اغلب می‌شنویم که بیتکوین با طلا یا نفت مقایسه میشود. اما آیا واقعا این سه با یکدیگر وجه اشتراک دارند؟ تفاوتشان با هم چیست؟ در این مطلب به بررسی بیتکوین درمقایسه با طلا و نفت می‌‌‌پردازیم و از اصلی‌ترین تفاوت‌های بیتکوین با این دو کالای سرمایه‌ای مهم می‌گوییم.
طلا، نفت و بیتکوین؛ بهترین ذخیره‌های ارزش در طول تاریخ
در طول تاریخ، مردم همواره پول نقد خود را به طلا یا نفت تبدیل می‌کرده‌اند تا بتوانند ارزش آن را در برابر تورم حفظ کنند. اما بحران اخیر بین روسیه و اوکراین نشان داد که جهان احتمالا برای یک «ذخیرۀ ارزش» (Store of value) جدید، یعنی بیتکوین آماده شده است. ذخیرۀ ارزش، نوعی از دارایی است که برخلاف ارز رایج کشورها (فیات)، در طول زمان ارزش خود را حفظ می‌کند.
فیات، برای معاملات روزمره و حفظ نقدینگی کوتاه‌مدت مناسب است اما نمی‌تواند ارزش خود را در بلندمدت حفظ کند. فیات در طول دوره‌های تورم به‌سرعت ارزش خود را از دست می‌دهد. ضمن این‌که دوره‌های ابرتورم در تمام سیستم‌های پولی جهان سابقۀ تاریخی دارد؛ بدترین سناریوهای کاهش ارزش فیات را در سال‌های گذشته در زیمبابوه، ونزوئلا، یوگسلاوی سابق و… دیده‌ایم.
برای مقابله با اثر تورم، مردم پول خود را در دارایی‌هایی مانند سهام، اوراق قرضه، املاک و مستغلات و غیره سرمایه‌گذاری می‌کنند و انتظار دارند ارزش آن در طول زمان افزایش یابد یا دست‌کم حفظ شود.
این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها با وجود برتری نسبت به پول نقد، دارای چرخه‌های رونق و رکود هستند. به‌علاوه، نوسانات قیمت آن‌ها با یکدیگر مرتبط است؛ به این معنی که اگر شرایط بازار بر یکی تأثیر بگذارد تقریبا به‌طور قطع بر دیگران نیز تأثیر خواهد گذاشت.
در نتیجه، وجود دارایی‌ای که از نوسانات بازار مصون باشد، حیاتی است. طلا هزاران سال است که ذخیرۀ ارزش اصلی در جهان بوده است، زیرا سرمایه‌گذاران طلا برحسب تجربه متقاعد شده‌اند که ثروت آن‌ها در طول زمان ارزش خود را حفظ خواهد کرد و یک سرمایه‌گذاری امن برای حفظ ارزش سرمایه به‌حساب می‌آید.
- دوام (عمر مفید نامحدود)،
- کمیاب بودن،
- قابلیت حمل،
- تبدیل‌پذیری،
- و همچنین جذابیت عاطفی؛
برخی از دلایلی هستند که به فائق آمدن طلا در برابر آزمون زمان کمک کرده‌اند.
علاوه بر آن، عرضۀ طلا محدود، ثابت و قابل پیش‌بینی است؛ در نتیجه، همبستگی طلا با سایر دارایی‌ها، مانند سهام و مستغلات، بسیار پایین است.
بدین ترتیب، نه‌تنها سرمایه‌گذاران فردی، بلکه حتی دولت‌ها نیز ذخیرۀ ارزش طلا را به رسمیت می‌شناسند. کشورهای متعددی در طول تاریخ معاصر سیستم پولی استاندارد طلا را پذیرفته بودند. اصطلاح «استاندارد طلا» (Gold Standard) به سیستم پولی‌ای اطلاق میشود که در آن ارزش پول کاغذی توسط طلای ذخیره‌شده توسط دولت تضمین میشود.
هرچند این روش برای مبارزه با تورم و کاهش آن موفق بوده است، اما ظرفیت دولت‌ها را برای تولید آزادانۀ پول نقد محدود می‌کند. در سال ۱۹۷۳، دولت آمریکا استاندارد طلا را کنار گذاشت و در نهایت، دلار آمریکا تبدیل به ارز ذخیرۀ جهانی شد و بسیاری از ارزهای جهان به‌جای طلا به دلار متصل شدند.
گفته میشود که در بازار ارز و سهام، نوسان یک فرصت است. این جمله تا حدی درست است، اما نوسان قیمت با ریسک همراه است. بسیاری از معامله‌گران برای سرمایه‌گذاری امن و کسب درآمد، فاکتوری به‌نام «نوسان‌پذیری تاریخی» یا «نوسانات تاریخی» (Historical volatility) را درنظر می‌گیرند.
