در حال حاضر دغدغه بسیاری از دولت‌ها، سازمان‌ها و مشتریان آن‌ها، رفتن به سمت آینده‌ای پایدارتر است. ارگان‌های مختلف اقتصادی سیاست‌گذاری‌های خود را بر مبنای تناسب بیشتر خدمات و تولیدات با محیط زیست انتخاب می‌کنند. اما مسئله اساسی اینجاست که سازوکار‌های اقتصادی موجود، همچنان برای تحقق چنین اهدافی آماده نیستند و نیازمند تغییرات جدیدی هستیم. ساختار اقتصاد موجود هنوز بر مبنای الگوهای سنتی پیشروی می‌کند. الگوهای اقتصادی فعلی معمولا تلاش می‌کنند تا سود را به حداکثر برسانند و بر مبنای این هدف، نگاهی کلا‌ن‌مدت به بحث آینده تمام سهام‌داران ندارند. ظهور فناوری بلاکچین در واقع آماده شدن بستری برای تغییرات بزرگ در آینده اقتصاد جهان است. الگوهای اقتصادی باید به نحوی بازنگری شوند که منافع تمام سهام‌داران در یک افق طولانی‌مدت در نظر گرفته شود. در همین راستا، اقتصاد مبتنی بر بازآفرینی الگوهای جدید (Regenerative Finance) یا به اختصار ReFi، اخیرا به یکی از مسیرهای نوین تکامل اقتصادی بدل شده و به‌سرعت در حال رشد است. در این میان پیوند ReFi و فناوری بلاکچین، تاثیرگذاری این حوزه را دوچندان کرده است.
ReFi با یک نگاه کلی به مجموعه جوانب تاثیر‌گذار در اقتصاد کلان، ازجمله مسائل زیست‌محیطی، اجتماعی و سیاسی، آینده‌ای بهتر را برای حوزه سرمایه‌گذاری‌های مالی ترسیم می‌کند. با راه‌اندازی و تحقق پروژههای ReFi به کمک صنعت بلاکچین، در آستانه یک تغییر بزرگ در حوزه اقتصاد کلان قرار خواهیم گرفت.
پیشنهاد مطالعه: پل بلاکچین یا بلاکچین بریج (Blockchain Bridge) چیست؟ آشنایی با نحوه کار پل‌های بلاکچینی
ریفای (ReFi) چیست؟
ریفای فرآیندی است که در آن انواع مختلف سرمایه برای ایجاد تغییرات مثبت و پایدار در الگوهای اقتصاد کلان، به‌کار گرفته می‌شود. ReFi قصد دارد با سرمایه‌گذاری در پروژههایی که بر مبنای بازآفرینی الگوهای اقتصادی راه‌اندازی شده‌اند، به رشد فزاینده این بستر و افزایش تاثیرگذاری آن کمک کند.
ریفای می‌تواند با فراهم کردن سرمایه برای پروژههایی از این دست، به آن‌ها کمک کند که از بحران خارج شده و در بهبود شرایط کلی اقتصاد جهانی سهیم شوند. علاوه‌براین، ریفای می‌تواند مشوق خوبی برای پروژههای اقتصادی جدید باشد؛ پروژههایی که در راستای بهبود شرایط اجتماعی و زیست‌محیطی فعالیت می‌کنند. این شرایط در الگوهای اقتصاد سنتی در نظر گرفته نشده است.
یکی از تمایزهای بنیادین ReFi و الگوهای سنتی سرمایه‌گذاری، سنجش افق‌های بلندمدت است. ریفای در یک نگاه کلی‌تر پایداری و موفقیت پروژه‌ها را در نظر می‌گیرد؛ در صورتی که در اقتصاد سنتی، بازده مالی کوتاه‌مدت، اولویت سازمان‌دهی یک پروژه مالی است. سرمایه‌گذاری‌های ReFi در افق کوتاه‌مدت بازده مالی کمتری دارند و موفقیت بلندمدت پروژه را در اولویت قرار می‌دهند. با توجه با اینکه بحث ریسک سرمایه‌گذاری در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است، رشد پروژه ریفای دور از انتظار نیست. الگوهای اقتصادی جدید سعی دارند با ایجاد یک بستر سرمایه‌گذاری امن و پایدار شرایط را برای بازدهی مالی بلندمدت فراهم کنند.
