بانک‌گریزی چیست (Bank Run) و چه تاثیری بر صرافی‌های ارز دیجیتال می‌گذارد؟
وقتی صحبت از سرمایه‌گذاری می‌شود، به نقش تاثیرگذار احساسات و ترس در این حوزه باید اشاره کرد. زمانی که اخبار بد یا شایعات شروع به پخش‌شدن حول محور موضوعی می‌کنند، به آسانی منجر به بحران‌های مالی می‌شوند. بانک‌گریزی، که در آن سپرده‌گذاران بخش زیادی از پول نقد خود را به‌سرعت از بانک‌ها خارج می‌کنند، تا به‌امروز نیز درحال وقوع است. برای صرافی‌های رمزارزی که از بیمه و پشتیبانی مناسبی برخوردار نیستند، این موضوع می‌تواند مشکل بزرگی ایجاد کند و باعث ازدست‌رفتن سرمایۀ افراد شود. چندین روش برای جلوگیری از بانک گریزی (Bank Run) و محافظت از سرمایه‌های شما وجود دارد. حتی اگر نگران صرافی رمزارزی که از آن استفاده می‌کنید یا دارایی‌ای که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید هم نباشید، از این راهنما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تاثیرات بانک‌گریزی بر روی سیستم‌های مالی و همۀ افراد درگیر در این مسئله، استفاده کنید.
بانک‌گریزی چیست؟ (Bank Run)
بانک‌گریزی زمانی اتفاق می‌افتد که بخش بزرگی از سپرده‌گذاران پول‌های خود را همزمان از یک بانک برداشت می‌کنند، که معمولاً هم به دلیل ترس از ورشکستگی یا نبود ذخایر مالی در آن بانک است. در صرافی‌های رمزارزی مانند«FTX» و «Terra» نیز، بخش بزرگی از کاربران در مدت‌زمان کوتاهی پس از ریزش‌های قیمتی قابل‌توجه در رمزارزهای بومیِ این صرافی‌ها و به دلیل ترسِ از دست دادن ارزش دارایی‌شان، شروع به برداشت سرمایۀ خود کردند.
چگونه بانک‌گریزی اتفاق می‌افتد؟
زمانی که تعداد زیادی از سپرده‌گذاران سرمایه‌های خود را در مدت‌زمان کوتاهی برداشت می‌کنند، موسسات مالی، منابع مالی‌ای که در اختیار دارند را از دست می‌دهند. در زمان وقوع بانک‌گریزی، مشکلات معمولاً از مقدار غیرقابل پیش‌بینیِ برداشت سرمایه‌ها شروع می‌شود. موسسات مالی لزوماً برای انجام تعهدات‌شان کمبود بودجۀ مالی ندارند؛ بلکه همزمان با وقوع چنین بحران‌هایی منابع مالی کافی در دستشان نیست. اگر این اتفاق برای یک بانک یا یک صرافی رمزارزی بیفتد، راه‌حل آن قطعاً جمعآوری سرمایه از جای دیگری نخواهد بود.
فدرال رزرو ایالات متحده، محدودیت نقدینگی به این معنی که تا چه میزان می‌توانند ذخیرۀ نقدی در هر موقعیت مکانی داشته باشند را، برای بانک‌ها تعیین کرده است. این مقدار پول براساس تقاضای معمول بوده و برای محدودکردن خطر ریسک در نظر گرفته شده است. علاوه‌براین، بانک‌ها سپرده‌های مشتریان‌شان را به‌صورت وام در اختیار مشتریان دیگر قرار می‌دهند، یا در سرمایه‌گذاری‌های دیگر استفاده می‌کنند. به منظور حمایت از مصرف‌کنندگان، سیستم بانکی به بانک‌ها اجازه می‌دهد بخش بزرگی از واریزی‌هایشان را قرض دهند یا سرمایه‌گذاری کنند، ولی باید میزان مشخصی از دارایی را برای تحت پوشش قرار دادن برداشت‌های مشتریان، در اختیار داشته باشند.
