معمولا ناشناخته‌ها بیش از شناخته‌شده‌ها اهمیت دارند. پول هم یکی از همین ناشناخته‌هاست. آینده معمولا با روی هم چیدن سنگ و آجر گذشته شکل می‌گیرد. از این رو درک و شناخت اشکال مختلف پول، ارزش پول و قابلیت‌های استفاده از آن، ارزشمند است. ابتدا باید برویم به سراغ تعریف پول تا بفهمیم پول چیست و ارزش پول در کجاست.
پول چیست؟
پول واسطهٔ مبادله است؛ به افراد اجازه می‌دهد آنچه را برای زندگی نیاز دارند به‌دست آورند. پول هم درست مثل طلا و سایر فلزات گرانبها، ارزشمند است چراکه برای تمام مردم نمایانگر چیزی با ارزش است. برای تکمیل تعریف پول باید ویژگی‌های مهم آن را برشماریم:
قابلیت تبادل
ویژگی مهمی که در ارتباط با پول وجود دارد، قابلیت تبادل است. تبادل لغت خوبی برای نشان دادن قابلیت تغییرپذیری است. قابلیت تبادل، از ویژگی‌های کالا و محصول است که باعث تغییرپذیری و جابه‌جایی آن می‌شود. این تغییر می‌تواند به صورت کلی یا جزئی در ماهیت یا نوع آن باشد. برای تشریح دقیق‌تر به‌عنوان مثال ۱ دلار قابلیت تبدیل به ۱ فنجان قهوه را دارد. این اساس عملکرد پول در کشورهاست.
کاهش و افزایش قیمت
هر چیز با ارزشی با خود قدرتی به همراه دارد. این قدرت پویاست، گاهی صعودی و گاهی نزولی. این قدرت هرگز ایستا نیست. مثلا ارزش هر پولی، در گذر زمان ثابت نیست و گاهی افزایش و گاهی کاهش می‌یابد. آهنگ صعود و سقوط متغیر است. نقطه قوت پول در همین است. پایداری پول تنها با پایدار بودن افراد و روش‌های استفاده از آن امکان‌پذیر است.
قابل لمس بودن
قابل لمس بودن نیز ویژگی مهم دیگری از پول است. مانند هر چیز با اهمیت و با ارزش دیگر، طبیعی است که انتظار داشته باشیم اجزای تشکیل‌دهنده پول، قابل لمس، قابل نگهداری و بخش‌پذیر به اجزای کوچکتر باشد. طلا توانسته نقش مهمی در حفظ ارزش دارایی‌های خود ایفا کند. فاکتورهای مشخصی مثل ظرفیت مشخص و محدودیت در تولید، پذیرش و سازگاری در سطح دنیا، حفظ ارزش در بلندمدت، جذابیت، خوشایند احساس انسانی و چند عامل دیگر، از جمله این موارد است.
تاریخچه پول
قبل از توسعه و گسترش ابزار مبادله -یعنی پول– مردم برای به‌دست آوردن کالا و خدمات مورد نیازشان مبادله می‌کردند. هرکس کالایی را که دیگری می‌خواست در اختیارش می‌گذاشت و توافق‌نامه تجاری‌شان از این طریق بود.
با این حال اشکال اولیه مبادلات تجاری قابلیت انتقال و تقسیم‌پذیری را نداشت. یعنی اگر کسی صاحب گاوی بود و به موز احتیاج داشت، باید کسی را پیدا می‌کرد که نه‌تنها موز داشته باشد بلکه مایل باشد آن را با گاو هم مبادله کند. از طرفی با فرض اینکه چنین فردی هم پیدا می‌شد، ممکن بود یک دسته موز ارزش یک گاو کامل را نداشته باشد. چنین مبادلاتی مستلزم توافق و ابداع روشی برای تعیین میزان ارزش تعداد موزها برای تعداد تکه‌های گوشت گاو بود.