یکی از مزیت‌های کلیدی ReFi نسبت به الگوهای اقتصاد سنتی، توانایی آن در راستای تجزیه، تحلیل و راهنمایی پروژههای اقتصادی شکست‌خورده است. یک پروژه سرمایه‌گذاری زمانی شکست می‌خورد که افراد موثر در بازار آزاد، به دلیل نبود آگاهی و مشوق‌های موثر، منابع مالی کافی را به پروژه اختصاص نمی‌دهند. به عنوان نمونه، از زمان آغاز انقلاب صنعتی و گسترش صنایع مختلف، سرمایه‌گذاران اهمیتی به انتشار گازهای گلخانه‌ای و تخریب محیط زیست نمی‌دادند. کسی به عوارض گسترش فزاینده صنایع فکر نمی‌کرد و افق این انقلاب بزرگ همواره مثبت ارزیابی می‌شد. اما در دوره کنونی شاهد بحران‌های آب و هوایی هستیم و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۵۰، ۱۴درصد از کل تولید ناخالص جهان به همین دلیل کاهش یابد. این رقم معادل ۲۳تریلیون دلار است! بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که در نظر نگرفتن عوارض و جوانب بلندمدت پروژههای سرمایه‌گذاری در نهایت می‌تواند خسارات مالی جبران‌ناپذیری به بار آورد.
بازارهای کنونی نیز همچنان اثرات مخرب انتشار کربن را در نظر نمی‌گیرند و بر همین مبنا، منابع مالی خاصی را برای جلوگیری یا کاهش انتشار این گاز اختصاص نمی‌دهند. همین امر باعث شده که تمامی انسان‌ها در آستانه مواجهه با یک بحران زیست‌محیطی بزرگ قرار بگیرند.
اقدامات ریفای در راستای بهینه‌سازی شرایط: تاثیرات مخرب کربن
پروژه اصلی ریفای (ReFi) در دوره کنونی راه‌اندازی طرح Carbon Offset است. طرح کربن آفست این امکان را در اختیار پروژههای اقتصادی می‌گذارد تا از طریق خرید اعتبار به کاهش کربن تولیدشده توسط این پروژه کمک کنند. به عبارتی پروژههای اقتصادی می‌توانند با خرید این اعتبار در پروژههای دیگر که مربوط به کاهش انتشار کربن باشند، سرمایه‌گذاری کنند. در این طرح یک ارگان ثالث نیز به عنوان ناظر این مبادلات و اقدامات، تعریف شده است. از این طریق، پروژههای اقتصادی مختلف بدون آنکه سازوکار خود را دفعتا تغییر دهند و متحمل زیان شوند، تدریجا تغییراتی را در راستای بهینه‌سازی پروژه خود اجرا می‌کنند.
بازار خرید اعتبار کربن به دو دسته تقسیم می‌شود: بازار اجباری و بازار اختیاری. بازار اجباری شامل پروژههایی است که فعالیت‌هایشان منجر به تولید کربن تا سقف مجاز است. این پروژه‌ها با توجه به حجم بالای تولید کربن، موظف هستند برای ادامه فعالیت این اعتبار را خریداری کنند. حجم بازار اجباری در سال ۲۰۲۰ در حدود ۲۶۱میلیارد دلار بود.
CDM یکی از طرح‌هایی است که در پروتکل‌های تعریف‌شده در راستای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌کار گرفته می‌شود. بر اساس مکانیزم توسعه پاک (Clean Development Mechanism)، کشورها و پروژههایی که نقش عمده‌ای در انتشار کربن دارند می‌توانند با سرمایه‌گذاری در پروژههایی که بر مبنای کاهش اثر گازهای گلخانه‌ای فعالیت می‌کنند، عوارض فعالیت‌های خود را کاهش دهند. افراد یا سازمان‌های مختلف می‌توانند با ایجاد سازوکارهایی در راستای کاهش اثرات مخرب انتشار کربن، گواهی توانایی کاهش دادن کربن (CER) صادر کرده و آن را به کمپانی‌های تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای بفروشند. این نکته را در نظر بگیرید که تایید توانایی این پروژه‌ها در راستای کاهش اثرات کربن، به‌دقت بررسی خواهد شد.