نوسانات تاریخی معیاری برای سنجش ریسک سرمایه‌گذاری است و نشان می‌دهد که قیمت یک دارایی در یک دورۀ زمانی معین (مثلا ۳۰روزه) چقدر ممکن است از میانگین خود فاصله بگیرد. با این معیار، طلا برخلاف بیت کوین و سایر رمزارزها، بهعنوان یک دارایی امن درنظر گرفته میشود زیرا نوسانات تاریخی آن معمولا حدود ۱۰درصد است، یعنی تغییرات زیادی در قیمت این کالا وجود ندارد.
کمیاب‌بودن نفت نیز، آن را به یک ذخیرۀ ارزش عالی تبدیل کرده است. این سرمایه‌گذاریِ معمولا پایدار، اخیرا با بیت کوین مقایسه شده است؛ نه به‌دلیل ارزش آن، بلکه به‌دلیل نوسان قیمتی که تجربه کرده است.
در سال‌های اخیر، بیت کوین نیز به دلیل دوام و کمیاب‌بودن، بهعنوان یک ذخیرۀ ارزش عصر دیجیتال مطرح شده است؛ هرچند مانند طلا یا نفت کاربرد عملی ندارد.
غیرنظامیان اوکراینی و روسی به‌منظور محافظت از پول نقد خود دربرابر تورم سریع ناشی از جنگ، فیات داخلی خود را با بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال معاوضه کردند. برخی کارشناسان اعتقاد دارند که بیت کوین می‌تواند به حکمرانی طلا و نفت بهعنوان ذخایر ارزش برجسته خاتمه دهد.
پیشنهاد مطالعه: روش‌های نقد کردن ارز دیجیتال در ایران + PDF جامع
اما چه چیزی در بیتکوین وجود دارد که آن را تا این حد جذاب می‌کند؟
بیتکوین مانند طلا یا نفت کاربرد عملی ندارد، اما به‌دلیل دوام و کمیاب‌بودن، به‌طور ذاتی یک ذخیرۀ ارزش محسوب میشود. مجموع عرضۀ بیتکوین به ۲۱میلیون محدود شده است و هرگز از این رقم فراتر نخواهد رفت.
علاوه بر آن، بیت کوین یک دارایی دیجیتال غیرمتمرکز است که به دلیل وجود یک شبکۀ جهانی از گره‌ها و ماینرها، مستقل از بانک‌های مرکزی یا دولت‌ها کار می‌کند. این امر سطح قابل‌قبولی از حریم خصوصی را برای کاربران بیت کوین فراهم می‌کند و در عین حال امنیت این رمزارز را افزایش می‌دهد.
یک ذخیرۀ ارزش مطلوب باید بهعنوان وسیله‌ای برای تجارت عمل کند و امکان تبدیل آن درصورت نیاز فراهم باشد. بیت کوین به‌دلیل قابلیت تعویض، قابل حمل بودن، تقسیم‌پذیری و پذیرش گسترده، قابل مبادله است.
در ادامه، به چند دلیل مهم اشاره می‌کنیم که از سوی کارشناسان و متخصصان عنوان شده و این ادعا را مطرح می‌کند که بیت کوین ذخیرۀ ارزش بهتری نسبت به طلا یا نفت است.
کمیاب بودن (Scarcity)
طلا و نفت به میزان قابل‌توجهی کمیاب‌اند؛ استخراج آن‌ها پرهزینه است و کار فشرده‌ای می‌طلبد. در نتیجه، افزایش عرضۀ آن‌ها آسان نیست. بااین‌حال، بیت کوین کمیاب‌تر از طلا و نفت است. هرگز بیش‌از ۲۱میلیون بیت کوین وجود نخواهد داشت و از سال ۲۱۴۰ به بعد استخراج نخواهد شد.
تعویض‌پذیری (Fungibility)
تعویض‌پذیری یا قابلیت تعویض، به ویژگی «قابل معاوضه بودن» اشاره دارد که یک ذخیرۀ ارزش خوب می‌بایست واجد آن باشد. طلا و نفت به‌طور کلی قابلیت معاوضه دارند اما ممکن است حاوی ناخالصی‌هایی باشند که قابلیت تعویض آن‌ها را کاهش دهد. آزمایش خلوص این دو کالا بدون ابزارهای پیچیده آسان نیست. در عوض، بیت کوین همیشه قابل تعویض است و یک واحد بیت کوین با واحد دیگر همواره یکسان است و مهم‌تر آن‌که، نمی‌توان آن را جعل کرد.
تقسیم‌پذیری (Divisibility)
یک ذخیرۀ ارزش باید به‌راحتی به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم شود تا انتقال دقیق ارزش با سهولت انجام شود. طلا و نفت به‌طور قابل‌توجهی فاقد این خاصیت هستند؛ درحالی‌که بیت کوین به معنای واقعی کلمه بی‌نهایت بار قابل تقسیم است.
