تسلیم بازار (Market Capitulation) فرآیند فروش فوری و جمعی یک دارایی در منطقه زیان است که در نتیجه‌ی از دست رفتن امید یا باور سرمایه‌گذاران به بازگشت و افزایش قیمت به وقوع می‌پیوندد. سرمایه‌گذاران در دوره کوتاهِ تسلیم بازار تصمیم می‌گیرند به انتظار خود برای جبران ضررها پایان دهند و دارایی‌های خود را ناگهان با زیان قابل‌توجهی به فروش برسانند.
در هنگام نوشتن این مقاله، در روز ۸ جولای ۲۰۲۲، قیمت بیت کوین نسبت به بیشترین مقدار تمام دوران خود که ۸ ماه قبل به ثبت رسید، بیش از ۶۸ درصد کاهش را تجربه کرده است. صدها میلیارد دلار در این مدت از این بازار خارج شده و مارکت کپ بیت کوین از ۱.۲تریلیون به ۴۱۰میلیارد دلار رسیده است. این دارایی با کاهش قیمت ۳۸ درصدی در ماه ژوئن، بدترین عملکرد ماهانه خود را در تاریخ ثبت کرد.
در این وضعیت بسیاری می‌خواهند بدانند زمستان سرد کریپتویی چه مدت طول خواهد کشید. آن‌ها به دنبال تشخیص بهترین نقطه برای ورود به بازار هستند. آیا ممکن است پدیده تسلیم بازار رخ دهد و پس از آن یک کف قیمتی ثبت شود؟ ابتدا باید بدانیم که مفهوم تسلیم بازار چیست و نمونه‌های تاریخی تسلیم بازار در کریپتو را بررسی کنیم.
پیشنهاد مطالعه: علت ریزش قیمت بیت کوین و سایر رمزارزها چیست؟
تسلیم بازار یا Capitulation چیست؟
واژه تسلیم (Capitulation) در اصل در مسائل مربوط به ارتش‌ها و نیروهای نظامی در تقابل با یکدیگر استفاده می‌شود. تسلیم به معنای رها کردن قلمرو، مواضع و نیروها در برابر دشمن است. لغت‌نامه کمبریج، معنای آن را «عمل آگاهانه‌ی پذیرفتن شکست» می‌داند. در زمینه بازارهای مالی، به این معناست که سرمایه‌گذاران در مقابل نیروهای متداول بازار تسلیم شده‌اند.
تسلیم در بازارهای مالی زمانی رخ می‌دهد که یک سرمایه‌گذار برخلاف میل باطنی برای جلوگیری از ضرر بیشتر، دارایی خود را در منطقه زیان به فروش می‌رساند. در واقع به جای امید به بازگشت قیمت و هولد کردن دارایی‌های خود، ترجیح می‌دهد آن‌ها را در قیمت فعلی بفروشد. تسلیم می‌تواند در سطح فردی رخ دهد یا که جمعی باشد که به آن تسلیم بازار می‌گویند.
بسیاری باور دارند که پدیده تسلیم بازار می‌تواند نشانه‌ای از پایان فشار فروش بوده و فرصت طلایی ورود به بازار گاوی را به سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر نشان دهد. این نظریه زمانی صحت بیشتری دارد که فشار سفارش‌های فروش از ناحیه معیارهای کوتاه‌مدت و یا ترس، عدم اطمینان و شک (FUD) نشأت گرفته باشد.
پیشنهاد مطالعه: استراتژی فاد (FUD) چیست؟
مقارن شدنِ پنیک فروش با دوره تسلیم بازار و رساندن بازار به وضعیت فقدان فروشنده، می‌تواند زمینه‌های بازگشت روند و حرکت صعودی را تقویت کند. در این حالت، هرچه سقوط قیمت شدیدتر باشد، با احتمال بیشتری یک روند صعودی پرشتاب را در پی دارد. اینجاست که می‌گویند بازارهای مالی دو رو دارند. آن‌هایی که از روی وحشت‌زدگی از بازار خارج شدند، در روی دیگر سکه‌ی زیان قرار می‌گیرند.
تسلیم بازار ارزهای دیجیتال
تسلیم بازار رویداد نادری نیست به ویژه در بازار رمز ارز با ماهیت غیرمتمرکز خود که نوسانات بالایی دارد، سرعت نوآوری در آن بالاست و هنوز از عدم وجود چارچوب‌های قانونی رنج می‌برد. بیت کوین (BTC)، یک ارز دیجیتال با بیشترین مارکت کپ تاکنون چندین بار تسلیم بازار را به‌صورت جدی تجربه کرده است.
