علم غیرمتمرکز یا به‌اختصار دیسای (DeSci) با استفاده از ابزارهای نسل سوم اینترنت یا وب ۰.۳ مثل سازمان خودمختار غیرمتمرکز (DAO)، قرارداد هوشمند و بلاکچین به غیرمتمرکز شدن علم و حل مشکل‌های انجام، انتشار و دسترسی به پژوهش‌های علمی کمک می‌کند. در واقع، دیسای (DeSci) جنبشی است که قصد دارد زیرساخت عمومی لازم برای تأمین مالی، تولید علم، بازبینی، سیستم‌های اعتبار، ذخیره‌سازی و توزیع دانش علمی را به‌صورت عادلانه و برابر، فراهم کند و در کل علم مدرن را بهبود دهد.
در یک اکوسیستم علمی توزیع‌شده، درحالی‌که همگی اجازه دارند در پژوهش علمی مشارکت کنند یا به آن دسترسی یابند، دانشمندان برای اشتراک‌گذاری و بازآفرینی دانش و ارتقای اعتبار علمی خود انگیزه دارند. در واقع، این ایده که دانش و پژوهش علمی باید به‌صورت شفاف در دسترس همگان باشد، به حقیقت می‌پیوندد. جنبش دیسای یک مدل توزیع‌شده از علم می‌سازد که آن را در برابر سانسور، دست‌کاری و کنترل قدرت‌ها و واسطه‌های مرکزی مقاوم می‌سازد. اکوسیستم دیسای محیطی است که در آن ایده‌های تازه و نامتعارف بتوانند به‌وسیلۀ دسترسی غیرمتمرکز به تأمین مالی، داده‌ها، روش‌ها و ابزارهای علمی و کانال‌های ارتباطی شکوفا شوند.
به بیان ساده، استفاده از کاربردها و ابزار بلاکچین برای غیرمتمرکز شدن واقعی علم، جلوگیری از اعمال نفوذ نهادی و سیاسی در علم و ارتقای همکاری و مشارکت شهروندان در پژوهش‌های علمی برای دست‌یابی به حقیقت، جریانی است که در قامت جنبش دیسای متحد شده‌اند.
حالا شمار روزافرون دانشمندان و فعالان آکادمیک، دنیای دیسای را به عنوان یک آلترناتیو آزاد و جهانی برای سیستم علمیِ رایج می‌شناسند. آن‌ها در حالی که برای مشارکت خود دارای انگیزه هستند، می‌توانند به‌صورت غیرمتمرکز و شفاف برای کار خود تأمین مالی کنند، آزمایش‌های خود را انجام دهند، داده‌ها را به‌اشتراک بگذارند و بینش کسب‌شده را توزیع کنند.
علم غیرمتمرکز (DeSci) چیست؟
این مفهوم بسیار جدید و ابتدایی است. به هر حال می‌توان گفت که جنبش دیسای (DeSci) در فصل مشترک دو روند کلی‌تر شکل گرفته است:
- تلاش‌های جامعه علمی برای ایجاد تحول در نحوۀ تأمین مالی پژوهش و اشتراک‌گذاری دانش علمی
- تلاش‌های جامعه کریپتو برای خارج کردن مالکیت و ارزش از دایرۀ کنترل و سلطۀ واسطه‌های قدرتمند صنایع
اما این جنبش علم غیرمتمرکز (DeSci) چیست و قرار است چه کاری کند؟ در ادامه یک راهنمای مقدماتی دربارۀ علم غیرمتمرکز (DeSci) و ویژگی‌های آن به همراه بحث‌ها و پرسش‌های داغ ارائه شده تا به این پرسش جواب دهد. در پایان مروری بر فرصت‌ها و چالش‌های بزرگ جنبش علم غیرمتمرکز خواهیم داشت.
محرک‌های جنبش دیسای (DeSci)
دیسای با هدف بهبود تأمین مالی علم، آزادسازی علم از مخازن دانش، افزایش همکاری در زمینه پژوهش علمی و حذف واسطه‌های سودجو و وابستگی به آن‌ها شکل گرفته است.
