شاخص ترس و طمع (Fear and Greed) چیست؟ چگونه از شاخص ترس و طمع در بازار رمز ارزها استفاده کنیم؟

آیا تا به حال با این موقعیت مواجه شده‌اید که به‌رغم داشتن یک استراتژی سرمایه‌گذاری مطمئن، طی چند ثانیه تمام اهداف تجاری مورد نظرتان به خاطر ترس و طمع سرمایه‌گذاران دیگر، نابود شود؟ آیا با شاخص ترس و طمع آشنایی دارید؟

ترس، طمع و به‌طور کلی فضای حاکم بر بازار می­تواند به واسطه محرک‌­های گوناگونی برانگیخته شود. عوامل متعددی می‌توانند ترس از دست رفتن سرمایه یا طمع کسب سود بیشتر را در سرمایه‌گذاران ایجاد کنند. به عنوان نمونه، زمانی که مؤسسه­‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی بزرگ تصمیم می‌گیرند در بازار بیت کوین سرمایه‌گذاری کنند، سرمایه‌گذاران دچار FOMO یا «ترس از دست رفتن موقعیت» می‌شوند.

این مسئله ممکن است طمع حاصل از افزایش قیمت و از دست رفتن موقعیت سرمایه‌گذاری را تشدید کند. بنابراین در چنین موقعیت‌هایی افراد با ثبت حجم بالایی از سفارشات خرید، باعث افزایش قیمت می‌شوند. در مقابل، ترس از متوقف شدن روند صعودی در قیمت‌های بالا نیز می‌تواند احساسات سرمایه‌گذاران را تحت تاثیر قرار دهد. بعضی از سرمایه‌گذاران پس از انتشار اخبار منفی درباره یک سرمایه، دچار ترس از ریزش قیمت شده و اقدام به فروش گسترده دارایی‌های خود می‌کنند.

پیشنهاد مطالعه: آموزش روانشناسی چرخه بازار (Market Cycle): پیش‌بینی سود و زیان معاملات

چگونه می‌توان فضای حاکم بر بازار را مورد ارزیابی قرار داد؟

همانطور که می‌دانید بازار ارزهای دیجیتال گاهی دچار نوسانات شدید قیمتی می‌شود. این نوسانات تا حدی تحت تاثیر واکنش هیجانی سرمایه‌گذاران به شرایط بازار است. کاربران ممکن است تحت تاثیر شرایط روانی بازار (FOMO) قرار گرفته و در یک روند صعودی برای کسب سود بیشتر میزان سرمایه‌گذاری خود را افزایش دهند.

در بازار سهام نیز مانند بازار ارزهای دیجیتال، زمانی که بروز یک بحران اقتصادی باعث افزایش فشار فروش می‌شود، سرمایه‌گذاران با ترس حاصل از کاهش ارزش دارایی‌های خود مواجه می‌شوند. در همین راستا تحلیل‌گران شاخصی را به‌عنوان معیار سنجش میزان ترس سرمایه‌گذاران ایجاد کرده‌اند که در بازار سهام آمریکا نقش موثری ایفا می‌کند.

آنچه گفته شد در شاخص نوسانات (Volatility Index) بازنمایی می‌شود‌ و با عنوان شاخص VIX نیز شناخته می­شود. این شاخص با استفاده از تغییر حجم مبادلات در بازار مشتقات، سطح هیجانات بازار را بازنمایی می‌کند. شاخص VIX بر اساس تغییر سطح هیجانات بازار، تغییر استراتژی خرید و فروش کمپانی‌های سرمایه‌گذاری و تغییر در سبد سرمایه‌گذاری افرادی با حجم دارایی بالا، تغییر می‌کند.در بازار کریپتو نیز شاخص مشابهی وجود دارد که می‌توان از طریق آن هیجانات سرمایه‌­گذاران را مورد ارزیابی قرار داد: شاخص ترس و طمع.

شاخص ترس و طمع چیست؟ چگونه می­توان از آن برای ارزیابی نتایج سرمایه‌گذاری در بازار بیت­ کوین استفاده کرد؟

این شاخص برای اندازه‌گیری میزان ترس و طمع سرمایه‌گذاران بازار ارزهای دیجیتال طراحی شده است. سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از این شاخص پس از انتشار اخبار مرتبط به بازار (چه مثبت و چه منفی)، پیش از آنکه نتایج اخبار در عملکرد قیمت تاثیر بگذارد، استراتژی خود را بر مبنای تغییر سطح هیجانات بازار مشخص کنند.

