دستکاری در معاملات آتی بیت کوین: نحوه کار و روش کاهش اثرات آن
در این مقاله سراغ معاملات آتی و دستکاری در بازار بیت کوین رفته ایم و می خواهیم با سازوکار این معاملات و اثرات آن بر بهای بیت کوین آشنا شویم.
سال گذشته در حوالی همین روزها، موجی از هیجان و شادی تمام بازار رمز ارز ها را فرا گرفته بود. آن روزها یکایک اعضای جامعه کاربری رمز ارز ها از راه‌اندازی قریب‌الوقوع معاملات آتی بیت کوین در بورس گزینه های معامله شیکاگو (CBOE) و پلتفرم معاملاتی CME سر از پا نمی شناختند و قیمت بیت کوین توانسته بود با رسیدن به بالاترین رقم در تاریخ، رکوردی حیرت انگیز از خود بر جای بگذارد؛ اتفاقی که نمی توان از نقش دستکاری معاملات آتی در آن به سادگی عبور کرد.
اعضای جامعه کاربری، وقوع احتمالی این اتفاق را نشانه ای دال بر اقبال روزافزون سرمایه گذاران نهادی برای ورود به دنیای رمز ارز ها قلمداد می کردند و بر این گمان بودند که دیر یا زود ستاره اقبال بیت کوین پرفروغ تر از همیشه خواهد شد. این روزها اما با گذشت آن دوران پرشور و حرارت، آنچه بر فضای بازار ارز های رمزپایه سایه افکنده با آنچه انتظارش می رفت، زمین تا آسمان متفاوت است و سرمایه گذاران یا همان هلدرهای رمز ارزی دیگر مانند گذشته آنقدر فکر و ذکرشان به تحلیل اتفاقات مشغول نیست و در حال تجدید قوا هستند.
اما چه شد که این گونه شد؟
عوامل زیادی دست به دست هم دادند تا بیت کوین به این حال و روز نزار بیفتد و شاهد یکی از نزولی ترین و کم رونق ترین روزهای خود باشد؛ اما بدون شک نمی توان به سادگی از کنار یکی از این عوامل گذشت و آن چیزی نیست جز باز شدن پای معاملات آتی به بازار و تاثیر مخرب آن بر بهای بیت کوین.
بیشتر بخوانید: نزدک قرارداد های آتی بیت کوین را در سال ۲۰۱۹ راه اندازی می کند
در این مقاله قصد داریم به قرارداد های آتی که توانست شاخص های بازار را دستخوش تغییر کند، نگاهی بیندازیم و ببینیم که چرا قرارداد های آتی از نوع تحویلی یا contract delivery یک شاخصه مهم برای یک قرارداد آتی است.
مقایسه تحویل نقدی با تحویل فیزیکی
در حال حاضر در بازارهای مالی دو نوع قرارداد آتی وجود دارد. نوع اول، قرارداد آتی با تسویه نقدی (cash settled futures) و در دیگری قرارداد آتی با تحویل فیزیکی (physical delivery) دارایی پایه است.
وقتی شما دست به معاملات آتی نقدی می زنید، در واقع دارید روی روند قیمتی یک دارایی پایه شرط می بندید. برای انجام این معاملات باید مقدار معینی وجه ضمان یا ودیعه را که میزانش برحسب سود یا زیان احتمالی شما متغیر است، در اختیار یک نهاد واسط یا همان اتاق پایاپای قرار دهید.
در هنگام فرارسیدن سررسید قرارداد، اتاق پایاپای به نمایندگی از بورسی که امکان معاملات آتی را فراهم کرده، قراداد آتی را با پول نقد تسویه می‌کند و هیچ گونه دادوستد دارایی پایه ای انجام نمی شود. این نوع از معاملات آتی عمدتا در مورد کالا یا دارایی های پایه انجام می شوند که تحویل فیزیکی آنها دشوار یا غیر ممکن است.