تأمین بودجه
پژوهشگران به‌طور متوسط نیمی از زمان خود را مشغول نوشتن پروپوزال به‌منظور تامین مالی پروژه‌های خود هستند. موفقیت در تأمین بودجه به‌شدت به معیار‌هایی مثل h-index بستگی دارد که برای ارزیابی اثر علمی آن‌ها استفاده می‌شود. همچنین، فشار روانی مبنی بر «منتشر کن یا هیچ!» موجب شده است که بسیاری از پژوهش‌های ترند به پژوهش‌های اساسی که شاید مانند آن‌ها سرخط خبرها و توجه‌ها را به خود جلب نکنند، ترجیح داده شوند.
مدل استاندارد فعلی برای تأمین بودجه‌ی علم به این شکل است که افراد درخواست‌های کتبی خود را به آژانس‌های تأمین مالی ارسال می‌کنند. سپس یک گروه کوچک مورداعتماد این درخواست‌ها را رتبه‌بندی می‌کنند و قبل از اعطای گرانت به نامزدها، با آن‌ها مصاحبه می‌کنند تا یک گروه محدود انتخاب شوند. جدا از ایجاد گلوگاه، این مدل در برابر بایاس (جهت‌گیری)، نفع شخصی و دخالت‌های سیاسی پنل بازبینی آسیب‌پذیر است.
در مجموع می‌توان گفت که تأمین بودجه‌ی ناکافی و نامطمئن نه‌تنها حجم علم تولیدی را کاهش می‌دهد که موجب بروز جهت‌گیری و خطای سیستماتیک در انتخاب پروژه‌های علمی می‌شود. همین برای ایجاد مشکلاتی مانند بحران تکرار (Replication Crisis) کافیست.
آزادسازی دسترسی
دسترسی آزاد به اطلاعات یک معضل اساسی دیگر در مدل‌های فعلی علم مدرن به‌حساب می‌آید. با اینکه دانش به عنوان یک کالای عمومی جهانی شناخته می‌شود، حجم وسیعی از آن پشت دیوار تعداد زیادی پایگاه داده خصوصی و یا مجلات پولی محصور مانده است. ارتقای دسترس‌پذیری انواع داده‌ها و اطلاعات، هدف اصلی جنبش علم باز (Open Science) بوده است که بیش از یک دهه قبل پدیدار شد. طرح‌های ابتکاری «علم باز» با استفاده از تأمین مالی نهادها و موسسات ملی، اثرات گسترده‌ای بر انتشار نتایج علمی به شکل دسترسی آزاد گذاشته است. به هر حال، اینکه با وجود آن‌ها علم تا چه حد رشد کرده است، محل بحث است. برای مثال، مدل‌های کسب‌وکار پرداخت- انتشار که توسط مجلات و ژورنال‌ها به‌کار گرفته شد، یک پاسخ به این طرح‌های ابتکاری «علم باز» بوده است.
در مدل‌های مدرن، به‌جای پرداخت پول برای خواندن پژوهش دیگران، دانشمندانی که به‌صورت عمومی تأمین مالی می‌شوند برای انتشار پژوهش خود باید خرج کنند. برای مثال، ژورنال Nature برای انتشار مقالات تا ۱۱هزار دلار اخذ می‌کند. برخی از فعالان حوزه تولید محتوای آکادمیک باور دارند که طرح‌ها و دستورالعمل‌های علمِ باز، معکوس عمل می‌کنند و به‌شکل فزاینده قدرت را به‌دست شرکت‌های بزرگ می‌سپارند و به متمرکزشدن علم کمک می‌کنند.
علم غیرمتمرکز (DeSci) وارد می‌شود
از بخت بد، سیستم فعلی علم بسیار متمرکز و به‌شدت به نهادها وابسته است؛ دست پژوهشگران بسته است زیرا بیش‌‍‌ازحد به تأمین مالی و تأیید مراجع رگولاتوری مشخص متکی هستند که تصمیم می‌گیرند چه مطالعه‌ای انجام شود یا نشود.
جدا از تأمین مالی، دسترسی محدود به اطلاعات یک مشکل اساسی دیگر است که گریبان‌گیرِ علم مدرن شده است. بخش غالب داده‌ها و اطلاعات علمی، خارج از دسترس عموم مردم است. همچنین، انتشار مقاله در بسیاری از مجله‌های علمی مهم پرهزینه و گران است. به همین علت، همۀ افراد مستعد توان پرداخت لازم برای اشتراک‌گذاری اکتشافات علمی خود با دنیا را ندارند.