این نکته را در نظر بگیرید که تمام سرمایه‌­گذاران به شکل همزمان از اخبار مربوط به حوزه بازارهای مالی مطلع می‌شوند. این امر در بازار رمز ارزها می‌تواند بیش از بازارهای سرمایه­‌گذاری دیگر، خطر «خرید FOMO- افزایش تقاضا به علت ترس از دست رفتن موقعیت سرمایه‌گذاری» یا «فروش هیجانی (Panic Sell) – افزایش فشار فروش به علت ترس از ریزش قیمت» را تقویت کند.

با توجه به اینکه بازار رمز ارزها در بسیاری مواقع مورد هجمه عرضه و تقاضای دارایی‌ها قرار می‌گیرد، شاخص ترس و طمع می‌تواند یک ابزار مفید در ارزیابی وضعیت کلی سرمایه‌گذاران و استراتژی‌های آن‌ها باشد. بنابراین، کاربران می‌توانند با کمک گرفتن از این شاخص تحت تأثیر فضای حاکم بر بازار قرار نگرفته و در انتخاب استراتژی‌های سرمایه‌گذاری موفق‌تر عمل کنند.

شاخص ترس و طمع برای ارزیابی وضعیت بازار از سیگنال‌های منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی و تغییر روند‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت نیز کمک می‌گیرد. این شاخص برای سنجش تغییرات، بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال بزرگ را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. بنابراین شاخص ترس و طمع، اطلاعات بازار را از چندین منبع گردآوری کرده و در یک نمودار واحد بازنمایی می‌کند.

 میزان شاخص ترس و طمع رمز ارزها بین ۰ تا ۱۰۰ نوسان می‌کند. صفر نشان­‌دهنده‌ٔ غلبه ترس شدید بر سرمایه‌­گذاران است و می‌تواند محرکی برای تقویت فشار فروش باشد. در مقابل ۱۰۰ نشان‌دهنده طمع شدید است. در این شرایط، طمع برای از دست نرفتن موقعیت مطلوب و کسب سود بیشتر می‌تواند باعث افزایش فزاینده حجم تقاضا شود. در کل محدوده نوسانات این شاخص به چهار بخش زیر تقسیم می‌شود:

۰ تا ۲۴: ترس شدید (نارنجی)

۲۵ تا ۴۹: ترس (زرد)

۵۰ تا ۷۴: طمع (سبز روشن)

۷۵ تا ۱۰۰: طمع شدید (سبز)

پیشنهاد مطالعه: سوشال تریدینگ چیست؟ (Social Trading) معرفی بهترین شبکه‌‌های اجتماعی معاملات ارز دیجیتال

عوامل تاثیرگذار در محاسبه میزان ترس و طمع بازار

از آنجایی که نوسانات بیت کوین بیشترین تأثیر را بر بازار دارد، در حال حاضر فقط اطلاعات مربوط به این رمز ارز در شاخص گنجانده شده است. این واقعیت که اثر‌گذاری بیت کوین بر کل بازار ارزهای دیجیتال بسیار چشمگیر است، به مرور باعث تولید معیارهای جدیدی نیز شده است. هر یک از عناصر زیر سهمی در ارزیابی ترس و طمع حاکم بر بازار دارند:

• نوسانات قیمت (میزان تاثیرگذاری: ۲۵ درصد): این شاخص از مقایسه­ تغییرات قیمت و درنظر گرفتن حداکثر کاهش آن در چرخه‌های بازار بیت­کوین با میانگین تغییرات ​​۳۰روزه و ۹۰روزۀ قیمت محاسبه می‌شود. افزایش سطح نوسانات نشان می‌دهد که میزان هیجانات رو به افزایش بوده و فضای ترس یا طمع بر بازار حاکم شده است.

• شاخص نسبت شتاب قیمت به حجم آن (میزان تاثیرگذاری: ۲۵ درصد): این شاخص از طریق تقسیم شتاب قیمت (تفاوت قیمت لحظه‌ای با میانگین تغییرات ۳۰روزه و ۹۰روزه قیمت) بر حجم معاملات به‌دست می‌آید و میزان تاثیر‌گذاری آن بر ترس و طمع حاکم بر بازار مشابه شاخص نوسانات قیمت است. در دوره‌هایی که روند بازار صعودی و حجم تقاضا رو به افزایش است، استفاده از این شاخص می‌تواند تصویر روشنی از سطح طمع سرمایه‌گذاران به‌دست دهد.