در زمان بانک‌گریزی، بانک‌ها به افزایش نقدینگی سریع برای پوشش تمامی برداشت‌های مشتریان‌شان نیاز دارند. این اتفاق سبب می‌شود که بانک‌ها به‌سرعت دارایی‌های خود را به‌منظور جلوگیری از ورشکستگی بفروشند. درحالی‌که بانک‌های مرکزی می‌توانند به بانک‌های تجاری به عنوان آخرین راه‌حل وام دهند، اما این راه همیشه برای سرپا نگه داشتن یک بانک کافی نیست. در صرافی‌های رمزارزی، بانک‌گریزی می‌تواند برای سرمایه‌گذاران مخرب باشد. بعضی از صرافی‌ها میلیاردها دلار تراکنش انجام می‌دهند و این درحالیست که کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) قوانین حفاظت از مشتری را که دارایی‌های کارگزار و مشتری را از یکدیگر جدا می‌کنند، به‌اجرا گذاشته است. به همین دلیل بسیاری از کارگزاران برای انجام معاملات خود از متولیان استفاده می‌کنند. بسته به نحوۀ انتقال و یا استفاده از دارایی‌ها، ممکن است برخی از منابع مالی الزامات یکسانی نداشته باشند. زمانی که سرمایه‌گذاران تلاش می‌کنند تمامی سرمایۀ خود را در مدت‌زمانی کوتاه برداشت کنند، سبب بروز مشکلات بالقوه بیشتری می‌شوند.
چه عواملی باعث ایجاد بانک‌گریزی می‌شوند؟
چندین دلیل برای شروع یک بانک‌گریزی وجود دارد. تاریخ نشان داده که بانک‌گریزی به دلایلی مانند اینکه تعدادی از مردم فکر می‌کردند سرمایه‌گذاری‌شان بسیار مخاطره‌آمیز است و تصمیم به بیرون کشیدن داراییهایشان گرفته‌اند، به‌وجود نیامده است. در بسیاری از موارد، بانک‌گریزی پاسخی به عوامل خارجی سیاسی و اقتصادی است. برای مثال، سقوط بازار سهام در سال ۱۹۲۹ وحشت زیادی ایجاد کرد؛ بسیاری از آمریکایی‌ها ترجیح دادند پول نقد در دست داشته باشند تا آن را در جایی نگهداری کنند. شایعات مبنی بر اینکه تمام ذخایر نقدی بانک‌ها رو به اتمام است، سبب ایجاد اولین بانک‌گریزی‌ها شد. امروزه، اکثر بانک‌گریزی‌ها بی‌سروصدا و در سکوت اتفاق می‌افتند. مردم دیگر صف‌های طولانی پشت در بانک‌ها برای خارج کردن دارایی خود نمی‌بندند؛ بلکه این کار را دیجیتالی و از طریق حساب‌های آنلاین خود انجام می‌دهند. اگر بانکی در خطر سقوط باشد، رویه‌های سختگیرانه‌ای برای جلوگیری از آن، مثل دریافت پول از بانک‌های مرکزی، یا اجازه دادن به بانک دیگری برای تصاحب بانک ورشکسته، وجود دارد. بانک‌گریزی‌ها، چه بی‌سروصدا باشند و چه برعکس آن، بسیار سریع و غیرمنتظره هستند. این‌گونه اتفاقات در صرافی‌های رمزارزی نیز اغلب دارای نشانه‌های هشداردهنده‌ای است که نشان می‌دهد صرافی دچار مشکل شده است.
شهرت بد
کوچکترین تبلیغات می‌تواند رمزارزها را با مسیر متفاوتی در رابطه با ارزش‌شان روبه‌رو کند. به دلیل اینکه بسیاری از رمزارزها دارایی‌های پرریسک محسوب می‌شوند، ایجاد ترس در میان جامعۀ سرمایه‌گذارشان به تلاش زیادی نیاز ندارد. چند توییت بد در رابطه با یک دارایی رمزارزی می‌تواند سبب شود بخش زیادی از سرمایه‌گذارانش در مورد داشتن این رمزارز تجدیدنظر کنند، که این امر سبب کاهش قابل‌توجهی در ارزش رمزارز در صورت کمبود خریدارنش می‌شود.
مدیریت سرمایه
اثبات ذخایر (Proof of Reserves) برای صرافی‌های رمزارزی بسیار ضروری است. راستی‌آزمایی همیشه توسط شخص ثالث انجام می‌گیرد و می‌تواند سرمایه‌هایی را که سوءمدیریت می‌شوند نشان دهد. حتی اگر یک صرافی درحال انجام فعالیت‌های بانکی ذخیره کسری باشد، باید بتواند به راحتی دارایی‌هایش را ردیابی کرده و به آن‌ها دسترسی داشته باشد. از آنجایی که مقررات برای صرافی‌های رمزارزی متفاوت است، عوامل مختلفی وجود دارند که می‌تواند منجر به اشتباهات حسابداری یا سوءمدیریت سرمایه‌ها شود.