با اینکه چارچوب‌های علم باز و جنبش دیسای به‌لحاظ ارتقای دسترس‌پذیری دانش هدف یک‌سانی دارند، اما دیسای به‌هیچ‌عنوان نسخه دومی از علم باز نیست. دیسای یک جنبش مجزاست که اهدافی درحال رشد و متنوع دارد. این فناوری کمک می‌کند تا از نو دربارۀ سیستم فعلی تولید علم بیندیشیم.
آنچه در اصل این جنبش را متمایز می‌کند، استفاده از ابزارهای بلاکچین است. مشابه با انقلاب بلاکچین در سایر صنایع، در اینجا نیز مدل‌های مالکیت و حکم‌رانی متمرکز توسط مدل‌های وب ۰.۳ و مالکیت توزیع‌شده به چالش کشیده می‌شوند.
آغاز نوآوری بلاکچین در حوزه دانش علمی به سال ۲۰۱۵ باز می‌گردد. به‌هرحال، تا سال ۲۰۲۱ و رشد انفجارگونۀ راه‌اندازی پروژه‌های دیسای، این اقدامات در قامت یک جنبش بزرگ متحد نشدند و علم غیرمتمرکز از دید افراد پنهان مانده بود. برای مثال فروش اولین کلکسیون NFT علم آزاد که به ارزش ۱۳ اتر انجام شد یا راه‌اندازی چندین DAO با محور علم و یا حتی ایجاد یک پنل گفت‌و‌گو در رویداد بلاکچین LisCon در ماه اکتبر سال گذشته، مجموعه‌ای از فعالیت‌های این موج جدید هستند.
چشم‌انداز دیسای یک ترکیب از سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAOs) است که با یکدیگر پیوند دارند. برخی از آن‌ها فقط به جنبه‌های خاص از پژوهش علمی ( برای مثال، تأمین مالی، بازبینی، دسترس‌پذیری، انگیزه‌بخشی) می‌پردازند. برخی دیگر نیز توجه خود را به یک زمینۀ علمی خاص، برای مثال علوم فناوری زیستی (Biotech) معطوف می‌کنند. سازمان‌های خودگردانِ PsyDAO، LabDAO، vitaDAO و Molecule برخی از این نمونه‌ها هستند.
به علاوه، بسیاری از محققان و دانشمندان، به‌صورت فردی، با راه‌اندازی توکن‌های پژوهش خود، به امتحان و آزمون و خطا با فناوری دیسای می‌پردازند. در تمام این سطوح، از ایده‌های تئوری صِرف گرفته تا آزمایش‌های فنی با مقیاس کوچک تا اقدامات بازیگران سازمان‌یافته که پروژه‌های بزرگ را تأمین مالی می‌کنند، جنبش دیسای درحال رشد و توسعه است.
دیسای چگونه از بلاکچین بهره می‌برد؟
قرارداد هوشمند
درحالی‌که از طرفی دانشمندان، کار بازبینی مقاله‌های علمی را به‌صورت رایگان و بدون دستمزد انجام می‌دهند، از طرف دیگر، صنعت انتشار مقالات آکادمیک سود هنگفتی را به‌عنوان یک واسطه کسب می‌کند. قراردادهای هوشمندِ یک پلتفرم مثل Ants Review تاکنون به‌خوبی نشان داده‌اند که قادر هستند به‌صورت مستقیم بین محققان و اعضای بازبینی علمی (reviewers) میانجی‌گری کنند و با استفاده از توکن‌ها و مکانیزم‌های پاداش برای این‌کار انگیزه ایجاد کنند.
پیشنهاد مطالعه: قرارداد هوشمند چیست؟ (Smart Contract)
جامعه‌های دارای انگیزه
رمز ارزها و توکن‌های NFT می‌توانند در زمینۀ انگیزه‌بخشی برای اشتراک‌گذاری، بازبینی و جمع‌آوری انواع مختلف اطلاعات علمی مفید واقع شوند. برای مثال، توکن‌ها به کسانی داده می‌شوند که اطلاعات را به نسخه‌های هوشمند (که داده‌های متن باز را به پروتکل‌های غیرمتمرکز متصل می‌کنند) تبدیل کنند. این توانایی، مدل‌های جدیدی برای اشتراک‌گذاری، انتشار و بازبینی علم معرفی می‌کند.