• شبکه‌­های اجتماعی (میزان تاثیرگذاری: ۱۵ درصد): این شاخص برای ارزیابی احساسات سرمایه‌گذارانِ هر یک از رمز ارزها، هشتگ‌های (#) مختص به آن را ردیابی کرده و با توجه به تعداد واکنش‌ها، سطح هیجان بازار را می‌سنجد. به عنوان نمونه، این شاخص برای ارزیابی هیجانات بازار در سطح توییتر، نرخ تعاملات صورت‌گرفته درباره یک ارز دیجیتال را مورد ارزیابی قرار داده و اگر میزان این تعاملات بیش از وضعیت معمول باشد، از این اطلاعات برای شناسایی میزان طمع حاکم بر بازار کمک می‌گیرد.

• نظرسنجی (میزان تاثیرگذاری: ۱۵ درصد): نظرسنجی‌های موثر در میزان شاخص توسط وب‌سایتی منتشر می‌شده که در حال حاضر موقتاً بسته است.

• سلطه (Dominance) (میزان تاثیر‌گذاری: ۱۰ درصد): حجم بازار بیت‌کوین و آلتکوین‌ها اهمیت ویژه‌ای در استراتژی تجاری سرمایه‌گذاران دارد. از بیت‌ کوین به ‌عنوان راه‌حلی برای حفاظت از سرمایه در مقابل بروز نوسان‌های کاهشی استفاده می‌شود؛ چراکه نوسانات این رمز ارز با توجه به حجم بازار آن، کمتر از دیگر رمز ارزها است (ریزش بیت کوین در دوره‌های غلبه ترس کمتر است). در مقابل آلت‌کوین‌ها برای دوره‌های افزایش طمع مناسب هستند (آلتکوین‌ها با توجه به نوسانات بالاتر، معمولا برای کسب سود از تغییرات قیمت درنظر گرفته می‌شوند و برای حفظ سرمایه گزینه خوبی نیستند). بنابراین می‌توان نتیجه گرفت افزایش و کاهش تسلط بیت کوین بر بازار رمز ارزها نشانه‌ای از تغییر فضای حاکم بر بازار است. هرچند نتیجه‌گیری قطعی در این مورد محل بحث است؛ چراکه ممکن است سرمایه‌گذاران مستقل از وضعیت بازار به سمت آلت کوین‌ها جذب شوند، اما به شکل معمول افزایش تسلط بیت کوین به معنای حاکم شدن فضای ترس، و کاهش تسلط بیت کوین به معنای افزایش شاخص طمع است.

• ترند (Trend) (میزان تاثیرگذاری: ۱۰ درصدی): این شاخص با استفاده از ابزار Google Trends، میزان جستجوی کلمات کلیدی مرتبط با بیت­کوین را ارزیابی می‌کند. اطلاعات این ابزار بر مبنای­ تعداد افرادی که درباره بیت­کوین جستجو می‌کنند مرتب می‌‌شود. اگر تعداد جستجو‌های مرتبط با بیت­کوین در حال افزایش باشد، می‌توان آن را به‌عنوان افزایش تقاضای احتمالی در بازار رمز ارزها در نظر گرفت. به عنوان نمونه، افزایش نرخ جستجوی برخی از عبارات مثل «دستکاری قیمت بیت­کوین» باعث افزایش ترس حاکم بر بازار خواهد شد، درحالی‌که «پیش‌­بینی قیمت بیت­کوین» می‌تواند آغازی بر یک روند صعودی باشد.