تاثیرات بانک‌گریزی
بانک‌گریزی چندین تاثیر کوتاه و بلندمدت دارد. علاوه بر تأثیرگذاری بر مؤسسات مالی و مشتریان، بانک‌گریزی می‌تواند همانند جرقه‌ای سبب ایجاد تغییراتی در سیاست‌های فدرال رزرو شود. در اینجا برخی از مواردی که بانک‌گریزی بر روی آن تاثیر می‌گذارد آورده شده است.
تاثیر بر روی شرکت‌ها و صرافی‌های رمزارز
اگر بانک‌گریزی اتفاق بیفتد و یک شرکت یا صرافی رمزارزی پول نقد کافی برای کنترل شرایط نداشته باشد، می‌تواند باعث بی‌اعتباری نام و برندش شود. حتی اگر موسسه دیگری یا بانک مرکزی به شرکت یا صرافی کمک کند، نگهداری منابع مالی مشتریان حتی برای مدت کوتاه هم ممکن است منجر به مشتریان کمتر شود. علاوه بر مسائل مربوط به روابط عمومی، بانک‌ها و صرافی‌ها می‌توانند درگیر مشکلات نقدینگی نیز بشوند. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که بانک نتواند کمک مالی بگیرد و باید به‌سرعت دارایی‌هایش را اغلب با ضرر تبدیل به پول نقد کند تا از سقوطش جلوگیری شود. اگر مبلغ بدهی بانک از مقدار پول نقدی که تولید می‌کند بیشتر باشد، می‌تواند منجر به ورشکستگی‌اش شود.
تاثیر بر کاربران
بسته به سرعت بانک‌گریزی، مشتریان ممکن است زمان کافی برای عکس‌العمل نداشته باشند. در صرافی‌های رمزارزی، ترس می‌تواند به‌سرعت پخش شود، بخصوص اگر توکن بومی خود صرافی با کاهش ارزش مواجه گردد. این اتفاق می‌تواند یک اثرِ گلولۀ برفی ایجاد کند و سبب شود پلتفرم یا دارایی‌های یک صرافی در عرض چند ساعت یا چند روز بی‌ارزش شوند. اگر صرافی تعطیل شود یا دارایی‌هایش تقریباً ارزش خود را از دست بدهند، مشتریانش نیز به راحتی کل سرمایه خود را از دست می‌دهند. بزرگترین تفاوت این بحران بین بانک و صرافی رمزارز، در مقررات FDIC و بیمه سپرده است. این عوامل به جلوگیری از فروپاشی سیستم مالی و ورشکستگی بانک‌ها کمک می‌کنند، ولی معمولاً در صرافی‌ها وجود ندارند.
چگونه از بانک‌گریزی جلوگیری کنیم؟
دولت اقدامات متعددی برای جلوگیری از بانک‌گریزی انجام داده است. در سال ۱۹۹۳، کمیتۀ FIDC برای حفظ ثبات و تنظیم مقررات در این حوزه تاسیس شد. بانک‌گریزی را می‌توان از طریق چندین روش کاهش داد یا از آن جلوگیری کرد:
کندکردن روند
بانک‌گریزی به‌جای مسائل واقعی مانند سوءاستفاده از منابع مالی توسط موسسات در این حوزه، معمولاً ناشی از ترس و وحشت است. کندکردن روند تنها به محافظت از دارایی‌های بانک یا صرافی کمک نمی‌کند، بلکه یک دورۀ استراحت را نیز برای این پلتفرم‌ها فراهم می‌کند. اگر یک بانک یا صرافی با بحران بانک‌گریزی روبرو شود ممکن است برای مدت کوتاهی تعطیل شود. بازرسان همچنین ممکن است در این دوره فعالانه برای جمعآوری مدارکی برمبنای اثبات ذخایر موجود تلاش کنند تا باعث آرامش‌خاطر عمومی شوند.