این جوامعِ دارای انگیزه، به‌ویژه در مورد کیفیت و سودمندی نسخه‌های آماده (Pre-prints) نقش مهمی دارند. نسخه‌های آماده برای رشد سریع علم در یک زمینه خاص ضروری هستند. در دوره پاندمی کرونا به‌وضوح شاهد اتکای دانشمندان به آن‌ها بودیم.
مبارزه با سانسور
تاکنون شکایت‌های بسیاری به‌علت دخالت سیاسی نهادها و ادارات دولتی آمریکا در علم و دانش مطرح شده است. ویژگی پایداری و غیرقابل‌تغییر بودن بلاکچین این پدیدۀ انقلابی را به‌عنوان محلی تعریف می‌کند که کاربران می‌توانند در آن داده‌ها و اطلاعات خود را برای همیشه ذخیره کنند و در هر زمان و مکانی به آن‌ها دسترسی داشته باشند. همین موضوع باعث شده که از ابزارهای بلاکچین برای مقابله با سانسور و دست‌کاری علمی استفاده شود.
مدل‌های تأمین مالی مبتنی بر بلاکچین
همان‌طور که اشاره شد، دانشمندان، گروه‌های تحقیقاتی و سازمان‌های علمی درحال آزمایش بر راه‌اندازی توکن‌ها و انواع DAO برای تأمین مالی علم هستند. این سناریوها برای آینده محتمل هستند:
- پذیرش و به‌کارگیری مدل‌های مبتنی بر بلاکچین تأمین مالی کالای عمومی؛ برای مثال، تأمین مالی کوادراتیک (Quadratic Funding)، تأمین مالی پس‌نگر (Retroactive Funding) با استفاده از پروتکل‌ها و پلتفرم‌های اختصاصی
- پذیرش و به‌کارگیری پروتکل‌های دیفای (DeFi) برای ساخت کانال‌های بلندمدت و پایدار برای تأمین مالی علم
- بازگشت دادن ارزش حاصل از خروجی‌های تجاری (برای مثال، توکن‌های NFT دارایی فکری داروها) به‌سوی تأمین مالی مطالعات بنیادی که به توانمندسازی جوامع علمی خودپایدار می‌انجامد.
اعتبار (شهرت) قابل‌تأیید
در حال حاضر، شهرت دانشمندان و درنتیجه قدرت آن‌ها در تأمین مالی پژوهش خود به معیارهای پژوهشی (مثل h-index) گره خورده است. فناوری بلاکچین وعده داده که آن‌ها می‌توانند با انجام فعالیت‌هایی مانند بازبینی، سرپرستی، راهنمایی و یا اشتراک‌گذاری داده‌ها و اطلاعات علمی، توکن‌های NFT دریافت کنند. کلکسیون‌های NFT به‌عنوان یک سند دیجیتال قابل‌تأیید و غیرقابل‌جعل، نمایندۀ مناسبی برای اعتبار مشارکت‌کنندگان در علم هستند. این توکن‌ها برای فعالیت‌های گوناگون دانش‌پژوه‌ها، انگیزه ایجاد می‌کنند. گروه‌های تحقیقاتی با استفاده از یک کیف‌پول دیجیتال اشتراکی به‌مثابه یک آزمایشگاه غیرمتمرکز و انجام فعالیت‌های آکادمیک، اعتبار علمی خود را افزایش می‌دهند.
پیشنهاد مطالعه: امن‌ترین کیف پول های NFT در سال ۲۰۲۲
هم‌زمان که آموزش و یادگیری در موسسات علمی بیش از پیش به‌صورت آنلاین انجام می‌شود، اکوسیستم دیسای (DeSci) نیز به یک جایگزین مناسب برای سیستم علمی- آموزشی رایج تبدیل می‌شود. اعضای اکوسیستم می‌توانند در عین حال که می‌آموزند، با مشارکت در فعالیت‌های جامعه (برای مثال فعالیت‌های معمول در نوشتن یک پایان‌نامه مانند مرور ادبیات، جمع‌آوری و پالایش داده و یا نوشتن تحلیل) اعتبار علمی خود را گسترش دهند و پاداش مشارکت خود را نیز دریافت کنند. توانایی مشارکت در یک کالای عمومی مهم مانند علم تنها با اتصال به اینترنت، کمک می‌کند برای نخستین بار با نخبه‌سالاری تاریخی که این حوزه را آلوده ساخته، مبارزه کنیم.