از طرفی بازارِ داوطلبانه یا اختیاری نیز بخشی از این پروژه است. البته این بازار اختیاری بخش اندکی از این پروژه را به خود اختصاص می‌دهد. پروژههایی که از این طرح به شکل اختیاری استفاده می‌کنند معمولا جهت ایجاد مزیت‌های تبلیغاتی یا فشار سهام‌داران، وارد این طرح می‌شوند. در حال حاضر حجم این بازار یک میلیارد دلار است اما استقبال از آن، روز به روز درحال افزایش است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰، این رقم به ۱۵۰میلیارد دلار برسد.
به‌طور کلی پروژههای کاهش اثرات مخرب انتشار کربن به دو دسته تقسیم می‌شوند: اجتناب از انتشار کربن و حذف کربن. دسته اول ۹۶درصد از اعتبارات بازار کربن را به خود اختصاص می‌دهد. در این روش، به تولید‌کنندگان کربن اعتباری تعلق می‌گیرد که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهند. به عنوان نمونه اعتباری به یک کمپانی چوب‌بری اختصاص داده خواهد شد تا برخی از درختان را در برخی از مناطق قطع نکند. یا اعتباری به یک خط تولیدی اختصاص داده خواهد شد تا با بهینه‌سازی دستگاه‌های خود میزان انتشار کربن را کاهش دهد. البته همانطور که گفته شد اجرای این امور توسط یک ارگان ثالث به‌دقت بررسی خواهد شد و در صورتی که اهداف پروژه محقق شده باشد، اعتبار موردنظر به آن تعلق می‌گیرد.
از طرفی در روش «حذف کربن» به اقداماتی در راستای از بین بردن کربن منتشرشده پرداخته می‌شود؛ به عنوان نمونه پروژههایی که با کاشت درخت، کربن موجود را از بین می‌برند. فعالیت این پروژه‌ها نیز به‌دقت بررسی می‌شود و در ازای از بین رفتن یک تُن کربن، یک اعتبار کربن برایشان صادر خواهد شد که می‌توانند آن را به کمپانی‌های انتشاردهنده گازهای گلخانه‌ای بفروشند. از این طریق می‌توان به سمتی حرکت کرد که آثار مخرب انتشار کربن را به حداقل رساند یا حتی از بین برد.
صنعت بلاکچین و خدمات ریفای (ReFi)
صنعت بلاکچین نیز یکی از پروژههایی است که توانست الگوهای سنتی اقتصاد کلان را کنار بزند و انقلابی در تبادلات مالی و اشتراک اطلاعات ایجاد کند. قطعا عبور از ساختار سنتی و رسیدن به ساختار نوین و بهینه، بدون استفاده از امکانات بلاکچین امکان‌پذیر نیست. ریفای نیز مانند فناوری بلاکچین یکی از طرح‌های نوآورانه در راستای تغییر الگوهای اقتصادی است. در همین راستا سازمان‌هایی مثل Toucan Protocol سعی دارند پلی میان پروژه اعتبار کربن و ساختار بلاکچین ایجاد کنند. در حال حاضر این ادغام از طریق پروژه Verra امکان‌پذیر شده است.
با ادغام فناوری بلاکچین و طرح اعتبار کربن، می‌توان تمام اطلاعات مربوط به پروژه را از طریق اطلاعات ذخیره‌شده در بلاک‌ها دنبال کرد و تغییرات آن را مورد ارزیابی قرار داد. این کار خطای اجرای طرح را کاهش می‌دهد و از تخصیص یافتن اعتبارات اضافی جلوگیری می‌کند. به‌طور کلی استفاده از سیستم‌های غیر‌متمرکز دقت اجرای آن را به حداکثر می‌رساند و از فساد مالی نیز جلوگیری می‌کند. علاوه‌براین، با محدود کردن ذخیره توکن‌ها، قیمت هر اعتبار کربن افزایش می‌یابد و کمپانی‌های انتشاردهنده کربن مجبور می‌شوند هزینه بیشتری برای خرید اعتبار پرداخت کنند. همین امر باعث می شود تدریجا تغییراتی در سازوکار پروژه خود ایجاد کنند و تولید کربن را کاهش دهند.
