توضیح توکن های عرضه پرکشش (Elastic supply tokens)
عرصه مالی غیرمتمرکز در بستر اتریوم شامل بخشهای نوظهور فراوانی است. صرافیهای غیرمتمرکز غیرحضانتی، بازارگردانان خودکار، استخراج نقدینگی، لگوهای پول، توکنهای غیرقابل تعویض، کوینهای پایدار و بسیاری دیگر از دستهی این نوآوریهای مالی هستند. توکن های عرضه پرکشش (Supply Elastic Tokens) یکی از جدیدترین ابداعات صنعت مالی غیرمتمرکز است. هنوز مدتی نگذشته که تعداد بسیاری از این پروژهها مورد توجه افراد فعال در این اکوسیستم واقع شدهاند. در ادامه، نحوه کارکرد این داراییها را بررسی میکنیم و با چند توکن عرضه پرکشش در اقتصاد رمزارز امروز، آشنا میشویم:
پایهریزی مجدد
یک توکن عرضه پرکشش، توکنی است که کل عرضه درگردش (Circulating Supply) آن ثابت نیست، بلکه این مقدار با نوسانات قیمت بر اساس یک رویهٔ مشخص به صورت خودکار تعدیل میشود.
این تعدیل کردن عرضه، «پایهریزی مجدد» (Rebase) نام دارد. تعدیلها بر طبق یک قیمت هدف معین صورت میپذیرند با این ایده که قیمت اسمی یک توکن به صورت یکنواخت در طول زمان به سمت هدف خود حرکت میکند. وقتی تقاضا جهش یابد، عرضه به نحوی تعدیل میشود که دارایی نسبی فرد تغییری نکرده و در نهایت ثروت وی رقیق نمیگردد؛ این یعنی سهم فرد از شبکه جدا از قیمت توکن، در سطح ثابتی حفظ میشود.
برای مثال، فرض کنیم من ۱۰۰ عدد توکن x خریدهام که یک توکن عرضه پرکشش با قیمت هدف یک دلار است. پس من ۱۰۰ دلار خرید کردهام. حال در صورت وقوع فشار تقاضا، فرض کنیم قیمت توکن x، بیست درصد افزایش یابد و به ۱.۲۰ دلار برسد. در این حالت مکانیزم پایهریزی مجدد عمل میکند و کل عرضه درگردش توکن x بیست درصد افزایش مییابد. بعد از پایهریزی مجدد، سبد من دارای ۱۲۰ توکن x با قیمت هر توکن ۱.۲۰ دلار است که جمعا ۱۴۴ دلار ارزش دارد. در طرف دیگر این سکه، با کاهش تقاضا و سپس قیمتهای کمتر سطح هدف و همچنین کاهش عرضه درگردش، زیانهای سرمایهگذاری به صورت مرکب بر من وارد خواهد شد.
از یک بُعد، این توکنها مشابه با کوینهای پایدارند؛ هردو دارای قیمت هدف هستند. البته این دو دارایی اساسا متفاوتند. تفاوت اصلی این است که توکن عرضه پرکشش تنها نوسانات قیمت را کاهش میدهد به جای این که آنها را حذف کند.
کوینهای پایدار با عرضه نیمهثابت و قابل کنترل ساخته شدهاند تا همواره یک قیمت هدف را دنبال کنند. اما توکن های عرضه پرکشش، با همین مکانیزم پایهریزی مجدد، تبدیل به یک کالای مصنوعی با ارزش نوسانی شدهاند که با یک عرضه متغیر (پرکشش) به قیمت هدف خود میرسد. ماهیت این مکانیزم، به این شکل است که سود و زیان حاصل از سرمایهگذاری در توکن های عرضه پرکشش، به صورت مرکب تحقق مییابد.
توکن عرضه پرکشش میتواند یک رمز ارز و سنگ بنای ساختارهای مالی باشد. مشابه با بیت کوین، این توکنها الگوریتمی و بدون وثیقه هستند، درحالیکه برخلاف بیت کوین برای تعیین قراردادهای پایدار (Stable Contracts) استفاده میشوند. برای مثال یک شرط میان دو دوست را در نظر بگیرید. تعیین مقدار شرط به وسیله بیت کوین به دلیل نوسانات قیمتی زیاد این رمزارز، احتمال نکول از قرارداد را افزایش میدهد.