مالکیت
پارادایم علمِ باز (Open Science) به‌علت ریسک‌های بالقوه و گرایش به‌سوی یک پلتفرم بزرگِ واحد، در نهایت به تصاحب علم می‌انجامد و برای همین نیز دچار بدنامی شده است. بر عکس، در اکوسیستم دیسای تمامی جنبه‌های مختلف علم (برای مثال، بازبینی علمی، تأمین مالی و سیستم‌های اعتبار علمی) تحت حکم‌رانی جامعۀ متخصص و جداگانه قرار دارند. این تحول به‌تنهایی ریسک سلطۀ یک یا چند پلتفرم واحد را حذف می‌کند. به‌علاوه، یک بدنۀ علمیِ مقاوم به آینده می‌سازد که از آن در برابر تغییرات سریع فناوری‌ها و تهدید‌های ظاهرشونده محافظت می‌کند.
فرای این موضوع، ذینفعان جدید علم، جوامع اکوسیستم دیسای هستند. برای مثال، ارزش تولیدشده از طریق توکن‌های NFT دارایی فکری که ممکن است در تصرف یک DAO باشند، می‌تواند دوباره در تأمین بودجه تولید دانش جدید و در تلاش برای ساخت اکوسیستم‌های علمی خودپایدار استفاده شود. واکسن کووید را در نظر بگیرید؛ یک اختراع علمی که با کمک فناوری‌هایی ساخته شد که بر پایۀ دهه‌ها پژوهش و کوشش علمی توسعه داده شده‌اند. توانایی جوامع باز و آزاد در تعیین قیمت واکسن و برگشت دادن سودهای حاصل‌شده به چرخۀ تأمین مالی علم غیرمتمرکز، به‌شدت بر بهبود سلامت و رفاه جامعه جهانی اثرگذار است.
دیسای چگونه علم را بهبود می‌دهد؟
لیست کاملی از مسائل سیستم علمی سنتی و چگونگی اثرگذاری دیسای (علم غیرمتمرکز) در رسیدگی به این مشکلات وجود دارد:
| علم سنتی | علم غیرمتمرکز (دیسای) |
| گروه‌های متمرکز کوچک و بسته، توزیع منابع مالی را کنترل می‌کنند | توزیع منابع توسط جامعه با استفاده از DAO یا تأمین مالی کوادراتیک |
| سازمان‌های بودجه، تأمین مالی و نهادهای درونی همکاری بین افراد را محدود می‌کنند | افراد با دیگران از سراسر دنیا در قالب تیم‌های پویا همکاری می‌کنند |
| تصمیم‌گیری تخصیص بودجه، زمان برگشت طولانی و شفافیت کمی دارند | تأمین مالی به‌صورت آنلاین و شفاف انجام می‌شود و سازوکارهای مالی جدید امتحان می‌شوند |
| اشتراک‌گذاری منابع آزمایشگاهی آهسته و نامفهوم انجام می‌شود | اشتراک‌گذاری منابع آزمایشگاهی با نوآوری‌های وب ۰.۳ آسان و شفاف است |
| پژوهش‌ها از طریق مسیرهای ثابتی منتشر می‌شوند که اغلب ناکارآمد، جهت‌گیرانه و استثمارگونه هستند | مدل‌های انتشار جدیدی از راه‌کارهای وب ۰.۳ برای اعتماد، شفافیت و دسترسی همگانی استفاده خواهند کرد |
| کار مطالعاتی اغلب بدون دستمزد است و تمام منافع به بنگاه‌های انتشاراتی می‌رسد | کاربران از پژوهش و کار مطالعاتی خود، توکن و اعتبار به‌دست می‌آورند |
| مالک دارایی فکری تولیدشده، نهادهای محلی هستند و دسترسی حقوق مالکیت فکری، شفاف نیست | حق مالکیت دارایی فکری در اختیار پژوهشگر است که با شرایط شفاف، قابل‌توزیع هستند |
