صرافی یونی سوآپ (Uniswap) یک صرافی غیرمتمرکز و یک پروتکل نقدینگی خودکار مبتنی بر بلاک چین اتریوم است که مبادله‌ی توکن‌های استاندارد ERC20 را برای کاربران آسان کرده است. کل دارایی‌های قفل‌شده در صنعت مالی غیرمتمرکز (DeFi) درحال‌حاضر حدود ۳۷ میلیارد دلار ارزش دارد که این رقم سال گذشته در همین زمان حدود یک میلیارد دلار بوده است. همان‌طور که صنعت مالی غیرمتمرکز به رشد سریع خود ادامه می‌دهد، نگاه‌های بیشتری به صرافی یونی سواپ دوخته شده است.
صرافی یونی سواپ چیست؟
در سال ۲۰۱۶، ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) پیشنهادی را مبنی بر ساخت یک صرافی غیرمتمرکز که با یک بازارگردان خودکار روی زنجیره، ترکیب شده است، مطرح کرد. وی حتی در صفحه‌ی شبکه مجازی Reddit خود، جزییات دست یافتن به این محصول را به اشتراک گذاشت. هایدن آدامز، یک مهندس مکانیک در شرکت زیمنس (Siemens) این ایده را گرفت و یک بستر کاملا عملیاتی را به‌نام یونی سواپ ساخت. این پروژه در همان زمان توانست ۱۰۰ هزار دلار از بنیاد اتریوم به‌عنوان کمک‌هزینه دریافت کند.
نسخه‌ی ابتدایی در سال ۲۰۱۸ به‌صورت رسمی راهاندازی شد و در آوریل ۲۰۱۹، شرکت سرمایه‌گذاری پارادایم (Paradigm) مبلغ یک میلیون دلار را در فرآیند توسعه پروتکل یونی سواپ سرمایه‌گذاری کرد. اما این صرافی یونی سواپ در واقع چیست؟
صرافی یونی سوآپ یک پروتکل متن باز برای تأمین نقدینگی خودکار است که نیازی به دفتر سفارش و یا واسطه برای انجام معاملات ندارد. اما انجام معاملات بدون دفتر سفارشات چگونه ممکن است؟ یونی سواپ چگونه مشکل کمبود نقدینگی را که در بین صرافیهای غیرمتمرکز رایج است، رفع می‌کند؟
پیشنهاد تماشا: آموزش کار با صرافی یونی سواپ (Uniswap) + ویدیو
صرافی یونی سواپ برخلاف سایر صرافی‌ها، برای تعیین قیمت از دفتر سفارشات استفاده نمی‌کند. به‌جای آن، با یک معادله که در آن نقدینگی درون یک استخر ثابت می‌ماند، عمل می‌کند. این صرافی برای حفظ پایداری معامله و وام‌دهی، به تأمین‌کنندگان نقدینگی اجاره می‌دهد که استخرهای نقدینگی ایجاد کنند. این سیستم یک مکانیزم قیمتگذاری غیرمتمرکز فراهم می‌کند که بسیاری از دشواری‌های دفتر سفارش را از بین می‌برد. نکته مهم این است که کاربران می‌توانند توکن‌های ERC20 را بدون نیاز به دفتر سفارش مبادله نمایند.
چون این صرافی کاملا متمرکز است، خبری از فرآیند لیست کردن نیست. در نتیجه، این صرافی هزینه‌ای برای لیست کردن اخذ نمی‌کند و به نوعی به‌عنوان یک کالای عمومی (Public Good) عمل می‌کند.
حالا یونی‌سوآپ به لحاظ حجم روزانه در میدان رقابت با صرافیهای متمرکز قرار دارد. این موفقیت که بدون دخالت تیم هسته این پروتکل پس از استقرارش، به‌دست آمده، نشان‌دهنده تقاضای بالای خدمات مالی بدون مجوز است.
نحوه کارکرد معاملات در صرافی یونی سواپ
سطوح پایین نقدینگی در صرافیهای غیرمتمرکز از رشد بیشتر آن‌ها مانع شده است. برای یک معامله‌‌گر عادی امکان گرداندن بازار وجود ندارد. صرافی یونی سواپ، این مشکل را با ایجاد انگیزه برای کاربران در جهت مشارکت حتی مقادیر کوچک نقدینگی خود و سپس ایجاد استخرهای الگوریتمی نقدینگی برای گرداندن بازار حل کرده است. در ادامه با نحوه کارکرد این صرافی آشنا خواهیم شد.