به عنوان مثال، اجازه دهید رویداد تسلیم بازار در اوایل سال ۲۰۱۵ را از ابعاد مختلف بررسی کنیم. با طولانی شدن بازار خرسی بیت کوین در سال ۲۰۱۴، ترس، عدم اطمینان و شک (FUD) در بازار رمز ارز فراگیر شد. پنیک فروش به دلیل ترس سرمایه‌گذاران از متحمل شدن زیان‌های بیشتر حادث شد. تسلیم بازار در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۵ رخ داد. رشد انفجاری در حجم سفارش‌های فروش در یک دوره بسیار کوتاه باعث شد قیمت بیت کوین فقط در طول ۲ روز ۳۸ درصد کاهش یابد. با تسلیم بازار بیت کوین، قیمت به کف خود در سطح ۱۶۷ دلار رسید؛ این یعنی در مقایسه با اوج خود در سال ۲۰۱۳ (۱۱۵۳ دلار) حدود ۸۵.۵ درصد کاهش یافته بود.
پیشنهاد مطالعه: بازار خرسی ارز دیجیتال چیست؟ و چگونه در موقعیت بازار خرسی سرمایه‌گذاری کنیم؟
روانشناسی تسلیم بازار
شناخت رفتار سرمایه‌گذاران به فهم چرایی بروز این وقایع و تکرار آن‌ها کمک می‌کند. همان‌طور که یک فرد ممکن است مدت‌ها از مشکل اضطراب رنج ببرد، بازارهای مالی نیز دوره‌های احساسی و اثرات آن‌ها را تجربه می‌کنند.
در روانشناسی چرخه بازار حالتی وجود دارد که سرمایه‌گذاران، اغلب پس از دوره‌های طولانی بازار خرسی و با ترس زیان بیشتر، موقعیت‌های خود را رها می‌کنند و به‌سرعت دارایی‌های خود را می‌فروشند. به این حالت تسلیم بازار (Market Capitulation) می‌گویند. سرمایه‌گذار در دوره تسلیم می‌پذیرد که به نقطه شکست و بیچارگی رسیده است و با ترس از دست دادن هرچه بیشتر سرمایه خود، به‌یکباره شروع به فروش دارایی در قیمت‌های پایین می‌کند.
پیشنهاد مطالعه: آموزش روانشناسی چرخه بازار (Market Cycle): پیش‌بینی سود و زیان معاملات
اما چرا دوره‌های تسلیم بازار و پنیک فروش رخ می‌دهند؟ دلایل فنی بسیاری وجود دارد. این رخداد معمولا در دوره‌های طولانی روند نزولی قیمت به واقعیت می‌پیوندد که ترس، عدم اطمینان و شک (FUD) دلیل آن‌ها بوده است. نتایج و گزارش‌های ضعیف از عملکرد و درآمد، اخبار منفی در مورد یک پروژه، جرایم سایبری یا حتی توئیت‌های مأیوس‌کننده افراد سرشناس می‌تواند به احساسات منفی شدید بینجامد و زمینه را برای تسلیم بازار فراهم کند.
به هر حال، حقیقت این است که تسلیم بازار اول از همه به روانشناسی انسان گره می‌خورد. یک تغییر ناگهانی در تعادل میان احساسات متعارض سرمایه‌گذاران (طمع و ترس) می‌تواند این رویداد را آغاز کند. ترس جا ماندن (FOMO) تبدیل به ترس ادامه دادن (FOHO) تبدیل می‌شود. آن‌ها نگرانند که با نگه‌داری دارایی موردنظر در پورتفولیوی خود نه تنها نتوانند سودهای ازدست‌رفته را جبران کنند، بلکه متحمل ضرر بیشتری شوند. با فرا رسیدن دوره تسلیم، مجبور می‌شوند دارایی‌هایی را که بسیار دوست می‌دارند، در زیان بفروشند.