به طور معمول، معاملات آتی نقدی در بازارهای آتی سهام مورد استفاده قرار می گیرند؛ جایی که معامله گران بر مبنای شاخص هایی از قبیل S&P500 نسبت به اخذ موقعیت های معاملاتی اقدام می کنند. در این دست معاملات، تسویه با پول نقد کار را بسیار ساده تر می کند.
بیشتر بخوانید: CFTC و روند صدور گواهینامه قراردادهای آتی رمزارز ها
درست در آن سوی معاملات آتی با تسویه نقدی، معاملات آتی با تحویل فیزیکی قرار دارند که در آن طرفین معامله موافقت می کنند در انتهای قرارداد، یک دارایی را با هم مبادله کنند. در این قراردادها، طرف معامله ای که اقدام به اخذ موقعیت تعهدی خرید یا Long position می کند، متعهد می شود در تاریخ سررسید قرارداد، دارایی پایه را که کالا، ارز یا اوراق بهادار است از طرف معامله ای که موقعیت تعهدی فروش یا Short position را اخذ کرده، تحویل بگیرد.
شرایط و محل تحویل در قرارداد تصریح می شود و بورس هم در این میان، ضامن اجرای قرارداد است. این شیوه عمدتا در بورس کالا و بازارهای فارکس به کار گرفته می شود.
به این ترتیب، چرا تحویل‌پذیری قرارداد برای بازار پایه، حائز اهمیت است؟
دستکاری در قرارداد های آتی نقدی
با توجه به اینکه قراداد آتی با تسویه نقدی به خودی خود دربرگیرنده هیچ تراکنشی روی دارایی پایه نیست، بنابراین هیچ پارامتر یا پارامترهایی برای تعیین چگونگی کاربست قراردادهای آتی وجود ندارد. تنها متغیرهایی که در این دست از قراردادهای آتی تعیین می شوند شامل قیمت سررسید و زمان هستند.
این اساسا به این معنی است که هر کسی که بتواند در بازار دارایی پایه یک موقعیت به اندازه کافی بزرگ بگیرد، قادر خواهد بود با اقدام به خرید و فروش در بازار فیزیکی، بر قیمت بازارهای آتی تاثیر بگذارد.
چگونه می فهمیم که چنین اتفاقی رخ داده است؟
این یک تاکتیک شناخته شده برای دستکاری در بازار و قیمت ها است که با عنوان banging the close در میان اهالی بازار شناخته می شود. تحقیقات بسیاری در مورد قابلیت های این تاکتیک برای دستکاری در بازار صورت پذیرفته است. علاوه بر این، پیش‌تر هم شماری از شرکت ها از این تاکتیک برای مداخله در بازار استفاده کرده اند.
بیشتر بخوانید: پشیمانی بازار بورس نیویورک (NYSE) از پشتیبانی دیر هنگام بیتکوین
صندوق های پوشش ریسک با اخذ موقعیت های قابل توجه در بازار می توانند پیش از موعد سررسید قراردادهای آتی، باعث ایجاد تغییرات قیمتی شوند. آنها می توانند از موقعیت های خود و سایر تاکتیک ها از جمله کارزارهای بازاریابی منفی (negative marketing campaigns) برای نزولی کردن روند قیمت ها بهره بگیرند. می توانید نمونه هایی از این دست تاکتیک را که پیش‌تر در مورد سهام شرکت Herbalife مورد استفاده قرار گرفته، در این لینک مشاهده کنید.
البته در بازارهای سهام شفاف و همگانی، استفاده از چنین تاکتیک هایی با ریسک فراوانی همراه است. در این بازارها افراد می توانند در دفاتر سفارش (order books) ببینند که چه کسی در چه زمانی در حال معامله ی چه چیزی است. علاوه بر این، نهاد های ناظری از قبیل کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) و کمیسیون معاملات آتی کالا (CFTC) فعالانه رخدادهای بازار را زیر ذره بین دارند تا از هر گونه دستکاری در بازار ممانعت به عمل آورند.
