اوردر بوک یا دفتر سفارش چیست؟ (Order Book)

معاملات ارز دیجیتال در پلتفرم‌های مبادلاتی و صرافی‌های آنلاین با مدل‌های مختلفی انجام می‌شوند: پلتفرم‌هایی که دارایی‌ها را با قیمت‌های تعیین‌شده خرید و فروش می‌کنند؛ پلتفرم‌های فرد به فرد که تبادل مستقیم رمز ارزها را بین افراد تسهیل می‌کنند؛ پروتکل‌های بازارساز خودکار که به کاربران اجازه می‌دهند به‌جای معامله با هم، با یک استخر نقدینگی معامله کنند؛ و در نهایت صرافی‌های مبتنی بر دفتر سفارش که با توجه به برتری در کارایی سرمایه و شفافیت اطلاعات، به رایج‌ترین مدل برای بازار تبادل سهام و یا معاملات ارز دیجیتال تبدیل شده‌اند. هر بازار کارکردپذیر از مجموعه‌ای خریدار و فروشنده تشکیل شده که مایل هستند در قیمت‌های دلخواه خودشان به داد و ستد بپردازند. هدف هر پلتفرم مبادلاتی گردآوری تمام این فعالیت‌ها در یک محل واحد است. برای این منظور باید بتواند دو امر مهم را تسهیل کند: اول تأمین نقدینگی (Liquidity) و دوم، اکتشاف قیمت (Price Discovery). مدل‌های مبتنی بر دفتر سفارش به‌خوبی این دو هدف را محقق می‌سازند. در این مقاله دفتر سفارش یا اوردر بوک (Order Book) و نحوه عملکرد آن را توضیح می‌دهیم. فهم این پدیده اهمیت بسیاری دارد زیرا اغلب بازارهای مالی الکترونیک در سطح دنیا با این مدل کار می‌کنند. اما چگونه یک دفتر سفارش را بخوانیم؟ برای آن ابتدا باید به این سوال‌ها جواب دهیم: دفتر سفارش چیست؟ یک اوردر بوک چگونه کار می‌کند؟ ویژگی‌های یک دفتر سفارش کارآمد چیست؟

دفتر سفارش یا اوردر بوک چیست؟ (Order Book)

دفتر سفارش یا اوردر بوک ابزاری است که یک لیست از تمام سفارش‌های خرید و فروش جاری را برای یک دارایی مثل بیت کوین در یک پلتفرم نمایش می‌دهد. خریداران و فروشندگان تمایل خود را با قرار دادن یک سفارش شامل قیمت و مقدار به یکدیگر نشان می‌دهند. دفتر سفارش (Order Book) دریچه‌ای را به‌سوی عرضه و تقاضا برای معامله‌گران می‌گشاید.

یک اوردر بوک از دو قسمت خریداران و فروشندگان تشکیل می‌شود که هر یک اطلاعات متفاوتی را نشان می‌دهند. هر دو طرف از متغیرهای قیمت و مقدار تشکیل می‌شوند. قیمت (Price) همان بهای هر واحد است که سفارش‌گذار تمایل دارد معامله در آن انجام شود و مقدار (Amount)، تعداد سهام یا کوین‌های آماده برای انجام معامله است.

دفتر سفارش به ‌لحاظ چیدمان و ظاهر، در پلتفرم‌های مختلف متفاوت است. برخی جداول خریدار و فروشنده را در مقابل هم و برخی نیز آن‌ها را زیر یکدیگر نمایش می‌دهند. در هر سطر، میله‌های افقی سبز و قرمز رنگ را مشاهده می‌کنید که اندازه بازار خرید و فروش را در هر سطح قیمت نشان می‌دهند. با یک نگاه سریع می‌توان تشخیص داد که خریداران یا فروشندگان، بیشتر در چه قیمتی حاضر به معامله هستند. در تصویر بعد، دو مدل دفتر سفارشِ برای جفت معاملاتی BTC/USD دیده می‌شود که این دو آرایش را نمایش می‌دهند.

چگونه دفتر سفارش را بخوانیم؟

همان‌طور که اشاره شد یک دفتر سفارش از دو قسمت سفارش‌های خریدار و فروشنده تشکیل می‌شود. خریداران آن‌هایی هستند که برای تعداد مشخصی سهام (یا کوین)، در قیمت مشخصی پیشنهاد (Bid) می‌دهند و فروشندگان در ازای تعداد مشخصی سهام (یا کوین‌)، قیمت مشخصی درخواست (Ask) می‌کنند.

طرف خریدار که با رنگ سبز نمایش داده می‌شود، شامل تمام سفارش‌های خرید است که قیمت آن‌ها به قیمت پیشنهاد (Bid) معروف است. دفتر سفارش در سمت خریداران، تمام پیشنهادهای کمتر از قیمت آخرین معامله را به‌گونه‌ای مرتب می‌کند که بالاترین پیشنهاد (Highest Bid) را در بالاترین سطر جدول مشاهده می‌کنیم. سفارش‌ها با قیمت کمتر، در سطرهای بعدی قرار می‌گیرند.