پیشنهاد مطالعه: فناوری بلاکچین، بزرگ‌ترین پدیده بعدی در خدمت انرژی‌های تجدیدپذیر
آینده ریفای (ReFi)
در حوزه تغییرات آب و هوایی و اثرات مخرب آن بر زیست جانداران، انتشار کربن عامل کلیدی است. در حال حاضر می‌دانیم که علت اصلی تغییرات آب و هوایی، کاهش و افزایش کربن است. به همین دلیل عمده تلاش‌های صورت‌گرفته در راستای تطابق با محیط زیست بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای معطوف شده است. با این حال کاهش انتشار کربن صرفا بخشی از پروژه است و اقدامات ضروری دیگری نیز باید در جهت تغییرات آب و هوایی صورت گیرد. با تمرکز صرف بر مسئله کربن و انتشار گازهای گلخانه‌ای، نمی‌توان بحران‌های مربوط به اثر تغییر آب و هوا بر گونه‌های زیستی، اسیدی شدن صخره‌های مرجانی و کمبود آب را حل کرد.
قیمت‌گذاری برای تحقق این اقدامات در ساختار اقتصاد سنتی کار دشواری بود. اما با تغییرات ایجادشده در سال‌های اخیر و ظهور فناوری بلاکچین، این امکان فراهم شده تا همانند پروژه کربن، سازوکاری برای تحقق اهداف بعدی طراحی شود. کمپانی‌هایی مثل Regen Network، BasinDAO و Avano؛ جزو اولین سازمان‌هایی بودند که به فعالیت در حوزه بازآفرینی ساختار اقتصاد کلان وارد شدند. این کمپانی‌ها با خلق سرمایه‌های نوین و ایجاد مشاغل جدید، توانسته‌اند فضایی را ایجاد کنند که به مرور زمان قدرت کافی برای تغییر الگوهای اقتصاد سنتی را داشته باشند.
جمع‌بندی
ریفای (ReFi) یا اقتصاد مبتنی بر بازآفرینی الگوهای سنتی، فرآیندی است که در آن سرمایه‌های مختلف در راستای ایجاد تغییرات مثبت و پایدار در اقتصاد کلان، به‌کار گرفته می‌شود. هدف ریفای عبور از سرمایه‌گذاری‌های زودبازده و ناپایدار به سمت ایجاد پروژههایی بلندمدت و پایدار است. ریفای علاوه بر منافع مالی، جوانب زیست‌محیطی، اجتماعی و سیاسی پروژه‌ها را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهد و با این روش از خسارت بلندمدت برخی از پروژههای اقتصادی جلوگیری می‌کند. در حال حاضر پروژه اصلی ریفای، کار بر روی کاهش انتشار کربن و گازهای گلخانه‌ای است. ریفای با ایجاد یک بازار جدید، تبادلی سازنده میان کمپانی‌های تولیدکننده کربن و پروژههایی که در راستای کاهش انتشار کربن فعالیت می‌کنند، برقرار کرده است.
با ورود صنعت بلاکچین به پروژههای ریفای می‌توان تاثیر گسترده‌تر و موثر‌تری بر تصحیح الگوهای سنتی داشت. عدم تمرکز شبکه بلاکچین این امکان را به توسعه‌دهندگان پروژههای ریفای می‌دهد که تمام رویداد‌ها را به‌دقت دنبال کرده و از اتلاف سرمایه و فساد جلوگیری کنند. بنابراین می‌توان گفت ادغام پروژههای ریفای و فناوری بلاکچین می‌تواند بستر مناسبی برای ورود به آینده‌ای بهتر و اقتصادی پایدارتر باشد.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاوره‌ی تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.