از اینجا بود که پول به‌عنوان ارزشی که انسان‌ها می‌توانند توسط آن به کالا و خدمات دسترسی پیدا کنند اختراع شد. تعریف پول به زبان ساده‌تر این است که پول، وسیله‌ای است که ارزش هر کالایی که با آن ظرفیت توافقی مشترک دارد را منتقل می‌کند. مثلا در یک زندان که پول کاغذی وجود ندارد، از سیگار به‌عنوان وسیله دادوستد استفاده می‌شود. در جهان امروز، پول به اشکال مختلفی وجود دارد مانند کاغذ، اوراق قرضه، اسناد اعتباری، فلزات گرانبها، کارت‌های پلاستیکی (کارت عابر بانک)، اعداد دیجیتال و موارد دیگر. کارکرد و ارزش پول تا زمانی است که طرفین مبادله بر ارزش آن توافق دارند.
پشتوانه پول چیست؟
هرچیزی که به عنوان یک پرداخت پذیرفته شود، معمولاً هم‌ارزش پول تلقی می‌گردد. اما سیگار مذکور در زندان و یا صدف‌های دریایی به سادگی هم‌ارزش با پول نیستند، آن هم به خاطر اینکه دولت نمی‌تواند این شکل ارز را برای جمع‌آوری مالیات بپذیرد. دریافت مالیات ساز‌وکار سیستماتیک را می‌طلبد.
از این‌رو تنها اشکال محدودی به‌عنوان پول پذیرفته شده است؛ پول نقد، اسکناس و سکه، ذخایر بانک مرکزی و پول‌های بانک‌های تجاری از این دست هستند.
پول سنتی ساخت بشر در هزاره‌های گذشته به‌صورت فیزیکی و قابل لمس ساخته شده است. این پول از گذشته تا به حال با شکل ظاهری بسیار متنوع، دامنه وسیعی از پوسته‌های آهکی بدون پوشش تا کارت‌های پلاستیکی فعلی با نوار مغناطیسی روی آن بوده است. در ادامهٔ بررسی تعریف پول، به شکل دیگری از پول رسیده‌ایم: اعداد دیجیتال ذخیره‌شده در دیتابیس –اغلب متمرکز و رمزنگاری شده- که به وسیله بانک‌ها مدیریت و محافظت می‌شود.
در پی آن در اواخر سال ۲۰۰۸ و اوایل سال ۲۰۰۹ شکل جدیدی از ارز وارد دنیای اقتصاد شد. این شکل عموما ارزهای رمزنگاری شده نام گرفت. آنها همچنین به عنوان پول دیجیتالی شناخته می‌شوند. اما به هر‌حال تفاوت اساسی این است که پول متمرکز در اختیار بانک‌های مرکزی –به عنوان نماینده دولت و مردم- است، در‌حالی‌که ارزهای رمزنگاری شده اعتبارات رمزنگاری شده‌ای هستند که توسط محاسبات ریاضی طراحی و تولید شده و توسط خود مردم کنترل می‌شوند.
تعریف فنی این مقوله که «کریپتوها پول‌های دیجیتالی هستند که توسط مردم و به طور غیرمتمرکز ایجاد و استفاده می‌شوند» بدین معنی است که دولت یا بانک مرکزی بر آنها کنترلی ندارد و بر اساس ساختار منطقی ریاضی کنترل می‌شوند. ارزش رمزارز توسط هیچ سازمان یا قدرتی تعیین نمی‌گردد. این ارزش می‌تواند ثابت یا متغیر بر اساس عرضه، تقاضا و میزان استفاده و مقیاس‌پذیری آن باشد.
پول سنتی از کجا به بیراهه میرود؟
اگر بخواهیم به مشکلات پول سنتی بپردازیم می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم: ضعف‌های قانونمندی، محدودیت جغرافیایی، همسو بودن با تعیین ارزش در انحصار و تمرکز مراکزی مانند بانک‌های مرکزی. به‌هرحال با کمی چشم‌پوشی، می‌توان راجع به مواردی صحبت کرد که پول سنتی در برآوردن انتظارات ناموفق بوده است.