| پژوهشگران تمایل بیشتری به اشتراک‌گذاری آزمایش‌هایی دارند که نتایج مطلوبی داشتند (بایاس انتشار) | اشتراک‌گذاری تمام مراحل پژوهش شامل داده‌ها اعم از موفق و ناموفق با نمایش تمام مراحل به‌صورت آنچین |
بحث‌ها و پرسش‌ها درباره علم غیرمتمرکز (DeSci)
همچنان که یک جنبش شکل می‌گیرد، تعدادی مجهولات و بحث‌های فراگیر خودنمایی می‌کنند:
آیا دیسای (DeSci) نام مناسبی است؟
با اینکه غیرمتمرکزبودن اصلی‌ترین ویژگی این نوآوری است، عده‌ای باور دارند که این ویژگی همواره به‌خوبی معرف آن نیست. از طرف دیگر، بسیاری با قسمت دوم (سای) این اسم مشکل دارند و مدعی هستند که این اکوسیستم باید انواع دیگر حرفۀ پژوهشگری مانند هنر، علوم بشر و سیستم‌های دانش بومی را نیز شامل شود.
جنبش دیسای حول چه مفهومی متحد شده است؟
جنبش دیسای در حال حاضر از نبود مجموعه‌ای روشن از ارزش‌های مشترک رنج می‌برد. بخش‌های مختلف این اکوسیستم توسط مشکلاتی تعریف شده‌اند که آن بخش، برای حل آن‌ها تلاش می‌کند. اگر قرار است که یک فرهنگ تازه در علم پدیدار شود، جنبش دیسای به‌طور حتم از متحدشدن فرای قواعد معمول، بهرۀ زیادی خواهد برد.
دیسای در نهایت به نفع چه کسی تمام می‌شود؟
علم مدرن در خدمت ترکیبی از صنایع مثل صنعت انتشار، آموزش عالی و زیست- دارو است. برای شناخت اینکه کالای عمومی دانش در پایان باید در خدمت چه‌کسانی یا چه‌چیزهایی باشد و اینکه فناوری بلاکچین چگونه به دست‌یابی آن‌ها کمک می‌کند، نیاز به ارزیابی دارد.
دیسای چگونه از علم در برابر بایاس (سوگیری) حاصل از تجاری‌سازی بلاکچین محافظت می‌کند؟
جوامع اکوسیستم دیسای ممکن است به‌جای پژوهش‌های بنیادی و اساسی به پروژه‌های تجاری (مانند پروژه‌هایی که قابلیت تبدیل‌شدن به دارایی فکری و تجاری‌شدن دارند) رأی دهند. برای حذف این جهت‌گیری، سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAOs) می‌توانند سودهای حاصل از پژوهش‌های تجاری را به حوزه بنیادی و اساسی موردنظر بازگشت دهند. همچنین، دانشمندان می‌توانند بلاکچین را برای ردیابی استفادۀ بعدی هر داده یا اطلاعات علمی تولیدشده، به‌کار گیرند. با این وجود، تولید پژوهش‌های بنیادی که سرچشمۀ پژوهش‌های تجاری پایین‌دستی هستند، حق‌تألیف یا حق امتیاز (Royalty) بگیرند.
باید دید که DAOها چگونه با کمک هم به روشن شدن این مجهولات کمک می‌کنند. برای این هدف، یک پرسش آشکار وجود دارد: پروژه‌های دیسای تا چه حد باید به‌عنوان یک جنبش متحد شوند یا در قالب پروژه‌های مجزا و مستقل عمل کنند؟
چالش‌های دیسای
کیفیت علمی
افراد غیرمتخصص در حوزۀ علم تا چه اندازه می‌توانند یک پژوهش علمیِ باکیفیت را از یک نمونه ضعیف تشخیص دهند؟ برای همین به سیستم‌های اعتبار و حکم‌رانی قدرتمندی نیاز داریم. برای مثال، یک راه‌کار این است که دانشمندان تأیید‌شده می‌توانند درخواست‌های گرانت را در بین جامعۀ وسیع‌تری به نمایش و رأی‌گیری بگذارند.