پیشنهاد مطالعه: شاخص ترس و طمع (Fear and Greed) چیست؟ چگونه از شاخص ترس و طمع در بازار رمز ارزها استفاده کنیم؟
زمانی که فشار سفارش‌های فروش فراتر از حد می‌رود، قیمت دارایی سقوط‌های پی‌درپی را تجربه می‌کند. این امر به نوبه‌ی خود وحشت‌زدگی فروش (Selling Panic) به‌راه می‌اندازد. وقوع پدیده تسلیم و پنیک فروش به‌شدت تحت تأثیر اخبار، شایعات و تبلیغات منفی است که اعتمادبه‌نفس سرمایه‌گذاران را از آن‌ها می‌گیرد. تسلیم بازار ممکن است روزها و هفته‌ها به‌طول انجامد و اثر شدیدی بر سرمایه‌گذاران وارد کند..
تسلیم بازار معمولا در نزدیکی پایان یک چرخه بازار اتفاق می‌افتد. سرمایه‌گذاران به نقطه‌ای می‌رسند که با خود می‌گویند: «دیگر کافیست!» و با وجود زیان از بازار خارج می‌شوند. آن‌ها تمایل دارند سرمایه خود را از یک بخش به بخش دیگر جابه‌جا کنند. ممکن است بازار سهام یا رمز ارز را پرخطر بدانند و سرمایه خود را به بازار کالا، اوراق قرضه یا ارز سرازیر کنند. بنابراین تسلیم در یک بازار می‌تواند به عدم ثبات در بازارهای دیگر منجر شود.
شناسایی تسلیم بازار
مشکلی که در رابطه با رخداد تسلیم بازار وجود دارد این است که پیش‌بینی آن بسیار دشوار است و تنها می‌توان بعد از واقعه آن را تشخیص داد.
حجم بالای معاملات و کاهش سریع قیمت ویژگی اصلی رخداد تسلیم بازار است. هنگامی که بازار در یک دوره کوتاه، یک حجم غیرمعمول را برای سفارش‌های فروش نشان می‌دهد و قیمت ناگهان کاهش می‌یابد، به احتمال زیاد پدیده تسلیم بازار در حال وقوع است.
فرآیند تسلیم به آرامی و در طی دوره‌های طولانی رخ نمی‌دهد؛ این پدیده سریع و ناگهانی است. کندل‌های بزرگ قرمز رنگ به‌صورت پی‌درپی ثبت می‌شوند و یک دور معیوب از سفارش‌های فروش از سوی سرمایه‌گذاران وحشت‌زده شکل می‌گیرد.
تسلیم بازار و معیارهای تکنیکال
همان‌طور که اشاره شد، پایان دوره تسلیم می‌تواند نوید شروع یک فرصت طلایی برای خریداران باشد. باور بر این است که هر کس که قرار بوده بفروشد، تاکنون فروخته است. به هر حال، تشخیص دقیق پایان دوره تسلیم کار آسانی نیست. برای همین بسیاری از معامله‌گران از معیارهای تکنیکال و شکل الگوهای شمعی برای این منظور استفاده می‌کنند. برای مثال یک نمونه برای معیارهای تکنیکال و الگوهای شمعی به‌ترتیب شاخص قدرت نسبی و الگوی شمعی چکشی است.
شاخص قدرت نسبی (RSI) یک معیار مشهور است که سرعت و نرخ تغییرات حرکت‌های قیمت را اندازه‌گیری می‌کند. مقادیر آن معمولا در بازه‌های ۱۴روزه اندازه‌گیری می‌شوند که بین ۰ تا ۱۰۰ نوسان می‌کنند. به‌طور معمول، زمانی که این معیار کمتر از ۳۰ باشد، نشان‌دهنده وضعیت فروش بیش از حد (oversold) است که در پایان دوره تسلیم بازار مشاهده می‌شود.
تحلیل تکنیکال از الگوهای شمعی برای شناسایی دوره‌های تسلیم استفاده می‌کنند. زمانی که قیمت به سطوحی بسیار پایین‌تر از قیمت گشایش سقوط کند و سپس بخش غالب ضرر را تا زمان بسته شدن جبران کند، یک الگوی چکشی شکل می‌گیرد. این اتفاق وقتی با حجم سنگین معامله همراه شود، نشان می‌دهد که سقوط قیمت به اوج خود رسیده است.