انواع پول
پول کلاسیک (Fiat Money)
برای درک آن بهتر است کلمه fiatرا ریشه‌یابی کنیم. ریشهٔ لاتین این کلمه بدین معنی است: «بگذار انجام شود» یا «انجام خواهد شد». از این‌رو پول کلاسیک «هر چیزی است که دولت اعلام کند این ارزش، قانونی است». پول کلاسیک ذاتا در خود ارزشی ندارد. فرض کنید شما ثروتمندترین فرد در یک کشور X با واحد پول CXD هستید. حال اگر این کشور سقوط کند طبعا آن پول نیز سقوط کرده و بی‌ارزش می‌شود.
پول در شکل کاغذ، پلاستیک و الکترون
پول نقد، از کاغذی ساخته می‌شود که اجزای آن را سلولز خمیر چوب و یا پنبه تشکیل می‌دهد و یا از پلاستیک با نوار مغناطیس و اغلب به شکل کارت ویزیت است.
پول پلاستیکی (کارت بانکی) که به زودی جایگزین پول کاغذی می‌شود، دارای مزایایی است. با نگاهی دوباره به اینکه پول چگونه توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی ایجاد می‌شود، جایگاه کارت بانکی (که شامل کارت اعتباری نیز است) آشکار خواهد شد.
تراکنش‌های انجام شده با کارت بانکی معمولا در یک دیتابیس متمرکز توسط بانک صادرکننده ذخیره شده و در اختیار دولت است. این یکی از مهم‌ترین مزیت‌هایی است که امکان ردیابی پول جابه‌جا شده و نوع استفاده از آن را می‌دهد. در جهان متمدن امروزی ما به این نقطه رسیده‌ایم که بیش از ۹۰ درصد ارزها در جهان به شکل اعداد و ارقام در پایگاه اطلاعاتی هستند و مابقی به شکل کاغذ و با سرعت در گردش هستند. اقتصادها پیش‌بینی می‌کنند که تنها ۸ درصد ارزها در جهان به شکل پول کاغذی باقی می‌مانند.
پول محصول یا کالا
پول کالا یا محصول شامل مواردی می‌شود که به‌واسطه قابلیت کاربردی در خود ارزش ذاتی دارند. مثل طلا، نقره، مس، چای، نمک و غیره. تنباکو و … نیز پول هستند. مشکل موقعی رخ می‌دهد که برای هریک از این مواد ممنوعیتی وضع گردد. با این اوصاف پول کالا دیر‌زمانی است که به عنوان ذخیره ارزش به کار میرود.
پول شاخص (Representative)
این پول، پولی است که ارزش ظاهری آن بیش از ارزش واقعی آن است. از این منظر پول کلاسیک نوعی از این پول به شمار میرود. مثلا اسکناس‌های دلار. با ارزش وعده داده شده نمونه خوبی به شمار می‌آورد که شاخصی از پشتوانه ثبات مالی و اقتصادی کشور صادرکننده است.
پول پایدار
این عنوان به ارزهایی اطلاق می‌شود که پایدار بوده و به عنوان ذخیره ارزش قابل دادوستد هستند. این ارزها نیز دارای پشتوانه اقتصادی و ثبات مالی دولت صادرکننده است. اکثر کشورها تمایل دارند که برای درجه اعتبار خود این نوع ارز را داشته باشند.
جمع‌بندی تعریف پول
در نهایت تعریف پول چیست؟ پول چیزی نیست جز کاری که انجام می‌دهد. پول یک منبع ارزش، یک واسطه مبادلاتی، شکلی از قدرت، استحکام انرژی و … است. آنچه اهمیت دارد این است که پول در طول تاریخ با تمدن بشر و فرازونشیب آن تکامل یافته است به‌طوری‌که امروزه پای انواع جدیدی از پول هم به میان آمده که آنها را پول دیجیتال می‌نامیم.