مدل صرافی یونی سواپ
همان‌طور که گفتیم پروتکل یونی سواپ با ایده‌ی بازارگردان خودکار روی زنجیره شکل گرفت. این پروتکل مدل بازارگردان محصول ثابت را استفاده کرده است. این مدل استخرهای نقدینگی را برای معامله‌گران حفظ می‌کند تا با آن به مبادله بپردازند.
پیشنهاد مطالعه: آشنایی با کوفیکس (CoFiX)، نسل جدیدی از AMM ها
این استخرهای نقدینگی، ذخایر نقدینگی هستند که در یک قرارداد هوشمند در شبکه اتریوم قفل شده‌اند.
در ماه می ۲۰۲۰، این صرافی نسخه‌ی به‌روزرسانی شده‌ی Uniswap V2 را معرفی کرد. برخلاف نسخه قبلی، کاربران می‌توانستند بین اتریوم و یک توکن استاندارد ERC20 مبادله کنند. نسخه V2 در قراردادهای هوشمند هسته خود از اتریوم بسته‌شده (wETH) استفاده می‌کند تا کاربران بتوانند توکن‌های ERC20 را با هر توکن دیگری از این استاندارد در استخر نقدینگی به سپرده بگذارند. بدین طریق قابلیت اطمینان قیمت‌ها افزایش یافت و دست‌کاری قیمت‌ها دشوار شد.
اما این استخرهای نقدینگی که امکان معامله بدون دفتر سفارش و بدون واسطه را فراهم کرده‌اند، چگونه کار می‌کنند؟
استخرهای نقدینگی
ابتدا هرکسی می‌تواند یک تأمین‌کننده نقدینگی باشد؛ تنها باید مقادیر برابری از اتریوم و یک توکن استاندارد ERC20 را در یک استخر به سپرده بگذارد. شما می‌توانید صرف‌نظر از حجم استخر، نقدینگی خود را در آن عرضه کنید. درعوض شما پاداش خود را به‌صورت توکن‌های نقدینگی و بر اساس مشارکت خود دریافت خواهید کرد. این یعنی تعداد توکن‌های منحصربه‌فردی که دریافت می‌کنید متناسب با حجم نقدینگی استخر است. این توکن‌های نقدینگی برای ردیابی مشارکت کاربران در استخر، توزیع سهم تأمین‌کنندگان از کارمزدها و تشدید استفاده از این پروتکل در برنامه‌های غیرمتمرکز دیگر ایجاد شده‌اند.
برای دریافت پاداش، باید نقدینگی خود را در یکی از استخرهای USDC، USDT، DAI و WBTC به سپرده بگذارید که هر یک از آن‌ها با رمز ارز اتریوم جفت شده‌اند.
برای مثال، استخر نقدینگی ETH/USDT را در‌نظر بگیرید. سهم اتریوم از استخر را x و سهم USDT را y می‌نامیم. یونی سوآپ این دو مقدار را می‌گیرد و آن‌ها را ضرب کرده تا نقدینگی کل استخر را محاسبه کند. ایده اصلی این پروتکل این است که این حاصلضرب باید ثابت بماند. بااین‌حال، چه اتفاقی می‌افتد اگر کسی بخواهد معامله‌ای انجام دهد؟
فرض کنید آلیس یک اتریوم و ۱۰۰ USDT را در یک استخر یونی سوآپ سپرده‌گذاری کند. چون این جفت از توکن‌ها باید ارزش معادلی داشته باشند، می‌توان گفت که قیمت اتریوم برابر با ۱۰۰ USDT است. همزمان در استخر مجموعا ۱۰ اتریوم و ۱۰۰۰ USDT وجود دارد. این یعنی آلیس دارنده ۱۰ درصد استخر است و کل نقدینگی (حاصلضرب x×y) در این استخر ۱۰۰۰۰ است. حال چه اتفاقی می‌افتد اگر قیمت اتریوم به ۴۰۰ USDT افزایش یابد؟
به خاطر داشته باشید که کل نقدینگی در استخر باید ثابت بماند. با این قیمت جدید برای اتریوم، نسبت میان مقادیر اتریوم و USDT در استخر تغییر می‌کند. درنتیجه اکنون ۵ اتریوم و ۲۰۰۰ USDT در استخر موجود است. اما چرا؟
معامله‌گران آربیتراژی، با افزایش قیمت اتریوم، به استخر USDT وارد و اتریوم را برداشت خواهند کرد. مثلا آلیس می‌خواهد وجوه خود را برداشت و سهم ده درصدی خود را از نقدینگی استخر دریافت کند. درنتیجه با شرایط فعلی وی می‌تواند ۰.۵ اتریوم و ۲۰۰ USDT بگیرد که درمجموع ۴۰۰ USDT است. در نگاه اول سود خوبی کرده اما چه می‌شد اگر وی اصلا وجوه خود را در این استخر سپرده‌گذاری نمی‌کرد؟ او یک اتریوم و ۱۰۰ USDT داشت، که درمجموع معادل ۵۰۰ USDT است.