اما اگر عرضه توکنها و مقدار آنها در کیف پول کاربران با تغییرات قیمت تغییر کند، پس این توکنها نیز سوداگرانه و پرنوسان هستند. چرا از کوینهای پایدار برای تعیین قرارداد استفاده نکنیم؟
جواب این است که کوینهای پایدار اولا متکی به بانکها و نهادهای سنتیاند و ثانیا به قرضدهندگان گزینه آخر، وابسته هستند. در واقع هدف جنبش مالی غیرمتمرکز ایجاد یک اکوسیستم مالی جایگزین خارج از سیطره سیاست است.
پیشنهاد مطالعه: گزارش بلاکچین در مورد مزایا و معایب کوین های پایدار (Stablecoin)
ضرورت توکن عرضه پرکشش
اقتصاد توکن عرضه پرکشش با مطالعه تاریخ دلار آمریکا آغاز شده است. زمانی در اقتصاد جهان، هر یک دلار دارای پشتوانه طلا بود که در خزانه دولت ذخیره میشد. تا قبل از جنگ جهانی دوم همه چیز به خوبی کار میکرد چون طلا یک ذخیره ارزش عالی است.
اما در واقع این سیستم نقصهایی داشت. طلا عرضه منعطفی ندارد و همچنین استاندارد پشتوانه طلا ریسک تورم عنانگسیخته را تقویت میکند. با اتمام جنگ، تقاضا برای دلار آمریکا به شدت رشد کرد و چون سطح استخراج طلا پایین بود، تورم عنانگسیخته یک تهدید جدی برای اقتصاد به حساب میآمد.
ممکن است برخی بر این باور باشند که تورم بیش از حد پدیده خوبی است، درست مانند اتفاقی که برای بیتکوین رخ داد؛ اما مسئله این نیست. با بروز تورم عنانگسیخته، افراد دست از خرید و صرف دارایی خود دست میکشند؛ چراکه میدانند فردای آن روز با همان دارایی میتوانند چیزهای بیشتری بخرند. اگر این رفتار مصرفکننده برای مدتی طولانی ادامه یابد، شرایط فاجعهباری پیش میآید. این اصلیترین دلیل ریچارد نیکسون برای خروج از سیستم برتون وودز (Bretton Woods) بود.
اینجا بود که دولت آمریکا به دلار بهعنوان یک ارز فیات روی آورد که پشتوانه آن به جای طلا، اعتبار و وام است. حالا میتوانستند پول چاپ کنند تا پاسخگوی تقاضا باشند. اما ارز فیات دو ضعف دارد. اول این که عرضه آن تنها میتواند انبساط یابد. ثانیا تصمیم چاپ پول توسط انسان اتخاذ میگردد که به دور از طمع و فساد نیست.
توکن عرضه پرکشش میتواند با ترکیب نقاط قوت و حذف نقاط ضعف ارزهای با پشتوانه طلا و ارزهای فیات، به عنوان یک پول مستقل، ضدتورمی، باثبات و بدون اعتماد، ساختار مالی را از نو بسازد.
یک توکن عرضه پرکشش مانند AMPL به عنوان یک نوآوری بومی اکوسیستم رمزارز میتواند کاربردهای متنوعی داشته باشد. این توکنها میتوانند در نقش پول دیجیتال، ذخیره ارزش، وثیقه پروتکل دیفای و فرصت آربیتراژ و سوداگری ایفای نقش کنند.
در ادامه چندین پروژه فعال در زمینه توکن عرضه پرکشش را بررسی میکنیم.
پروژههای مرتبط با توکن های عرضه پرکشش
پروژه Ampleforth
پروژه Ampleforth به «پول انعطافپذیر» معروف است. به عقیده بنیانگذار این پروژه، رمزارز، تلاشی برای اختراع مجدد پول و بانکداری است. توکن این پروژه (AMPL)، به عنوان یک دارایی مصنوعی بدون وثیقه طراحی شده که هدف از آن ارائه بازدهی به کاربران است. به عبارت دیگر بازده این سرمایهگذاری کمترین همبستگی و ارتباط را با سود و بازده دیگر رمزارزها دارد. این پروژه تا به امروز بزرگترین توکن عرضه پرکشش است.