اما چه کسی بر بازارهای کنترل نشده و غیرشفاف ارزهای رمزپایه نظارت دارد؟
دستکاری معاملات آتی بیت کوین
حتی پیش از آنکه بورس های CBOE و CME اقدام به راه اندازی معاملات آتی بیت کوین کنند، بسیاری از سرمایه گذاران در پی روشی برای اخذ موقعیت تعهدی فروش بیت کوین بودند. در این میان، باز شدن پای قراردادهای آتی بیت کوین به بورس های یاد شده، این فرصت را در اختیار سرمایه گذاران فرصت طلب قرار داد.
با توجه به اینکه این قرارداد های آتی از نوع تسویه نقدی بودند، صندوق های پوششی و نهنگ های رمز ارزی فرصت را مغتنم شمرده و بر آن شدند تا با استفاده از تاکتیک های مشکوک، سودهای هنگفتی به جیب بزنند. حتی پیش از آنکه امکان انجام معاملات آتی بیت کوین در بورس های مذکور فراهم شود، وال استریت ژورنال وقوع دستکاری را بدیهی شمرده و از ریسک مداخله در بازار، سخن به میان آورده بود.
درست قبل از راه اندازی معاملات آتی بیت کوین در CME قیمت بیت کوین به بالاترین مقدار در تاریخ رسید و این کاملا مشکوک به نظر می رسید. در واقع کاملا محتمل بود که سرمایه گذاران بزرگ در حال جمع آوری بیت کوین های فیزیکی از بازار هستند تا بتوانند قیمت نقدی و متعاقبا قیمت معاملات آتی بیت کوین را به شدت افزایش دهند.
با بازگشایی معاملات آتی، سرمایه گذاران فرصت طلب شروع به جمع آوری موقعیت های تعهدی فروش در معاملات آتی نقدی کردند و برای قرارداد های منتهی به ماه ژانویه، قیمت سررسید را به نزدیک ۲۰ هزار دلار رساندند و سپس شروع به رها کردن قیمت کردند.
به این ترتیب، عده ای از سرمایه گذاران از همه جا بی خبر که در زمان آغاز معاملات آتی، دست به خرید بیت کوین زده بودند، اکنون شروع به فروش آن به قیمت نقدی بازار کردند. آنها معاملات روی دارایی های فیزیکی خود را در سطوح قیمتی بالاتر بسته بودند؛ در حالی که قیمت شروع به نزول کرد و تمام برنامه های آنها برای کسب سودی هنگفت نقش بر آب شد.
بورس های CBOE و CME از این ریسک ها آگاه بودند و به همین خاطر تصمیم گرفتند از یک صرافی که به طور کامل به قانون شناخت مشتری (KYC) پایبند است به عنوان یک مرجع برای قیمت های آتی استفاده کنند. برای مثال CME مجموعه ای از ۵ صرافی معتبر از جمله کوین‌بیس، Bitstamp و Kraken را به عنوان صرافی های منتخب خود برگزید.
بیشتر بخوانید: بیت کوینی وجود ندارد؛ آنچه SEC در مورد رمز ارز ها درک نکرده است!
با این حال، هیچ روشی برای کنترل یک بازار بزرگ و شفاف در ابعاد جهانی وجود ندارد. بخش عمده ای از حجم معاملات بیت کوین در صرافی های برون مرزی انجام می شد؛ جایی که پایبندی سفت و سختی به قانون شناخت مشتری وجود نداشت. به این ترتیب، با نزول قیمت های جهانی، صرافی های مرجع هم ناگزیر از پیروی از آن ها هستند.
تا اینجا همه چیز دست کم روی کاغذ باورپذیر به نظر می رسد؛ اما واقعا در عمل چه اتفاقی رخ داد؟
هم‌بستگی یا علیت؟
اگر دقیق تر به نمودار قیمت بیت کوین و بازه صعود آن به بالاترین قیمت و نزول متعاقبش نگاه کنیم، به نظر می رسد که می توانیم این بازه را دقیقا بر بازه زمانی راه اندازی معاملات آتی منطبق کنیم. البته باید بگوییم که راه اندازی قرارداد های آتی در بورس CBOE آنقدر بر قیمت تاثیر نگذاشت و اثرات عمده، بیشتر ناشی از راه اندازی معاملات آتی در CME بود.