پل‌های ارتباطی بین علم غیرمتمرکز و علم سنتی می‌توانند به ارزیابی کیفیت کمک کنند. برای مثال، حامیان مالی سنتی مانند خیریه‌های پزشکی، از پروژه‌هایی که خود قادر به حمایت از آن‌ها نیستند تعریف می‌کنند. همچنین DAOها باید نوعی از سیستم‌های حکم‌رانی طراحی کنند که موارد استثنایی را در بر گیرند. برای مثال، چه می‌شود اگر جامعۀ یک DAO مورد نفوذ تعداد زیادی از مدافعان صاف‌بودن زمین قرار گیرد و آن‌ها بتوانند وجوه خزانه را به سمت این موضوعات منحرف کنند؟
ساخت پروتکل‌های دیسای
کوشش برای غیرمتمرکز کردن علم سال‌هاست که آغاز شده است. پروژه‌های جدید باید نقاط قوت و ضعف پروژه‌های قبلی را بفهمند و در کل با یک نگاه تاریخی به ساخت پروتکل‌ها بپردازند. جنبش دیسای با آزمایش روی انواع بلاکچین، به‌ویژه بلاک‌چین‌های کم‌کارمزد و سازگار با محیط‌زیست بپردازند.
اولویت‌بندی اهداف نهایی
در نهایت، دیسای یک جنبش است که به آزمایش با یک مجموعه ابزار جدید برای غیرمتمرکز کردن علم می‌پردازد. برای موفقیت، این ابزار باید کاملا عادی شود و با کار روزمره دانشمندان به‌شکل مناسبی ترکیب شود. برای همین، دیسای باید بتواند بر توانمندسازی دانش‌پژوهان برای تولید علم خوب تمرکز کند و از طریق همین علم خوب اثبات کند که صرفا به خود ابزارها مشغول نبوده و به هدف اصلی خود رسیده است.
با جنبش دیسای (DeSci) همراه شوید
اگر به آخرین رویدادها و اخبار حوزۀ نوظهور دیسای (DeSci) علاقه‌مند هستید و یا می‌خواهید به یک DAO ملحق شوید، در ادامه لیستی از منابع جامعۀ دیسای وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توانید با این جنبش همراه شوید.
برای آن‌ها که به یادگیری دربارۀ پروژه‌های موجود در زمینۀ دیسای و چگونگی مشارکت در آن‌ها مایل هستند، وب‌سایت The DeSci Wiki منبعی مناسب است. در شبکه اجتماعی تلگرام می‌توانید از Blockchain of Science و Women in web3 x science استفاده کنید. در شبکه دیسکورد، به DeSci World و Opscientia مراجعه کنید. همچنین می‌توانید این افراد تأثیرگذار را در توئیتر دنبال کنید:
- بیانکا تروو (Bianca Trovo) – بنیان‌گذار Ants Review
- پل کولاس (Paul Kohlhaas) – هم‌بنیان‌گذار پلتفرم Molecule
- تایلر گولاتو (Tyler Golato) – هم‌بنیان‌گذار Molecule و یک از اعضای هسته پروتکل‌های VitaDAO و PsyDAO
- جوزلین پرل (Jocelyn Pearl) – میزبان پادکست Lady Scientist و هم‌بنیان‌گذار LabDAO و OpenAccessDAO
- اریلا کلر- رایلی (Ariella Coler-Reily) – سردبیر VitaDAO
پیشنهاد مطالعه: ۵ نقد مهم به ریفای یا امور مالی احیاکننده (ReFi)
جمع‌بندی
در این مقاله زیرساخت معیوب و متمرکز فعلی برای علم توصیف شد و یک معرفی اجمالی از چگونگی تشکیل جنبش دیسای بر اساس بلاکچین، قرارداد هوشمند و توکن NFT ارائه شد. اکوسیستم دیسای (علم غیرمتمرکز) یک ابزار قوی برای استقرار کارآمد و منصفانه چشم‌انداز علم است که واسطه‌های سودجو را کنار می‌زند و دانش را به عنوان بنیادی‌ترین کالای عمومی از نو تعریف می‌کند.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاوره‌ی تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.