ذخیره‌سازی (Storage)
هنگام مقایسۀ بیت کوین با سایر ذخیره‌های ارزش مانند طلا و نفت، ذخیره‌سازی عامل مهمی است. ذخیره‌سازی نفت و طلا نیاز به مکان فیزیکی، امنیت شدید و غیره دارد. در مقایسه، بیت کوین چنین الزاماتی ندارد و صرف‌نظر از ارزش آن، می‌تواند در یک فلش درایو یا حتی به‌صورت آنلاین ذخیره شود و دسترسی به آن از تمام نقاط جهان با اتصال به اینترنت ممکن است.
قابل حمل بودن (Portability)
قابل حمل بودن نیز عامل مهمی دربارۀ یک ذخیرۀ ارزش است. حمل و نقل طلا و نفت فرایندی زمان‌بر و گران است، درحالی‌که انتقال بیت کوین سریع و مقرون‌به‌صرفه است.
تفاوت اصلی بیتکوین با نفت و طلا؛ چگونگی تنظیم تولید و توزیع براساس تقاضا
هم در مورد طلا و هم در مورد نفت، تولید و توزیع براساس تقاضا قابل تنظیم است، اما در مورد بیت کوین این‌گونه نیست و این، اصلی‌ترین تفاوت این سه دارایی است.
طلا
همان‌طور که گفتیم، تولید و توزیع طلا براساس تقاضا قابل تنظیم است؛ بدان معنا که اگر طلای زیادی تولید شده باشد یا تقاضای آن افزایش یافته باشد، استخراج‌کنندگان می‌توانند و این اختیار را دارند که یکی از دو واکنش زیر را نشان دهند:
- طلای جدید کشف و استخراج کنند؛
- منتظر بمانند تا طلاهای در دسترس در بازار فروش برود و با کاهش عرضۀ متعاقب آن، قیمت‌ها دوباره بالا رود.
بنابراین، بین قیمت و تقاضای طلا با استخراج و تولید سنگ طلا همبستگی مستقیم وجود دارد؛ چیزی که در اکثر کالاها ازجمله نفت‌خام نیز مشاهده میشود. اما آنچه طلا را از بیت کوین متمایز می‌کند این است که قیمت آن نسبت به بیت کوین و سایر رمزارزها نوسان بسیار کمتری دارد. به همین دلیل است که بسیاری از افراد همچنان طلا را برترین دارایی امن می‌دانند.
نفت
مانند طلا، قیمت نفت نیز متاثر از میزان استخراج و تولید آن است. اگر به‌دلیل اشباع بازار از نفت‌خام، قیمت‌ها کاهش پیدا کند، تولید می‌تواند اندکی کاهش یابد. بدین ترتیب، با محدود کردن عرضه، اگر تقاضا بر عرضه و قیمت‌ها غلبه کند، افزایش فوق‌العادۀ قیمت نفت‌خام را شاهد خواهیم بود.
با این اتفاق، شرکت‌ها می‌توانند مجددا تولید و توزیع خود را افزایش دهند و بار دیگر تقاضا را بدون اشباع کردن بازار برآورده کنند. این تعادل خوب بین تولید و ارزش سهام است که قیمت نفت را نسبتا ثابت نگه داشته است.
بیت کوین
شاید یکی از دلایل بی‌ثبات بودن قیمت بیت کوین همین واقعیت است که برخلاف نفت و طلا، اگر تقاضا برای این رمزارز افزایش یابد، نمی‌توان بیت کوین بیشتری تولید کرد. در صورت افت قیمت نیز، بیت کوین همچنان با همان نرخ ثابتی که همیشه داشته است، تولید خواهد شد. بنابراین، تولید نمی‌تواند بر ساختار قیمت‌گذاری بیت کوین تأثیر بگذارد.
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد که بیتکوین بهعنوان ذخیرۀ ارزش دنیای جدید درحال ظهور است، اما نباید فراموش کرد که بسیاری از مسائل نظارتی، بر پذیرش این رمزارز تأثیرگذار خواهد بود و تنها زمان نشان خواهد داد که این ماجرا چگونه پیش خواهد رفت. هرچند برخی شواهد قوی تأیید می‌کنند که بیتکوین می‌تواند یک دارایی امن درنظر گرفته شود، اما انتخاب آن همچنان یک قمار است. با افزایش آگاهی در مورد بیتکوین می‌توانید ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار جذاب را تا حد زیادی کنترل کنید و تصمیمات بهتری بگیرید. شما چه فکر می‌کنید؟ آیا بیتکوین به سلطنت طلا و نفت بهعنوان برترین ذخایر ارزش جهان خاتمه خواهد داد؟
