، یکی از جدیدترین راههای بهبود کارایی و امنیت کشاورزی، استفاده از بلاکچین است. همانطور که اشاره شد بازیگران مختلف صنعت از این فناوری بهرهمند میشوند و میتوانند به مشکلاتی مثل امنیت غذایی، کیفیت غذا و نظارت بر فرآیندهای تولید رسیدگی کنند.
در حال حاضر تعداد انگشتشماری از شرکتها خدمات بلاکچین را برای کشاورزان و مصرفکنندگان فراهم کردهاند. بههرحال، با گذشت زمان وضعیت تغییر خواهد کرد و افراد بیشتری در معرض مزایای استفاده از بلاکچین قرار خواهند گرفت.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید بهعنوان مشاورهی تجاری و سرمایهگذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.