بانک فدرال رزرو سان فرانسیسکو کار ما را در مورد این موضوع راحت کرده و دیگر نیازی نیست دست به دامان تحلیل های پیچیده شویم. کارشناسان این بانک طی یک بررسی در اظهارات خود تصریح کرده اند که بازارهای آتی تاثیر قابل توجهی بر بازار بیت کوین گذاشته اند. در بخشی از بیانه این بانک آمده است:
فرصت های جدید سرمایه گذاری در بازارهای آتی باعث کاهش تقاضا در بازار نقدی بیت کوین شده و در نتیجه، افت قیمت این ارز رمزپایه را در پی داشته است. از سویی دیگر با نزول قیمت ها، معامله گران بدبین شروع به درآمدزایی از شرط‌بندی های خود کردند و با تحریک دیگر معامله گران به اتخاذ موقعیت های تعهدی فروش بیشتر، باعث وارد آمدن فشار کاهنده فزاینده تری بر قیمت ها شدند.
بیشتر بخوانید: آیا توکن ها میتوانند اورق بهادار باشند؟ مشاوران و رایزنان ICO در حال توافق با SEC هستند.
بنابراین کارشناسان فدرال رزرو بدون آنکه انگشت اتهام دستکاری در بازار را به سمت کسی نشانه بگیرند، دینامیزم اتفاقاتی را که منجر به چنین پیامد هایی در بازار شد، به روشنی توضیح داده اند.
علاوه بر این ها، می توان با انطباق تاریخ های سررسید بازارهای آتی بر نمودار قیمت بیت کوین، بزرگترین رشد قیمتی کوچک (uptick) را در نوسانات بازار نقدی مشاهده کرد. همان طور که پیش‌تر تام لی، تحلیلگر سرشناس موسسه Fundstrat Global Advisors تصریح کرده، این نشان می دهد که معامله گران می توانستند با دادوستد فعالانه در بازار فیزیکی، بازار آتی نقدی را تحت تاثیر قرار دهند.
بنابراین اگرچه نمی توان با قاطعیت از وقوع دستکاری در بازار بیت کوین سخن گفت؛ اما برآیند این رخدادها تصویرگر چهره ای رعب آور از بازارهای آتی لیست‌شده در بورس نزدک است؛ بازارهایی که می توانند نوسانات قیمتی نامطلوبی را بر بازار بیت کوین تحمیل کنند.
با این تفاسیر برای در امان ماندن از جوانب منفی این رخدادها چه می توان کرد؟
تحویل فیزیکی
بیت کوین از آن دست دارایی هاست که انتقال آن بی نهایت ساده است؛ تا جایی که انتقال آن حتی از انتقال سهام، کالا یا پول نقد هم آسان تر است.
از این رو، به نظر می رسد که این ارز رمزپایه، گزینه ای ایده آل برای معاملات آتی با تحویل فیزیکی باشد. به این ترتیب، طرفین معامله در این قرارداد مشتقه می توانند دست به یک معامله آتی زده و موافقت کنند که در یک سررسید معین نسبت به خرید یا فروش این دارایی و تحویل آن به طور فیزیکی اقدام نمایند.
در چنین قراردادی، فردی که اقدام به فروش بیت کوین در آینده می کند (یا به عبارت بهتر، یک موقعیت تعهدی فروش اتخاذ می کند)، باید بیت کوین را در جایی ذخیره نماید تا در موعد سررسید قرارداد بتواند آن را به طور فیزیکی برای خریدار ارسال کند. به این ترتیب، طرفین معامله نمی توانند از بیت کوین به طور جداگانه برای ایجاد فشار خرید در بازار فیزیکی استفاده کنند.