پروتکل Ampleforth در واقع نوسانات قیمت را به نوسانات عرضه تبدیل میکند؛ این یعنی تعداد توکنهای AMPL موجود در کیف پول کاربران با توجه به قیمت، افزایش یا کاهش مییابد.
پروژه Ampleforth برای تعیین نرخ مبادله توکن AMPL به اوراکل قیمت Chainlink متصل است. قیمت هدف این توکن با قیمت پایه شاخص قیمت مصرفکننده و دلار سال ۲۰۱۹ آمریکا، ۱.۰۰۹ دلار است و مکانیزم پایهریزی مجدد هر روز ساعت ۲ بعدازظهر به وقت UTC انجام میشود.
نکته جالب توجه این است که قیمت هدف این توکن با قیمت دلار سال پایه ۲۰۱۹ تنظیم شده است و نه قیمت فعلی دلار. همانطور که میدانیم دلار آمریکا تحت تأثیر تورم است؛ از این جهت، این رمزارز به نوعی خود را از اقتصاد آمریکا جدا کرده است.
مقاله اصلی این پروژه در ماه می سال ۲۰۱۹ منتشر شد و عرضه اولیه توکنهای AMPL در همان تابستان از طریق بستر Tokenix در صرافی Bitfinex صورت گرفت. این پروژه توانست از طریق فروش توکنهای خود در کمتر از ۱۵ ثانیه ۵ میلیون دلار سرمایه جمعآوری کند. توکن AMPL از آن زمان تاکنون در فهرست صرافیهای یونیسوآپ و بانور و همچنین در بستر وامدهی غیرمتمرکز Compound جای گرفته که در رشد این توکن بیتأثیر نبوده است.
باتوجه به رشد شدید و وسیع فعالیت در صنعت دیفای، پروژه Ampleforth بعد از راهاندازی مجموعه استخر استخراج نقدینگی Geyser، اخیرا شاهد اقبال فراوانی بوده است. نکته جالب توجه، طول دوره این خدمات است. اخیرا پروژههای بسیاری، مجموعههای استخراج نقدینگی را ایجاد کردند که در اغلب موارد، خدمات آنها بیش از چندماه به طول نمیانجامد. اما سرویس Geyser از پروژه Ampleforth برای توزیع پاداش بین اعضای خود (تأمینکنندگان نقدینگی) در طول ده سال آینده طراحی شده است.
پیشنهاد مطالعه: استخر استخراج (mining pool) چیست و چطور کار می کند؟
برای اینکه بدانیم عملکرد توکن AMPL در بازار رمزارزها چگونه بوده، نگاهی به دادههای سایت Coinmarketcap میاندازیم. در حال حاضر قیمت این توکن ۰.۷۸۳ دلار است؛ با ارزش بازاری ۱۷۹ میلیون دلار و عرضه درگردش ۲۲۸.۵ میلیون توکن.
البته این پروژه دو ضعف اصلی دارد:
- ضعف اول: تیم مرکزی این پروژه دو کلید مدیریتی در اختیار دارد؛ یک کلید برای توقف هر تغییری در عرضه در صورت لزوم و کلید دیگر برای قفل کردن تمام وجوه کاربران.
- ضعف دوم: نوسان قیمتی این توکن بسیار زیاد است. نوسانات ۱۰ تا ۲۰ درصدی، کم و بیش قابل چشمپوشی هستند، اما ۴۰۰ درصد چطور؟ این نوسانها برای یک رمزارز به عنوان پول دیجیتال (وسیله مبادله) بیش از حد زیاد هستند.
پروژه RMPL
توکن عرضه پرکشش RMPL یک انشعاب از توکن AMPL است. تفاوت اینجاست که این توکن از یک مکانیزم پایهریزی مجدد تصادفی و نامنظم بهره میگیرد. این تعدیلها در پنجرههای ۴۸ ساعته رخ میدهند اما به طور متوسط هر ۲۴ ساعت یکبار صورت میگیرند.