طرف فروشنده نیز سفارش‌های فروش را با رنگ قرمز نشان می‌دهد که قیمت آن‌ها به قیمت درخواست (Ask) معروف است. تمام سفارش‌های فروش که بیشتر از قیمت آخرین معامله هستند، به‌شکلی مرتب می‌شوند که کمترین درخواست (Lowest Ask) در کنار بالاترین پیشنهاد قرار بگیرد.

هر ثانیه، سفارش‌های جدیدی ارسال و سفارش‌های باز بسیاری انجام می‌شوند. دفتر سفارش به‌طور پیوسته و لحظه‌ای به‌روز می‌شود. بالاترین پیشنهاد و کمترین درخواست در کنار هم قرار می‌گیرند و با هم قیمت بازار را تشکیل می‌دهند. آن‌ها سپس توسط موتور انطباق (Matching Engine) با هم جور می‌شوند و معامله انجام می‌شود. با انجام معامله، رمز ارزها از فروشنده به خریدار منتقل می‌شوند و قیمت بازار تغییر می‌کند.

زمانی که سفارش‌های خرید در یک قیمت مشخص حجم بالایی داشته باشند، یک دیوار خرید در آن سطح شکل می‌گیرد. تا زمانی که این سفارش به‌طور کامل انجام نشود، هیچ سفارشی با قیمت پیشنهاد پایین‌تر قادر به انجام شدن نیست؛ پس دیوار خرید در نقش یک سطح حمایت عمل می‌کند. بر عکس این حالت زمانی رخ می‌دهد که حجم سفارش‌های فروش در یک قیمت درخواستی مشخص سنگین باشد. در این حالت، اگر تقاضای کافی برای پاسخ‌‎دهی آنی به دیوار فروش نباشد، این قیمت می‌تواند در نقش یک سطح مقاومت عمل کند.

سطرهایی که از بالاترین پیشنهاد در جدول خریداران و کمترین درخواست در جدول فروشندگان دورتر هستند، مربوط به سفارش افرادی‌اند که بیشتر به‌دنبال قیمت‌های بهتر هستند و کمتر به انجام فوری سفارش خود فکر می‌کنند. از طرف دیگر، هرچه به قیمت بازار نزدیک می‌شویم، قیمت‌های پیشنهاد و درخواست (Bid & Ask) رقابتی‌تری را مشاهده می‌کنیم.

پیشنهاد مطالعه: خط حمایت و مقاومت در ارز دیجیتال چیست؟

انواع سفارش‌ها در دفتر سفارش

یک ویژگی جالب دفتر سفارش این است که امکان استفاده از چندین نوع سفارش (بازار، محدود، توقف و توقف محدود) را برای معامله‌گران فراهم می‌کند. آن‌ها می‌توانند بسته به استراتژی معاملاتی خود، هر یک را انتخاب کنند. دانش کافی درباره انواع سفارش برای تبدیل شدن به یک تریدر حرفه‌ای الزامیست. باید ابزار در دسترس خود را به خوبی بشناسید تا برای پیامدها و خروجی‌های استراتژی‌های ترید خود برنامه‌ریزی کنید. در ادامه به توضیح مختصری درباره انواع سفارش در بازار‌های مبتنی بر اوردر بوک می‌پردازیم.

سفارش بازار

سفارش بازار (Market Order) برای معامله آنی در بهترین قیمت‌های بازار است. این نوع سفارش انجام کامل معامله را تضمین می‌کند اما برای قیمت آن گارانتی نمی‌دهد. همان‌طور که اشاره شد بالاترین پیشنهاد (Highest Bid) در طرف خریدار و کمترین درخواست (Lowest Ask) در طرف فروشنده با هم بهترین قیمت بازار را برای یک دارایی مشخص می‌کند. به عبارت دقیق‌تر، قیمت انجام معامله در نزدیکی یکی از این دو قیمت است.

سفارش محدود

سفارش محدود (Limit Order) زمانی استفاده می‌شود که معامله‌گر بخواهد در قیمتی مشخص یا قیمتی بهتر از آن معامله کند. برای مثال فرض کنید فردی نمی‌خواهد برای یک بیت کوین بیشتر از ۱۵هزار دلار بپردازد، پس از این نوع سفارش استفاده می‌کند.

با استفاده از سفارش محدود (Limit Order) یک محدوده مطلوب برای معامله خود را تعیین می‌کنید و به محض رسیدن قیمت به این محدوده، یک سفارش به قیمت بازار به دفتر سفارش ارسال می‌شود. سفارش محدود خرید تنها در قیمتی کوچکتر یا مساوی قیمت حد تعیین‌شده انجام خواهد شد. یک سفارش محدود فروش نیز تنها در قیمتی بزرگتر یا مساوی قیمت حد تعیین‌شده انجام می‌شود.