پیشنهاد مطالعه: رخداد تسلیم بازار (Market Capitulation) در ارزهای دیجیتال چیست؟

ارزیابی شاخص ترس و طمع بر اساس تغییرات قیمت

اگر شاخص ترس و طمع سرمایه‌گذاران را در کنار نمودار قیمت بیت کوین مورد ارزیابی قرار دهیم، خواهیم دید که با کاهش شاخص ترس و طمع تا محدوده ۱۰(خط سبز) قیمت از پایین‌ترین سطح خود در پنج مرحله، به شرح زیر افزایش یافته است:

• افزایش اول: بیش از ۷۰ درصد
• افزایش دوم: بیش از ۴۵ درصد
• افزایش سوم: بیش از ۳۱۰ درصد
• افزایش چهارم: بیش از ۲۵ درصد
• افزایش پنجم: بیش از ۳۰۰ درصد

در مقابل، اگر میزان شاخص در محدوده ۹۰ قرار گیرد (خط قرمز)، قیمت بیت‌کوین از بالاترین سطح خود در دو مرحله کاهش می‌یابد:

• کاهش اول:‌ کمتر از ۴۰ درصد
• کاهش دوم:‌ کمتر از ۴۵ درصد

 در نهایت با توجه به نتیجه بررسی‌های انجام‌شده، می­توان از شاخص ترس و طمع به‌عنوان ابزاری در راستای ارزیابی روش‌های سرمایه­‌گذاری در بازار رمز ارزها کمک گرفت. با این حال، باید این نکته را هم درنظر گرفت که هدف از طراحی این شاخص‌‌‌، ارزیابی هیجانات حاکم بر بازار است و نباید از آن به‌عنوان سیگنال خرید و فروش استفاده کرد. استفاده از این شاخص به عنوان سیگنال خرید و فروش ممکن است کاربر را جذب بخشی از موج هیجانی حاکم بر بازار کند و نتیجه مطلوبی حاصل نشود.

شاخص ترس و طمع یک شاخص کوتاه‌­مدت است یا بلندمدت؟

شاخص ترس و طمع به‌طور دقیق با روند‌های بلندمدت مطابقت ندارد. این شاخص به رویدادهای خبری و تغییرات کوتاه‌مدت بازار رمز ارزها واکنش نشان می­‌دهد. به همین دلیل، بسیاری از معامله‌گران از این شاخص ترس و طمع به عنوان یک شاخص کوتاه‌­مدت استفاده می‌­کنند.

چگونه از شاخص ترس و طمع استفاده کنیم؟

سازندگان این شاخص از این روش برای ارزیابی فضای حاکم بر بازار استفاده می‌کنند: ترس شدید می‌­تواند به عنوان یک موقعیت خرید در نظر گرفته شود؛ چراکه در این حالت سرمایه‌گذاران نگران افت قیمت هستند. طمع شدید هم می‌­تواند به این معنی باشد که سرمایه‌­گذاران بیش از حد در طلب کسب سود هستند و قیمت درنهایت کاهش می‌یابد.

نگاهی اجمالی به شاخص ترس و طمع در بازار رمز ارزها

نمودار زیر شاخص ترس و طمع بازار رمز ارزها را نشان می‌دهد که بر اساس ابزار‌های سنجش بازار بیت کوین (آنچین دیتا) رسم شده است. این نمودار به ما نشان می­‌دهد چگونه فضای حاکم بر بازار بیت­ کوین در این مدت تغییر کرده است، به ویژه از ژوئن ۲۰۱۹ تا اکتبر ۲۰۲۰.

همانطور که می‌­بینید، این شاخص در اکثر مواقع در محدوده طمع قرار گرفته است (رنگ سبز) و به ‌ندرت، بیش از یک ماه به محدوده ترس شدید سقوط کرده است (رنگ نارنجی). علاوه بر این، شاخص فوق به ما نشان می‌دهد که هیجانات بیت‌ کوین با رویدادهای مهم بازار رمز ارزها در دو سال گذشته مرتبط بوده است.

بر اساس نمودار زیر می‌توان دید که شاخص در مارس ۲۰۲۰ به پایین‌ترین سطح خود رسیده است. در پی ترس حاصل از شیوع ویروس کرونا بازارهای مالی و بازار رمز ارزها از جمله اتریوم، لایت کوین، ترا و ریپل فشار فروش گسترده‌ای را تجربه کردند.

علاوه بر این شاخص در فوریه ۲۰۲۱ به بالاترین حد خود رسید. این دوره با «تابستان دیفای» همزمان شد و بسیاری از توکن‌های متعلق به صرافی‌های غیرمتمرکز رشد قابل‌توجهی را تجربه کردند. همانطور که می‌بینید شاخص، قبل از انتشار خبر ممنوعیت استخراج بیت کوین در چین، به مدت یک ماه در قله بود و پس از آن به‌شدت کاهش یافت.