این نکته درخور توجه است که مقیاس این مدل به صورت خطی نیست. در واقع، سفارش هرچه بزرگتر باشد، اثر بزرگتری بر تعادل بین x و y می‌گذارد. این یعنی سفارش‌های بزرگ به نسبت سفارش‌های کوچک، به صورت نمایی گران می‌شوند. همچنین به این معناست که هرچه یک استخر نقدینگی بزرگتر باشد، پردازش سفارش‌های بزرگ آسان‌تر است.
ساختار کارمزدها
صرافی یونی سواپ سودی را از کارمزدهای معاملات کاربران کسب نمی‌کند. کارمزدی که کاربران می‌پردازند بین تأمین‌کنندگان نقدینگی توزیع می‌شود. آن‌ها تمام کارمزدهای ۰.۳ درصدی در تراکنش‌های استخر را به‌عنوان پاداش دریافت می‌کنند. این پاداش به تناسب میزان مشارکت هر کاربر به‌صورت وزنی محاسبه می‌شود. برای مثال اگر یک تأمین‌کننده نقدینگی ۱۰ درصد از نقدینگی استخر ETH/DAI را تأمین کرده، ۱۰ درصد از کارمزدهای استخر را می‌گیرد.
به‌عنوان یک تأمین‌کننده نقدینگی می‌توانید انتخاب کنید که این پاداش‌ها را به چرخه نقدینگی استخر بازگردانید و بهره‌ی مرکب دریافت کنید.
عوامل محبوبیت صرافی یونی سواپ
در سال ۲۰۲۰ با راهاندازی نسخه Uniswap V2 و همچنین رشد چشمگیر صنعت دیفای، صرافی یونی سواپ به عنوان پادشاه صرافیهای غیرمتمرکز تاج‌گذاری کرد.
کل دارایی‌های قفل‌شده در پروتکل یونی سواپ که اغلب آن‌ها را توکن اتر تشکیل می‌دهد ۳.۶ میلیارد دلار می‌ارزد که از ابتدای سال ۲۰۲۱ بیش از ۱۰۰ درصد رشد کرده است. این صرافی اخیرا به عنوان اولین صرافی غیرمتمرکز توانست به انجام بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار تراکنش دست یابد. حجم تراکنش‌ها در نسخه UniswapV2 از زمان راهاندازی در ماه می ۲۰۲۰، به صورت متوسط هر ماه ۱۱.۱ میلیارد دلار بوده است.
استقبال روزافزون کاربران از پروتکل یونی سواپ بی‌دلیل نیست. با قراردادن پروتکل یونی سواپ درکنار صرافیهای غیرمتمرکز دیگر متوجه خواهیم شد که علاوه‌بر مزایای معاملات فرد به فرد، هیچ‌گاه برای کاربران لیست کردن یک توکن و یا دریافت پاداش سپرده تا این اندازه آسان نبوده است. صرافی یونی سواپ با رابط کاربری درخور و همچنین قابلیت اتصال به کیف پول‌های Web3 مانند متاماسک، تراست والت (Trust Wallet)، و یا کیف پول‌های سخت‌افزاری مثل ترزور (Trezor) و لجر (Ledger) از فرصت‌های موجود برای ارائه محصولی متفاوت استفاده کرده است.
پیشنهاد مطالعه: مقایسه Trezor و Ledger – بهترین روش برای ذخیره‌سازی رمزارزها
صرافی یونی سواپ به کاربران اجازه می‌دهد تا حضانت کامل دارایی‌های خود را برعهده داشته باشند. این یعنی در اینجا ریسک مربوط به نگهداری دارایی در صرافیهای متمرکز وجود ندارد. همچنین این صرافی شما را از فرآیند‌های شناخت مشتری (KYC) راحت می‌کند. صرافی یونی سواپ هزینه‌های ورود را به صفر رسانده و حتی دیگر نگران نیستید که درصورت هک‌شدن پروتکل، اطلاعات شخصی شما به دست افراد نادرست افتاده است. کارمزدهای معاملات در این صرافی، یک مقدار ثابت ۰.۳ درصدی است؛ این بسیار ارزان‌تر از هزینه تراکنش در اغلب صرافیهای متمرکز است.