تعدیلها زمانی انجام میشوند که قیمت این توکن بیشتر از ۱.۰۵ و یا کمتر از ۰.۹۵ دلار باشد. تصادفی بودن زمان تعدیل، کمک میکند که از دستکاری بازار و امکان سوء استفاده روباتها جلوگیری شود. از این نظر این پروژه نقطه مقابل پروژه Ampleforth است که در آن پایهریزی مجدد دقیقا به معنای آربیتراژگری است.
تیم RMPL در ماه آگوست امسال پیشفروش توکنهای خود را آغاز کرد و فردای همان روز در فهرست صرافی غیرمتمرکز یونیسوآپ قرار گرفت. این پروژه در حال راهاندازی گهواره RMPL است که یک مکانیزم ایجاد انگیزه برای تأمین نقدینگی در صرافی یونیسوآپ از طریق پاداشهای استخرهای اکوسیستم RMPL است.
در حال حاضر قیمت توکن RMPL معادل ۰.۵۶ دلار و ارزش بازاری آن ۵۱۰ هزار دلار است.
پروژه Yam
پروژه Yam Finance پروتکل توکن عرضه پرکشش YAM را در ۱۱ آگوست امسال راهاندازی کرد. این پروژه کار خود را به صورت آزمایشی در زمینه زراعت بازده (Yield Farming)، حکمرانی و کشش عرضه آغاز کرد.
پیشنهاد مطالعه: منظور از yield farming در دیفای چیست؟ معرفی مهمترین پروتکلها
این پروژه به شکل قابل توجهی مورد استفاده کاربران دیفای قرار گرفت. کد این پروژه بر مبنای عرضه پرکشش Ampleforth، سیستم استیک کردن Synthetix و پروتکل حکمرانی Compound نوشته شده است. البته پروژه YAM فراتر از جمع این بخشها عمل میکند و این پروتکل در هنگام تعدیل مثبت، توکنهای yCRV را برای خزانه حکمرانی Yam خریداری میکند.
با قیمت هدف یک دلار، این پروژه تعدیلها را هر دوازده ساعت، در ساعات ۸ صبح و ۸ شب به وقت UTC انجام میدهد. این توکن از طریق زراعت بازده به کسانی که دارایی خود را به یکی از استخرهای استیک Yam عرضه کردهاند، توزیع شده است.
زمانی که این پروژه راهاندازی شد، هجوم کاربران دیفای آن را بسیار بزرگ کرد. در طول یک روز این پروژه توانست بیش از ۶۰۰ میلیون دلار را در پروتکل خود قفل کند. این روند تا جایی ادامه یافت که قیمت این توکن در برههای به ۱۶۷ دلار رسید. سپس ورق برگشت.
پیشنهاد مطالعه: سرمایه گذاری در دیفای، تمام آنچه که باید از پیش بدانید!
در ۱۲ آگوست، یک ایراد در سیستم پایهریزی مجدد این پروژه پیدا شد که در صورت عدم رفع، توکنهای YAM بیش از حدِ تعیینشده عرضه میشدند. به عبارت دیگر آنقدری از این توکنها عرضه میشد که رسیدن به حدنصاب در رویههای حکمرانی غیرممکن بود.
در این نقطه، سازندگان Yam، فورا یک رابط کاربری ساختند تا کاربران بتوانند به پروپوزالهای حکمرانی برای رفع این نقص رأی دهند. این پروپوزال رد شد و پروژه Yam و خزانه ۷۵۰ هزار دلاری آن غیرقابل حکمرانی شدند.
پس محصول اول پروژه Yam به عنوان یک آزمایش در زمینه بازده و حکمرانی با شکست مواجه شد. البته این پروژه به عنوان یک توکن عرضه پرکشش، همچنان به مکانیزم پایهریزی مجدد خود البته به صورت تصادفی ادامه داد.