بنابراین معاملات آتی با تحویل فیزیکی نویدبخش شفافیت و قطعیت بیشتر و نوسان‌پذیری کمتر خواهند بود. همچنین قرارداد های آتی بیت کوین با تحویل فیزیکی می توانند باعث کاهش نوسان بشوند؛ چرا که کسب و کارها و سرمایه گذاران می توانند به کمک این قراردادها برای معاملات و تراکنش های پایانی خود، قیمت های آتی تضمین شده در اختیار داشته باشند.
با این حساب، آیا می توانیم در آینده ای نزدیک شاهد راه اندازی قرارداد های آتی بیت کوین با تحویل فیزیکی در بازار باشیم؟
بدون شک، نام محصولات و فناوری های فوق العاده توسعه داده شده توسط Bakkt به گوشتان خورده است. این یک طرح ابتکاری است که توسط ICE یا Intercontinental Exchange پشتیبانی می شود.
بیشتر بخوانید: SEC در حال سختگیری بر ICO ها: توکن ها مشمول قوانین مرتبط با اوراق بهادار می شوند
یکی از مهمترین محصولاتی که این شرکت در نظر دارد در آینده ای نزدیک آن را راه اندازی کند، قرارداد آتی روزانه بیت کوینِ Bakkt با تحویل فیزیکی است. منظور از بیت کوینِ Bakkt، بیت کوینی است که در خزانه Bakkt نگه داری می شود.
در این شیوه، طرفین معامله بیت کوین های خود را در Bakkt ذخیره می کنند و این بیت کوین ها هم به شفاف ترین شیوه ممکن تا زمان سررسید قرارداد در خزانه Bakkt نگه داری می شوند. به این ترتیب، طرف فروشنده در قرارداد آتی نمی تواند پیش از خاتمه قرارداد، این بیت کوین ها را در بازار فیزیکی مورد استفاده قرار دهد.
این قراردادها برای معامله گران بلوک نیز قابل دسترس خواهند بود و از زیرساخت ها و فناوری های ICE بهره خواهند برد.
قرار است قرارداد های آتی بیت کوین Bakkt در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۹ راه اندازی شوند. باید منتظر بمانیم و ببینیم که آیا این محصول قادر است نوساناتی را که قرارداد های آتی نقدی مسبب آن بود، رام کند یا خیر.
کلام آخر
شکی نیست که سال جاری سال دشواری برای بازار ارز های رمزپایه بود. جامعه کاربری رمز ارز ها فارغ از اثرات مثبت یا منفی احتمالی، آغوشش را به طور کامل به روی سرمایه گذاران نهادی باز کرده بود.
متاسفانه قرارداد های آتی نقدی یکی از اثرات حضور سرمایه گذاران نهادی بود.
بازار رمز ارز ها متشکل از تعدادی صندوق پوشش بسیار هوشمند، نهنگ ها و البته شماری معامله گر الگوریتمی است. آن ها از دینامیزمی که قرارداد های آتی نقدی می توانستند بر بازار نوظهور بیت کوین تحمیل کنند، باخبر بودند.
اینکه آیا آنها واقعا در آن دوره مقارن با راه اندازی قرارداد های آتی نقدی از دانسته های خود برای پرکردن جیب هایشان استفاده کردند یا خیر، خدا می داند. اما آنچه در این میان واضح است این است که قرارداد های آتی نقدی نتوانستند مطابق با آنچه انتظار می رفت، باعث هجوم سرمایه گذاران نهادی به بازار رمز ارز ها شوند.
با تمام این تفاسیر و احوالات بهتر است در آستانه سال جدید میلادی، بر آن دسته از محصولات مالی متمرکز شویم که واقعا می توانند ارزشی به زیست‌بوم رمز ارز ها بیفزایند و به پذیرش هرچه گسترده تر آن ها کمک کنند.
بیشتر بخوانید: هفت چشم انداز اصلی صنعت بلاک چین و رمز ارز ها در سال ۲۰۱۹
توجه!
دیدگاه هایی که در این مقاله ارائه شده اند متعلق به نویسنده می باشند و لزوماً مربوط به کوین ایران نیست و نباید به آن نسبت داده شود.