پروتکل یونی سواپ یک پروژه متن باز است که کد آن در گیت‌هاب (Github) موجود است. این یعنی هر فردی می‌تواند توکن ERC20 دلخواه خود را ایجاد و لیست کند تنها به شرطی که معادل آن مقدار، توکن اتر داشته باشد. این موجب می‌شود که پروژه‌های جدید یک قیمت پایه برای توکن خود داشته باشند. همچنین کاربران می‌توانند در ابتدای راهاندازی پروژه‌ها و برنامه‌های غیرمتمرکز که رشدهای قیمتی سریع را تجربه می‌کنند، دست یابند.
معرفی توکن یونی (UNI)
صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ با معرفی توکن یونی (UNI) در سپتامبر ۲۰۲۰ توانسته است جایگاه مناسبی را برای توسعه و خودپایداری بر مبنای جامعه خود به‌دست آورد. هدف اصلی توکن یونی امکان مشارکت جامعه این پروتکل در رأی‌گیری طرح‌های پیشنهادی برای توسعه و بهبود اکوسیستم یونی سواپ است. باتوجه به دو اصل حداقل‌سازی اعتماد و بی‌طرفی، حکم‌رانی در این پروتکل مخصوص زمانی است که واقعا ضروری باشد.
توکن‌های UNI می‌توانند به وکالت داده شوند و برای دادن رأی از طریق پورتال حکم‌رانی مورد استفاده قرار گیرند. برای آغاز مشارکت شکل‌دهی به حکم‌رانی پروتکل، ابتدا باید در این پورتال یک حساب ایجاد کنید. توکن یونی نه‌تنها اعتماد عمومی را به پروتکل یونی سواپ افزایش می‌دهد بلکه یک مفهوم نگهبانی بهتر را برای خزانه کاربران ارائه می‌دهد.
در تاریخ ۱ سپتامبر سال گذشته، ۱۵ درصد از کل توکن‌ها یعنی ۱۵۰ میلیون توکن یونی بین تأمین‌کنندگان نقدینگی و کاربران این صرافی تا قبل از آن تاریخ، توزیع شد. ۴.۹۲ درصد به تناسب میزان مشارکت به ۴۹۱۹۲ تأمین‌کننده نقدینگی رسید و ۱۰.۰۶ درصد نیز به‌صورت مساوی نصیب ۲۵۱۵۳۴ آدرس منحصربه‌فرد شد.
توکن یونی، به صورت رسمی، پروتکل یونی سواپ را به‌عنوان یک زیرساخت مالی خودپایدار و تحت مالکیت عمومی معرفی می‌کند. در زمان راهاندازی این پروژه در سال ۲۰۱۸، یک میلیارد عدد توکن یونی صادر شده است. عرضه درگردش این توکن درحال‌حاضر حدود ۳۱۲ میلیون عدد است. در یک دوره‌ی چهارساله تمامی این توکن‌ها در دسترس خواهند بود. برنامه عرضه‌ی چهارساله به این صورت خواهد بود:
پس از این دوره چهارساله یک نرخ ثابت تورم دو درصدی آغاز خواهد شد که مشارکت و مداخله پیوسته از سوی جامعه یونی سوآپ را تضمین می‌کند. البته این در ازای ا‌زدست دادن دارندگان توکن یونی با رویکرد بلندمدت است.
پارامترهای حکم‌رانی اولیه به این صورت هستند:
- ۱) یک‌درصد عرضه کل توکن‌های UNI برای تأیید یک طرح پیشنهادی حکم‌رانی لازم است
- ۲) ۴ درصد از کل عرضه برای دادن رأی «آری» برای رسیدن به حد نصاب لازم است
- ۳) دوره رأی‌گیری هفت روزه
- ۴) تأخیر زمانی دو روزه برای اجرایی شدن
با توجه به اینکه تعداد قابل‌توجهی از توکن‌های یونی در اختیار تیم فعلی و آتی این پروژه خواهد بود، این افراد باید وکالت رأی خود را برای عدم تأثیرگذاری در تصمیمات حکم‌رانی واگذار کنند.
توکن یونی به لطف افزایش محبوبیت در فضای رمز ارزها و همچنین رشد فوق‌العاده بازار مالی غیرمتمرکز درحال‌حاضر به لحاظ ارزش بازاری، جایگاه سیزدهم را در بین کل رمز ارزها داراست.
پیشنهاد مطالعه: ۱۰ رمزارز برتر برای سرمایه‌گذاری در سال ۲۰۲۱: کوین‌هایی که دچار انفجار قیمت خواهند شد!