قرض دادن پول
بعد از کندشدن روند بانک‌گریزی تا حد ممکن، بانک‌ها و صرافی‌ها نیاز به جمعآوری سرمایه برای پوشش تمامی برداشت‌ها دارند. برای بانک‌های تجاری، این معمولاً به این معنی است که از سایر موسسات یا بانک‌های مرکزی برای پوشش‌دهی وام‌های کلان و افزایش ذخایر نقدینگی‌شان قرض بگیرند. تعدادی از صرافی‌های رمزارزی نیز ممکن است یک صندوق پوشش سرمایه ارائه دهند. برای مثال، صرافی Binance یک صندوق پوشش سرمایۀ یک میلیارد دلاری به‌دنبال سقوط صرافی FTX برای کمک به پوشش‌دهیِ مالی صنعت رمزارزها، ارائه داده است.
بیمه کردن سپرده‌ها
بیمه کردن سپرده‌ها این ضمانت را به سرمایه‌گذار و مصرف‌کننده می‌دهد که درصورت ورشکستگی بانک یا صرافی یا مسائل دیگری در سیستم مالی، پول خود را پس خواهد گرفت. بخشی از دلیل ویرانگر بودن بانک‌گریزی در جامعۀ رمزارزی این است که کمیتۀ FIDC دارایی‌های سرمایه‌گذاران را مانند آنچه که برای بانک مرکزی انجام داده، بیمه نمی‌کند. در صورت سقوط یک بانک، FIDC به بانک‌های دیگر اجازه می‌دهد تا بانکی را که مشکل دارد خریداری کنند و مشتریان بانک‌ها هم معمولاً می‌توانند بدون وقفه به دارایی خود دسترسی پیدا کنند.
تنظیم نمودن سپرده‌های مدت‌دار
یکی از روش‌های پیش‌گیری از بانک‌گریزی، تشویق مداوم سرمایه‌گذاران به خارج نمودن داراییهایشان از صرافی یا بانک است. این کار معمولاً با ارائۀ درصدی از سود انجام می‌گیرد. گاهی اوقات، سپرده‌ها برای یک دورۀ معین تنظیم می‌شوند؛ به این معنی که کاربر واریز می‌کند و در پایانِ مدت از پیش تعیین‌شده می‌تواند سپرده‌اش را برداشت کند.
چطور از سرمایۀ خود در زمان بانک‌گریزی محافظت کنیم؟
سرمایه‌گذاران پس از دیدن تاثیرات چنین بحران‌هایی بر روی صرافی‌های رمزارزی هوشیارتر شده‌اند. مشاهدۀ اقدامات انجام‌گرفته توسط صرافی‌ها در بحران‌های قبلی، می‌تواند به شما ایدۀ خوبی از آنچه که در صورت تکرار مجدد این قبیل مسائل باید انتظار داشت، ارائه دهد. پس از فروپاشی صرافی FTX در نوامبر ۲۰۲۲، بعضی از صرافی‌ها مانند Bybit صندوق‌هایی را به‌منظور حمایت از دسترسی معامله‌گران نهادی به نقدینگی ایجاد کردند. این حرکت به‌نوبۀ خود نشان‌دهندۀ تمایل صرافی Bybit به حمایت از سرمایه‌گذاران در زمان‌های دشوار است و حتی در افزایش میزان اطمینان نسبت به این صرافی نیز کمک می‌کند.
فقط از صرافی‌های رمزارز معتبر استفاده کنید
درحالی‌که چندین مرحله وجود دارد که سیستم‌های مالی می‌توانند برای جلوگیری از بحران‌های بانک‌گریز انجام دهند، یکی از بزرگترین کارهایی که می‌توانید برای محافظت از سرمایۀ خود انجام دهید این است که قبل از استفاده از یک صرافی، بررسی‌های لازم را انجام دهید. با وجود اینکه بانک‌گریزی در هر صرافی می‌تواند اتفاق بیفتد، ولی کار کردن با یک پلتفرم قابل‌اعتماد که چندین سال با موفقیت درحال فعالیت است، می‌تواند احتمال بانک‌گریزی را کاهش دهد.