پیشنهاد مطالعه: معرفی نظریه امواج الیوت (Elliott Wave) و کاربرد آن در تحلیل تکنیکال
معیارهای آنچین و دوره تسلیم بازار
برخی معیارهای آنچین وجود دارند که نشانه‌هایی را از دوره تسلیم بازار ارائه می‌دهند:
معیار ارزش بازار- به- ارزش تحقق‌یافته (MVRV) روند اختلاف قیمت لحظه‌ای و قیمت تحقق‌یافته را می‌سنجد. قیمت تحقق‌یافته، میانگین قیمت تمام کوین‌ها بر اساس قیمت آخرین جابه‌جایی آن‌ها است. به لحاظ تاریخی هر وقت این دو قیمت به هم نزدیک شده‌اند یک کف قیمتی را برای بیت کوین مشاهده کرده‌ایم. در سال ۲۰۱۲، دو ماه پس از ورود MVRV به منطقه منفی، کف قیمتی حاصل شد. در سال ۲۰۱۵، ۱۲ روز پس از آن و در سال ۲۰۱۸ یک ماه پس از منفی شدن این معیار، بیت کوین به کف قیمتی خود رسید.
معیار نسبت ارزش تحقق‌یافته به حجم تراکنش روزانه (RVT) یک معیار آنچین دیگر است که توانسته دوره‌های پیشین تسلیم بازار بیت کوین را شناسایی کند. زمانی که این معیار مقادیر بالایی داشته و رو به صعود باشد، نشان‌دهنده سطح پایین فعالیت و خروج سرمایه‌گذاران حساس‌به‌قیمت است. در حال حاضر معیار RVT در بالاترین حد خود از سال ۲۰۱۰ قرار دارد. در دوره‌های تسلیم بازار پیشین در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۵ نیز برای این معیار همین وضعیت ایجاد شده بود.
سهم عرضه در منطقه سود (supply in profit) در دوره‌های نزولی قبلی در سال‌های ۲۰۱۵، ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ به وضعیتی رسیده بود که ۴۰ تا ۴۵ درصد از کل عرضه در گردش بیت کوین در منطقه زیان قرار گرفته بود. در سقوط اخیر قیمت بیت کوین در ماه می ۲۰۲۲ این معیار تا ۵۰ درصد کاهش یافت.
ضریب Puell معیاری است که از تقسیم ارزش تمام عرضه یک کوین به میانگین متحرک سالانه آن به‌دست می‌آید. به صورت تاریخی، مقادیر بین ۴ و ۱۰ مربوط به اوج قیمتی در چرخه‌های بازار بوده و مقادیر کمتر از ۰.۵ نیز کف قیمت را نشان داده است. پس از سقوط اخیر بازار این معیار به ۰.۶ رسیده است که خبر از یک کف قیمتی دیگر می‌دهد. در دو مورد تسلیم بازار در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۸ این مقدار تا نزدیکی ۰.۳۵ کاهش یافته بود.
جمع‌بندی
با توجه به سرعت بالای نوآوری، عدم وجود چارچوب‌های قانونی و نوسانات قیمتی بالای رمز ارزها، پدیده تسلیم در این بازار کریپتو نسبت به بازارهای مالی سنتی فراوانی بیشتری دارد. زمانی که تصمیمی برای فروش یک دارایی در منطقه ضرر گرفته شود، صرف‌نظر از اینکه چه مقدار ارزش آن کاهش یافته، پدیده تسلیم رخ داده است. افزایش آگاهی از تسلیم بازار به تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران برای خرید و فروش سهام یا ارز دیجیتال کمک می‌کند. بسیاری از افرادی که در دوره تسلیم در موقعیت ضرر یک دارایی را می‌فروشند، برای همیشه از بازار آن دارایی بیرون می‌مانند و سودهای بعدی را از دست می‌دهند. همچنین با شناخت دوره‌های تسلیم بازار می‌توان قیمت‌های کف بازار را تشخیص داد و از فرصت‌های طلایی خرید استفاده کرد.
تسلیم بازار همچنین به شما کمک می‌کند که درک بهتری از تحمل ریسک خود پیدا کنید. آن‌هایی که با اولین نشانه‌های فشار فروش و سقوط قیمت، تصمیم به خروج از بازار می‌گیرند، باید بدانند که کمتر خود را در معرض ریسک بازار رمز ارز یا بازار سهام قرار می‌دهند. در نهایت آگاهی از پدیده تسلیم بازار و مواجهه عقلایی با آن کمک می‌کند تا به لحاظ مالی موفق‌تر و به لحاظ روحی آرام‌تر باشیم.
این مقاله صرفا برای اهداف آموزشی ارائه شده است و نباید به‌عنوان مشاوره‌ی تجاری و سرمایه‌گذاری از طرف کوین ایران و نویسندگانش قلمداد شود.