آیا پروتکل یونی سواپ امنیت دارد؟
با وجود مشارکت فعالانه در اکوسیستم مالی غیرمتمرکز، پروتکل صرافی یونی سوآپ تاکنون با چندین اشکال سیستمی و امنیتی مواجه شده است. با راهاندازی نسخه Uniswap V2 اعضای جامعه این پروتکل را مورد آزمایش قرار دادند. دو ماه پس از آن در ماه جولای، شکایت‌هایی درباره توکن‌های تقلبی به گوش می‌رسید.
چون در پروتکل صرافی یونی سوآپ لیست کردن توکن‌ها کاملا آزادانه است، مهاجمان از این فرصت سوءاستفاده کردند و توکن‌هایی مشابه با محصولات محبوب بازار مالی غیرمتمرکز در این صرافی پخش کردند. متأسفانه اطلاعات دقیقی درباره میزان وجوه ازدست‌رفته وجود ندارد. در ماه آگوست سال قبل، یک کارگروه غیرمتمرکز مبتنی بر جامعه برای تضمین مشروعیت و اعتبار توکن‌های تازه لیست شده به مسئولیت گمارده شد.
برای اطمینان از اصالت توکن مورد نظر خود در صرافی یونی سواپ، می‌توانید به صفحه مرورگر بلاک چین etherscan رفته و درآنجا آدرس توکن مورد نظر را مشاهده کنید. (البته بهتر است در اتراسکن، توکن را جستجو نکنید و همواره از طریق سایت‌هایی نظیر coinmarketcap و coingecko به اتراسکن متصل شوید). آدرس را با شماره آدرس قرارداد در برنامه یونی سواپ مطابقت دهید:
یک ریسک دیگر در معاملات این صرافی غیرمتمرکز وجود دارد. معامله شما لغو می‌شود و درحالی‌که وجوه شما محفوظ است، هزینه گس پرداخت شده به شما باز نمی‌گردد. البته این موضوع در شبکه اتریوم بدیهی است. تراکنش‌ها اغلب به سه دلیل متوقف می‌شوند:
- هزینه گس کمتر از حد پرداخت کرده‌اید و تراکنش متوقف شده است.
- یک حداکثر قیمت برای توکن موردنظر خود مشخص کرده‌اید اما قبل از نهایی‌شدن تراکنش، قیمت توکن از آن حداکثر فراتر می‌رود.
- نقدینگی در استخر کافی نیست.
پیشنهاد مطالعه: هزینه گس اتریوم: یک توضیح ساده
نحوه مبادله توکن و تأمین نقدینگی در صرافی یونی سوآپ
مبادله توکن‌های ERC20 در پلتفرم یونی سواپ بسیار آسان است. برای تبدیل یک توکن ERC20 به یک توکن دیگر:
۱-با ورود به این صفحه و اتصال به کیف پول Web3 خود مثل کیف پول متاماسک، دارایی خود و رمز ارزی که می‌خواهید دریافت نمایید را مشخص کنید.
۲-پس از انتخاب جفت مبادله‌ای موردنظر خود، بر گزینه Swap کلیک کنید.
۳-در پنجره نمایش‌داده‌شده می‌توانید جزئیات تراکنش خود را بررسی و درخواست را در کیف پول خود تأیید کنید.
درهنگام انتظار برای به‌روزرسانیِ حساب خود، می‌توانید وضعیت تراکنش خود را در مرورگر بلاک چین اتراسکن (etherscan) رصد کنید.
برای آشنایی کامل با نحوه تأمین نقدینگی و چگونگی کار با صرافی یونی سوآپ توصیه می‌شود به این لینک مراجعه کنید:
جمع‌بندی
تیم پروژه یونی سواپ محصولی را ارائه کرده‌اند که جامعه‌ی رمز ارز مدت‌ها جای خالی آن را حس می‌کرد. به علاوه چون یک بازار نقدینگی خودکار با یک سیستم حکم‌رانی منحصربه‌فرد به وسیله‌ی توکن بومی یونی (UNI) ترکیب شده، کاربران سطح اطمینان بی‌سابقه‌ای را تجربه نموده و ما نیز شاهد رشد سطح استفاده از این پروتکل بوده‌ایم.
پروتکل یونی سوآپ یک صرافی مبتکرانه است که به هرکسی با یک کیف پول اتریوم این امکان را می‌دهد که بدون دخالت هرگونه واسطه‌ای به انجام معامله بپردازد. با اینکه محدودیت‌های مخصوص به خود را دارد، این فناوری دلالت‌های مهمی برای آینده مبادله بدون اعتماد و غیرمتمرکز توکن خواهد داشت. زمانی که راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری پیاده‌سازی شوند و شبکه اتریوم ۲.۰ تکمیل شود، صرافی یونی سوآپ احتمالا می‌تواند از آن به‌شدت بهره‌مند شود.