مطمئن شوید که صرافی شما دارای اثبات ذخایر (PoR) است
پلتفرم هر صرافی‌ای که می‌خواهید از آن استفاده کنید را با دقت بررسی نمایید. صرافی مدنظرتان باید به‌صورت علنی و عمومی مدرکی مبنی بر ذخایر مالی خود نشان دهد. از زمانی که FIDC بیمۀ سپرده برای صرافی‌های رمزارزی ارائه نمی‌دهد، باید هنگام انتخاب صرافی مدنظر خود برای سپردن دارایی‌های‌تان به آن، کاملاً هوشیار باشید. بعضی از صرافی‌ها ممکن است از سیستم بانکداری ذخیره کسری استفاده کنند؛ سیستمی که در آن فقط درصدی از منابع مالی را در اختیار دارند. یک صرافی قابل‌اعتماد به‌جای ارائۀ بیمه سپرده، به شما ذخایر مالی خود را نشان می‌دهد. این حسابرسی مستقل به شما می‌گوید که صرافی چه میزان دارایی در اختیار دارد و تأیید می‌کند که از نظر مالی باثبات است، و همچنین نشان می‌دهد که آیا روش‌های بانکداری ذخیره کسری در آن درحال اجرا هستند یا خیر. اثبات ذخایر مالی در صرافی‌های رمزارزی همانند ذخایر مالی در بانک‌های تجاری سنتی، باید مشخص کند که صرافی دارایی‌های بیشتری نسبت به موجودی حساب‌های کاربرانش در اختیار دارد.
سرمایۀ خود را در کیف‌پولتان نگهداری کنید
حتی زمانی که یک صرافی قابل‌اعتماد برای انجام معاملات رمزارزی خود انتخاب کردید، باید اطمینان حاصل کنید که همیشه به منابع مالی‌تان دسترسی دارید. هرگز سرمایۀ خود را در صرافی‌های شخص ثالث رها نکنید. این کار به محافظت از شما در مواقع بانک‌گریزی یا هر بحران دیگری که صرافی ممکن است با آن روبرو شود، کمک می‌کند. همچنین ذخیره‌سازی سرمایه‌های‌تان در کیف‌پول‌های سرد یا سخت‌افزاری می‌تواند از دارایی شما با اضافه نمودن یک لایۀ حفاظتی دیگر، در برابر هکرها و کلاهبرداران محافظت کند.
به سرمایه‌گذاری‌های خود تنوع ببخشید
بسیار وسوسه‌انگیز است که در رابطه با یک یا دو رمزارز تخصص داشته باشید، بخصوص اگر اعتقاد زیادی دارید که ارزش دارایی خاصی که در اختیار شماست افزایش خواهد یافت. ولی متاسفانه، رویدادهای مختلفی می‌تواند بر ارزش یک دارایی خاص تاثیر بگذارد. یکی از آسان‌ترین روش‌ها برای جلوگیری از بحران مالی، تنوع بخشیدن به پرتفوی خود با سرمایه‌گذاری‌های متعدد است. همچنین تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران با چندین صرافی کار می‌کنند، بنابراین همیشه در مواجهه با چنین بحران‌هایی آماده هستند.
راهنمای سرمایه‌گذاری در NFTها + بهترین پلتفرم‌های سرمایه‌گذاری
اخبار را دنبال کنید
بر کسی پوشیده نیست که دنیای رمزارزها به‌سرعت درحال حرکت است. دنبال کردن چندین سایت خبری برای آگاهی از وضعیت دارایی‌هایی که روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اید و یا پلتفرمی که از آن استفاده می‌کنید، می‌تواند شما را بعدها در صورت بروز بحران نجات دهد. مسئلۀ پیشِ روی شما چه بانک‌گریزی باشد چه هر بحران مالی دیگر، اینکه شما اولین نفری باشید که از آن اطلاع می‌یابید به‌نوبۀ خود نوعی برتری محسوب می‌شود. برای مثال، در زمان سقوط صرافی FTX، سپرده‌گذارانی که سرمایه‌های خود را زودتر برداشت کردند توانستند بخشی از سرمایه‌گذاری‌شان را بازیابی کنند. متاسفانه در شرایط کنونی و پس از سقوط این صرافی، کسانی که منتظر برداشت سرمایه‌های خود هستند، ممکن است نتوانند همۀ دارایی‌شان را در این صرافی بازیابی کنند.
جمع‌بندی
بانک‌گریزی در هر زمان می‌تواند باعث بحران‌های مالی شود. درحالی‌که سیستم مالی ایالات‌متحده برای صرافی‌های رمزارزی مقرراتی تحت نظارت فدرال رزرو در دست ندارد، بااین‌حال هنوز چندین روش برای حفاظت از سرمایۀ دیجیتالی شما وجود دارد. با درک دلایل بانک‌گریزی و انجام اقدامات احتیاطی در برابر آن، می‌توانید از سرمایۀ خود در زمان بحران‌های مالیِ پیش‌بینی‌نشده حفاظت کنید.