در یک نگاه کلان‌مدت می‌توان دو نکته مهم را از این شاخص برداشت کرد: ۱. با انتشار اخبار منفی و کاهش قیمت­، شاخص به‌سرعت تغییر می‌کند. ۲. شاخص معمولا زمان طولانی‌تری در محدوده طمع (سبز روشن) و طمع شدید (سبز) قرار می‌گیرد.

در مجموع می‌توان گفت که فضای حاکم بر بازار بیت­ کوین در دو سال گذشته مثبت بوده است.

پیشنهاد مطالعه: آن‌چین دیتا چیست؟ آموزش تحلیل بازار رمزارزها به کمک دیتای آنچین

چگونه می‌توان مستقل از فضای حاکم بر بازار یک استراتژی سرمایه‌گذاری طراحی کرد؟

با نگاهی اجمالی به شاخص ترس و طمع، می‌توان دید که بازار می‌تواند برای دوره کوتاهی غیرمنطقی رفتار کند. ما به عنوان افرادی که قصد داریم در بازار رمز ارزها سرمایه‌گذاری ‌کنیم باید به این پرسش پاسخ دهیم که چگونه می‌توان مستقل از فضای حاکم بر بازار، استراتژی‌های تجاری موردنظر را طراحی کرد و تحت تاثیر امواج ترس و طمع بازار قرار نگرفت.

در اینجا قصد داریم چند استراتژی تجاری بهینه که بسیاری از معامله­‌گران برای مدیریت تصمیم‌گیری‌های خود از آن استفاده می‌­کنند را شرح دهیم:

۱. خلاف جهت امواج ترس و طمع حرکت کنید

بسیاری از معامله‌گران از شاخص ترس و طمع به ‌عنوان ابزاری برای تحقق الگوی Warren Buffet استفاده می‌کنند: «حریص بودن زمانی که دیگران می‌ترسند و ترسیدن وقتی دیگران حریص هستند». برای ارزیابی الگوهای تجاری خود به شاخص ترس و طمع رجوع کنید. اگر اهداف تجاری مورد نظرتان بر امواج ترس و طمع منطبق است، آن را تغییر دهید. مورگان استنلی به مخاطبینش توصیه می‌کند که «اطلاعات نامربوط را نادیده بگیرند و پیروی از اکثریت را کنار بگذارند».

۲. از استراتژی سرمایه‌گذاری «محاسبه ارزش سرمایه بر حسب دلار» استفاده کنید

محاسبه ارزش سرمایه بر حسب دلار (DCA) یک استراتژی سرمایه‌­گذاری محبوب در صنعت رمز ارزها است. این استراتژی به حذف عملکرد هیجانی و انتخاب روش‌های صحیح سرمایه‌گذاری کمک می­‌کند. استراتژی DCA شامل سرمایه­‌گذاری­‌های کوچک اما منظم در یک دوره زمانی طولانی‌مدت به‌جای یک سرمایه‌­گذاری بزرگ و پرخطر است.

۳. تنوع سرمایه‌گذاری

تحلیلگران بانک سرمایه‌گذاری مورگان استنلی به سرمایه‌گذاران توصیه می‌کنند که «الگویی را انتخاب کنید که تنوع سرمایه‌گذاری شما را افزایش و ریسک­ سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد». این استراتژی در مدیریت واکنش‌های هیجانی در نوسانات بازار به شما کمک خواهد کرد.

پیشنهاد مطالعه: آشنایی با امورمالی احیاکننده یا ریفای (ReFi)

جمع‌بندی

به‌طور خلاصه می‌توان گفت که بسیاری از معامله‌گران از شاخص ترس و طمع به عنوان شاخص سنجش هیجانات بازار استفاده می‌کنند. این ابزار می‌تواند با استفاده از مجموعه اطلاعاتی که جمع‌آوری می‌کند در تحقق یک تجارت هوشمندانه­‌تر به شما کمک کند. ارزیابی فضای حاکم بر بازار و تشخیص محرک‌های بازار، بسیاری از معامله­‌گران را در راستای داشتن عملکرد بهتر راهنمایی کرده است. با این حال، استفاده از این شاخص فقط با هدف دنبال کردن فضای حاکم بر بازار مفید است و برای استفاده از آن به‌عنوان سیگنال خرید و فروش، باید عوامل دیگری را نیز در نظر گرفت.

این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاورهٔ تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.

منابع: ۱، ۲