پروژه REB
یک انشعاب دیگر از پروژه Ampleforth، پروژه Rebased است که توکن عرضه پرکشش آن یعنی REB در تاریخ ۱۴ آگوست، برای اولین بار در صرافی غیرمتمرکز یونیسوآپ برای فروش عرضه شد. با قیمت هدف یک دلار، تعدیل عرضه این توکن هر دوازده ساعت، صبح و شب ساعت ۹ به وقت CET انجام میشود. این پروژه با ۲.۵ میلیون توکن REB به عنوان عرضه کل و ۲.۲۵ میلیون توکن درگردش، کار خود را آغاز کرد. این توکن در دسامبر امسال با قیمت ۲.۵ دلار به بیشترین قیمت تمام دوران خود رسید. در حال حاضر قیمت این توکن ۰.۹۶ دلار است.
تیم پروژه Rebased تاکنون مقالهای منتشر نکرده و میگویند که توکنی را برای تیم اصلی، مشاوران، شرکا، سرمایهگذاران خصوصی و هیچ واسطه دیگری در نظر نگرفتهاند. هدف اصلی آنها ارائه یک جایگزین غیرقابل دستکاری و مقاومتر در برابر تورم به جای Ampleforth بوده است.
پروتکل BASED
پروتکل BASED یک توکن قیمت پرکشش است که قیمت هدف آن معادل قیمت یک sUSD یا همان کوین پایدار متصل به دلار صرافی Synthetix است. این پروژه بدون صاحب است چراکه کلیدهای مدیریتی آن به گونهای طراحی شدهاند که نابود شوند و درنتیجه قراردادهای هوشمند آن برای همیشه غیرقابل تغییر باقی بمانند.
تعدیلهای این توکن هر ۲۴ ساعت انجام میشود درصورتیکه قیمت آن بیش از ۵ درصد با قیمت sUSD تفاوت داشته باشد. برای توزیع توکن، پروژه بر دو استخر استیک متکیست. استخر اول، یک استخر تأمین نقدینگی sUSDV2 شامل ۲۵ هزار توکن BASED بود که پاداش آن هر روز نصف میشد. استخر دوم، از نوع استخر اول بود اما دوره نصفشدن پاداش هر ۷۲ ساعت و شامل ۷۵ هزار توکن برای توزیع بود. این پروژه به گونهای طراحی شد که مکانیزم پایهریزی مجدد، زمانی که ۹۷ درصد تمام توکنهای BASED توزیع گردد، آغاز شود.
جمعبندی
توکن های عرضه پرکشش یک عرصه نوظهور را در صنعت دیفای بهوجود آورده که اخیرا توسط پروژههای مختلفی به کار بسته شدهاند. برای برخی این پروژهها، مفهوم معنادار و سازندهای به چشمانداز پول دیجیتال اضافه نمیکنند. از طرف دیگر، برای برخی، توکن های عرضه پرکشش یک نوآوری بومی دنیای رمزارز هستند که مسیر را برای رسیدن به انواع جدید صنعت مالی هموار میسازد.
شما در هر یک از این دو گروه باشید، این پروژهها توجه زیادی را به خود جلب کردهاند. البته تنها به این خاطر که این پروژهها جذاب هستند، دلیلی بر امنیت آنها نیست. اشکالات سیستمی یک واقعیت جدی در فضای دیفای است که نیاز به برخورد هوشیارانه دارد.
سرمایهگذاری در توکن های عرضه پرکشش ریسک بالایی دارد. بررسی تابلوی قیمت به تنهایی موثر نیست، زیرا تعداد توکنهای شما بعد از هر رویداد پایهریزی مجدد، تغییر میکند. سود و زیان مرکب در این توکنها، یعنی اگر هنگامی که قیمت درحال کاهش است تعدیل صورت گیرد، نه تنها از کاهش قیمت ضرر میکنید بلکه تعداد توکنهای شما نیز کاهش مییابد.
پروژه Ampleforth کامل و بدون نقص نیست اما تاکنون معتبرترین توکن عرضه پرکشش به حساب میآید. برای امنیت دارایی خود، به شدت مراقب پروژههای جدید و گمنام باشید. اگر به دنبال سودهای مرکب میروید، ممکن است با وجود زیانهای مرکب، در نهایت سرمایه خود را از دست بدهید.