سفارش توقف

با استفاده از سفارش توقف می‌توان حدی را برای انجام سفارش در قیمت‌هایی بدتر از قیمت بازار تعیین کرد. در واقع معامله‌گران با آن‌ها از ضرر بیشتر جلوگیری می‌کنند یا سودی را حفظ می‌کنند. برای مثال یک سفارش توقف فروش که به توقف زیان یا استاپ لاس (stop loss) معروف شده، قیمتی را مشخص می‌کند که در صورت پایین‌تر رفتن قیمت دارایی از آن، یک سفارش بازار برای فروش دارایی به دفتر سفارش ارسال شود. یک سفارش توقف محدود (stop-limit) نیز به همین صورت است، با این تفاوت که در صورت تحقق قیمت توقف، یک سفارش محدود ارسال می‌شود. حالت دوم در مواقعی استفاده می‌شود که نمی‌خواهید سفارش توقف، به دلیل یک افت و خیز سریع و کوتاه‌مدت فعال شود و شما را به‌سادگی از موقعیت سرمایه‌گذاری خارج کند.

پیشنهاد مطالعه: آموزش انواع سفارش‌ در بازار ارز دیجیتال برای تریدرهای حرفه‌ای!

مزایا و معایب دفتر سفارش

دفتر سفارش با بهبود شفافیت و ارائه اطلاعات مفید درباره قیمت و روند آن، موجودی و حجم سفارش‌ها، عمق بازار و رفتار دست‌های قوی بازار، به افراد کمک می‌کند تا معاملات هوشمندانه‌تری انجام دهند.

دفتر سفارش یا اوردر بوک در عمل یک دریچه به‌سوی عرضه و تقاضا برای معامله‌گران می‌گشاید که می‌تواند به‌خوبی عدم تعادل در سفارش‌ها، دستکاری بازار و منطقه‌های مقاومت و حمایت را نشان دهد. تحلیل‌گران می‌توانند حجم سفارش‌ها و عمق بازار را در قیمت‌های مختلف اندازه‌گیری کنند و نقش بازیگران مختلف مثل سرمایه‌گذاران شرکتی را در رفتار یک بازار خاص بسنجند. همچنین می‌توانند چگونگی اثرگذاری سفارش‌های بزرگ بر قیمت بازار و در کل سلامت بازار را از طریق آن مطالعه کنند.

• قیمت‌های خرید و فروش و عمق بازار را به‌صورت لحظه‌ای نشان می‌دهد؛
• اطلاعات مفیدی در مورد مناطق حمایت و مقاومت بالقوه می‌دهد؛
• به درک روندهای بازار و پویایی قیمت در طول زمان کمک می‌کند؛
• تمایل و احساسات سرمایه‌گذاران را آشکار می‌کند؛
• معامله‌گران می‌توانند بسته به استراتژی و سطح ریسک‌پذیری خود از انواع مختلف سفارش استفاده کنند.

پیشنهاد مطالعه: شناخت انواع استراتژی‌های ترید رمز ارزها

اگرچه دفتر سفارش شفافیت بالایی را برای اعضای بازار فراهم می‌کند، اما ظاهرا اطلاعاتی وجود دارد که در آن‌ها نمایش داده نمی‌شود. استخر سیاه یا دارک پول (Dark Pool) یکی از این موارد است. دسته‌هایی از سفارش‌های مخفی که توسط سرمایه‌گذاران عمده که نمی‌خواهند دیگران از مقاصدشان مطلع شوند، ایجاد شده‌اند.

بدون وجود استخر سیاه، قیمت دارایی‌ها در صرافی‌ها کاهش می‌یابد. وقتی که اطلاعات تراکنش‌های بزرگ پیش از انجام معامله در دسترس عموم قرار گیرد، طبیعی است که باعث ریزش قیمت دارایی شود؛ اما اگر اطلاعات این تراکنش‌ها پس از انجام معامله عمومی شود، اثر آن‌ها بر بازار تا حدود زیادی کاهش می‌یابد. به‌هرحال، با وجود استخرهای سیاه راهی وجود ندارد تا مطمئن شویم که لیست دفتر سفارش یک نماینده واقعی برای عرضه و تقاضاست.

جمع‌بندی

دفتر سفارش یک ابزار مفید برای معامله‌گران و تحلیل‌گران است. فهم این مسئله که چگونه یک دفتر سفارش را بخوانیم کمک می‌کند تا بازاری را که در آن معامله می‌کنیم، بهتر بشناسیم. تحلیل‌گران با مطالعه دفتر سفارش و اطلاعات مفید آن در طول زمان، می‌توانند سلامت یک بازار خاص را بررسی کنند.

اگرچه دانستن درباره اوردر بوک برای یک سرمایه‌گذار ضروری است، اما توجه کنید که استفاده از آن به‌عنوان یک دلیل بنیادین برای تصمیمات سرمایه‌گذاری، درست نیست. اطلاعات به‌دست‌آمده از آن نمی‌تواند به‌صورت تضمین‌شده، حرکت قیمت یک دارایی در یک جهت خاص را نشان دهد.

این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاوره‌ تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.